نقدشوندگی یا ظن دستکاری

شمشیر دولبه حذف دامنه‌نوسان
بورس‌نیوز- یک تحلیلگر اقتصادی در خصوص وضعیت بازارسرمایه بیان کرد: در هیچ‌یک از اقتصاد‌های توسعه‌یافته، ماموریت متولیان بازار‌های سرمایه رشد شاخص بورس یا ممانعت از ریزش شاخص بورس نبوده است. نهاد رگولاتور بورس‌ها، پاسخگوی حفظ نقدشوندگی سهم‌ها، شفافیت اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌ها، شناسایی شرکت‌های قوی و عرضه اولیه آنها در بورس‌ها و فراهم کردن شرایطی برای افراد کمتر حرفه‌ای در بورس‌ها با استفاده از ابزار‌های تعریف شده و همچنین رقابت در ارائه خدمات با اقداماتی مثل کاهش کارمزد معاملات هستند (کارمزد معاملات در بورس‌های توسعه‌یافته معمولا بسیار کمتر از کارمزد معاملات در بورس ما است) و سازمان‌ها یا شرکت‌های بورس مداخله و مسوولیتی در رشد یا افت قیمت سهم‌ها ندارند. میثم هاشم‌خانی افزود: در برخی شاخصه‌ها همچون نقدشوندگی، بازار سرمایه ما فاصله زیادی با بورس‌های جهانی دارد. در بازار سرمایه ما علاوه بر آنکه به سبب محدودیت دامنه نوسان، گاهی سهم‌ها در صف فروش قفل هستند و امکان فروش وجود ندارد، تسویه کارگزاری‌ها و بازگشت پول به حساب مشتریان هم با وقفه صورت می‌گیرد. ‌هاشم‌خانی اضافه کرد: حال آنکه در بورس‌های توسعه‌یافته اروپایی و… فاصله تصمیم برای فروش سهم تا واریز وجه فروش به حساب مشتری یک تا دو ساعت خواهد بود (البته به سبب تحریم‌ها، این فرآیند برای اشخاصی که از ایران اقدام به خرید و فروش سهام در بورس‌های جهانی کنند، ممکن است حداکثر ۲۴ ساعت زمان ببرد). این کارشناس بازارسرمایه گفت: نقدشوندگی سهام در بورس ما، چندان بالا نیست و وقتی صعود و نزول این بازار همراه با صف باشد، یعنی اشخاصی که در سرخطی‌ها قرار می‌گیرند، منافع بیشتری کسب می‌کنند! وجود صف در بورس، یکی از شاخصه‌های عدم شفافیت و فساد در بورس ما است. در بورس‌های جهانی، هرگز صف خرید و فروش، مشابه بازار ما، وجود ندارد و فقط گاهی در معاملات محدودیت‌های قیمتی کوتاه‌مدتی اعمال می‌شود. مثلا در بعضی بورس‌های اروپایی و آمریکایی اگر در یک روز شاخص کل بورس هفت درصد نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، معاملات برای یک ساعت متوقف خواهد شد و اگر نوسان شاخص در یک روز بیش از هفت درصد باشد، ممکن است معاملات آن روز کلا متوقف شود. این توقف معاملات، از هیجان معاملات خواهد کاست؛ ولی نه صفی ایجاد می‌کند و نه شخصی به سبب سرخطی و… از رانت برخوردار می‌شود.‌
هاشم‌خانی با اشاره به تعداد زیاد سهم‌هایی که هر روز در بازار سرمایه ما، در صف خرید و فروش قفل هستند، گفت: نقدشوندگی یعنی اگر سهامداری تصمیم به فروش سهمی گرفت، امکان فروش آن را داشته باشد و محدودیت دامنه نوسان، همان سدی است که سرعت نقدشوندگی سهام را در بازار ما کُند کرده است. مقررات بازار سرمایه ما نیازمند اصلاح است و مهم‌ترین قانونی که باید اصلاح شود، محدودیت دامنه نوسان است. معتقدم آنچه مانع اصلاح مقررات دست‌وپاگیر در بازار سرمایه کشور ما شده، منافع برخی گروه‌های ذی‌نفعی است که اتفاقا از صف‌های خرید و فروش، بهره می‌برند. وی تصریح کرد: واقعیت این است که بعضی سهامداران بزرگ بازار، اعم از حقیقی یا حقوقی، از ایجاد صف به عنوان ابزاری برای تهییج سهامداران خرد بهره می‌گیرند تا خود از این نوسانات هیجانی و صف‌های مکرر، منتفع شوند. منطقا بازار سرمایه باید به برخی اتفاقات و رویداد‌ها و اظهارنظر‌ها واکنش نشان دهد؛ اما تجربه نشان داده محدودیت دامنه نوسان موجب شده بسیاری مواقع، شدت واکنش بازار به رویدادها، بیش از حد باشد. مثلا اظهارنظر رییس‌جمهور در مورد دلار ۱۵ هزار تومانی، می‌تواند افت تقریبا ۱۵ درصدی در بازار به همراه داشته باشد؛ ولی در بورس ما سهامداران با دیدن صف‌های فروش سنگین، برای فروش تحریک شده و یک اظهار‌نظر می‌تواند افت بیشتری به همراه داشته باشد. ‌هاشم‌خانی گفت: در تمام بازار‌ها حتی بازار‌های کالایی، صف خرید و فروش، رفتار فعالان آن بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد و برای حرکت منطقی‌تر بازار بدون صف‌های مکرر و هیجانی، محدودیت دامنه نوسان باید حذف شود.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که «آیا حذف دامنه نوسان در بازاری که بخش زیادی از سهامداران آن، دانش تحلیلی کافی نداشته و توده‌وار حرکت می‌کنند، فرصتی برای دستکاری بیشتر قیمت سهم‌ها توسط برخی بازیگران و افزایش ریسک این بازار نخواهد بود» عنوان کرد: بدیهی است که بازار سرمایه باید بازاری شفاف و بدون فرصت فساد باشد. صف خرید و فروش، فرصتی برای بازیگران بزرگ سهم‌هاست تا با تهییج سهامداران خرد، قیمت سهم را به صورت هیجانی دستکاری کنند. وی گفت: در بورس‌های بزرگ دنیا، هر سهامداری امکان ثبت‌سفارش با قیمت مورد نظر را دارد اما؛ حذف دامنه نوسان لزوما به معنای فراز و فرود‌های عجیب و غیر منطقی در بازار نیست. کما اینکه در حال حاضر بازار املاک یا خودرو و… هم محدودیت دامنه نوسانی ندارند؛ ولی خریدار و فروشنده با توجه به شرایط بازار قیمت را تعیین می‌کنند و هر از گاهی هم به سبب اتفاقات خاصی که روند عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار دهد، قیمت‌ها بیش از حد معمول افت یا رشد می‌کنند.‌هاشم‌خانی تصریح کرد: این‌گونه دستکاری‌ها، در هر بازاری وجود دارد و اعمال محدودیت دامنه نوسان، مانع دستکاری‌هایی که بزرگان هر بازار در روند آن بازار دارند، نخواهد شد؛ سهام نیز با وجود محدودیت دامنه نوسان، چه بسا بعد از یک اتفاق خاص، مدت طولانی در صف فروش قفل شود و ریزش حتی بالای ۵۰ درصدی داشته باشد؛ بنابراین وضع محدودیت دامنه نوسان، از ریزش شدید یا رشد شارپ سهم‌ها جلوگیری نکرده و فقط نقدشوندگی سهم‌ها را زیر سوال برده است. این فعال بازارسرمایه اظهار کرد: مخالفت با حذف دامنه نوسان به دلیل نگرانی از ضرر و زیان سهامداران کم تجربه، منطقی نیست. در بورس‌های جهانی، سهامداران کم‌تجربه و کم‌اطلاع را به سمت سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا غیر‌مستقیم سوق می‌دهند. نوسان‌گیری سهامداران خرد، هم به خودشان و هم به کلیت بازار آسیب خواهد رساند.