نکاتی درباره بودجه ۹۲

علی دینی‌ترکمانی*
بودجه ۹۲ در شرایطی باید تدوین شود که اقتصاد ایران در موقعیت «جنگ اقتصادی» قرار دارد این موقعیت ایجاب می‌کند که بودجه سال آینده به منظور مواجهه با کاهش درآمدهای ناشی از فروش ارز، در‌آمدهای ناشی از فروش دارایی‌ها و درآمدهای مالیاتی
(‌که تحت تاثیر وضعیت رکودی حاکم بر بازارهاست)
‌بسته شود.
در این راستا منقبض کردن بودجه از طریق اعمال سقف بر مخارج غیر ضروری دستگاه‌های مختلف، عدم استخدام نیروی کار جدید، اعمال سقف بر پرداختی‌های نیروی کار به ویژه مدیران و… ضروری است‌ البته‌ تردیدی نیست چنین انقباضی می‌تواند همراه با تشدید رکود نیز باشد.
‌کاهش مخارج دولتی به معنای کاهش فروش خدمات و تولیدات بنگاه‌های تولیدی و خدماتی دولتی یا بخش‌خصوصی است. همین‌طور کاهش پرداختی‌ها به نیروی کار برای مثال از طریق کاهش ساعات اضافه کاری می‌تواند تا حدی همان نقشی را بازی کند که افزایش بیکاری بازی می‌کند چرا‌که موجب کاهش تقاضای کل می‌شود بنابراین میزان انقباض باید متناسب با تغییرات طرف عرضه اقتصاد باشد. در عین حال باید میان تورم بالاتر و رکود بیشتر، در شرایط کنونی یکی را انتخاب کرد. به نظر می‌رسد هزینه‌های گرفتار شدن در دام رکود بیشتر‌ از هزینه‌های تورم بالاتر است. در موقعیت تورمی به هر حال جریان درآمدی چه در سطح خرد و چه در سطح کلان وجود دارد و چرخ فعالیت‌های اقتصادی می‌چرخد اما تشدید رکود به معنای متوقف شدن جریان درآمدی و فعالیت‌های اقتصادی است که می‌تواند از طریق سازوکار «ضریب تکاثری» به طور زنجیره‌ای بسیاری از رشته فعالیت‌های دیگر را به رکود بکشاند و موجب افزایش بیکاری شود و به این‌صورت اثر منفی بیشتری بر رفاه اجتماعی بگذارد.برای پوشش درآمدها شاید بتوان از راهکار اوراق قرضه دوران جنگ بهره برد، این اوراق در شرایط جنگی به منظور پوشش کسری بودجه توسط بانک مرکزی منتشر و در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد. یکی از تجربه‌های موفق این اقدام، مربوط به دوره ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر محمد مصدق است. انتشار اوراق با میزان سود بالا، بالاتر از حتی سود بانکی ولی با سررسید طولانی‌مدت می‌تواند علاوه بر تامین بخشی از درآمدهای مورد نیاز دولت به جذب بخشی از نقدینگی موجود در اقتصاد نیز کمک کند. البته میزان استقبال از چنین اوراقی در شرایط کنونی نیاز به تامل بیشتری دارد اما آزمون آن چندان هزینه‌ای ندارد.
*استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی