پافشاری بر مذاکره عادلانه

گروه سیاسی- رییس‌جمهور دیروز در حاشیه نشست هفتگی هیات دولت وقتی با این پرسش خبرنگاران حاضر در حیاط کاخ ریاست‌جمهوری مواجه شد که آیا دونالد ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید و آغاز فعالیت‌هایش در مقام ریاست‌جمهوری ایالات متحده، پیامی به ایران ارسال کرده یا نه، پاسخ منفی داد و در پاسخ به پرسشی درباره احتمال انجام سفر خارجی در آینده نزدیک نیز گفت که «به این زودی سفر خارجی نخواهم داشت.» همزمان سیدعباس عراقچی نیز در سخنانی کوتاه ضمن تاکید بر اینکه «تاکنون هیچ پیام مشخصی از آمریکا دریافت نکرده‌ایم و پیامی هم ارسال نشده»، گفت: «گفت‌وگو با اروپا در جریان است و منتظر مواضع طرف مقابل هستیم.» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین در حالی گفت «اگر در کشور به این جمع‌بندی برسیم که باید مذاکره شود، به صورت برابر انجام می‌شود» در ادامه خاطرنشان کرد که «در حال حاضر این جمع‌بندی وجود ندارد.» عراقچی همچنین گفت: «ما قبلا توافق کرده بودیم و آنها توافق را به هم زدند و الان مبنا بر بی‌اعتمادی است و این اعتماد با کلمات خوب مشخص نمی‌شود و باید ما عملکرد را ببینیم.»
تاکید نایب رییس مجلس بر «مذاکره عادلانه»
طرح این مواضع اما لزوما به معنای آن نیست که مقام‌های تهران به هیچ عنوان حاضر به مذاکره با دولتمردان آمریکایی نیستند. چنانکه به تازگی حتی نایب رییس مجلس نیز در حالی گفته «ما اهل مذاکره هستیم» که تنها قید و شرطی که برای حضور در این مذاکرات عنوان کرده «عادلانه» بودن آن مذاکرات است. جالب آنکه حمیدرضا حاجی‌بابایی در حالی از آمادگی جمهوری اسلامی برای شرکت در «مذاکرات عادلانه» سخن گفته که این سخنان را نه لزوما از جایگاه نایب رییس قوه مقننه و مشخصا یکی از نمایندگان اصولگرای مجلس بلکه به‌عنوان رییس ستاد دهه فجر مطرح کرده است. او که در آستانه برگزاری مراسم گرامیداشت سالگرد پیروزی انقلاب مهمان برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری بود، در بخشی از سخنانش در این برنامه زنده تلویزیونی، مشخصا به بحث «ارتباط با آمریکا» اشاره کرد و در این رابطه گفت: «ما با آمریکا و هیچ جای جهان دشمنی نداریم.» نایب رییس مجلس با بیان اینکه «ما در جهان به دنبال زندگی بهتر هستیم»، گفت: «ما اکنون می‌بینیم برای زندگی کردن باید بجنگیم. ما می‌جنگیم تا زندگی بهتری داشته باشیم.» او در عین حال تصریح کرد: «ما اهل مذاکره هستیم اما مذاکره یعنی اینکه دو نفر مقابل هم عادلانه صحبت کنند.» سخنانی که همچون آنچه روز گذشته از سوی وزیر امور خارجه مورد تاکید قرار گرفت، ناظر بر آمادگی جمهوری اسلامی بود برای شرکت در «مذاکراتی عادلانه» که حتی می‌تواند به‌طور مستقیم با دیپلمات‌های آمریکایی انجام شود.
حاجی‌بابایی که در ادامه سخنانش بار دیگر به بحث مواجهه و رویارویی جمهوری اسلامی و ایالات‌متحده در عرصه دیپلماسی بین‌المللی اشاره می‌کرد، در این رابطه گفت: «آمریکا می‌گوید ایران نباید در صحنه بین‌الملل حضور داشته باشد و انرژی هسته‌ای نداشته باشد. آنها همچنین به ما می‌گویند که من به شما می‌گویم چگونه زندگی کنید. این مدل مذاکره عادلانه نیست. ما با هر جای جهان به غیر از صهیونیست‌ها حاضر به مذاکره هستیم اما مذاکره باید عادلانه باشد.»
رییس ستاد دهه فجر در ادامه خاطرنشان کرد: «اکنون برخی کشورهای منطقه ما زرق و برق دارند. آنها مغازه‌ای از قدرت‌های بزرگ هستند اما ما می‌خواهیم خودمان قدرت باشیم. ما امروز در دنیا صاحب قدرت هستیم. رهبری می‌گوید به قله نزدیک شدیم یعنی با قدرت کنونی خود در حال پیشرفت هستیم. دانشگاه‌های آمریکا بحث مقاومت را مطرح می‌کنند، این یعنی موضوع بعثت و قدرت ما به تمامی جهان رسیده است.» نایب رییس مجلس که بار دیگر به بحث مذاکره با آمریکا اشاره می‌کرد، در توضیحات تکمیلی خود در این رابطه گفت: «ما امروز با آمریکایی‌ها در جنگ، به یک هماوردی مهم رسیده‌ایم. اینجا نه او می‌تواند به ما زور بگوید و نه ما می‌خواهیم جنگ کنیم. آمریکا امروز با تمام قدرت در حوزه رسانه ورود کرده و بیش از ۲۵۰ شبکه فارسی‌زبان کار می‌کنند تا بگویند ایرانی‌ها پشتیبان مقاومت نیستند.» حاجی‌بابایی همچنین با بیان اینکه «امروز در کشور دیپلماسی و میدان یکی است و ما وحدت پیدا کرد‌ه‌ایم»، گفت: «امروز بنده به عنوان رییس ستاد دهه فجر وقتی مراجعه می‌کنم به قوای سه‌گانه و تمام ارگان‌ها، می‌بینم که همگی یکپارچه هستیم؛ ما حتما باید مذاکره کنیم، شکی نداریم اما مذاکره باید براساس ایده مبعث باشد و هر مذاکره‌ای که در مسیر مبعث نباشد، شکست خورده، نمی‌تواند پیروزی به دنبال داشته باشد.»
تاکید نماینده اصولگرا بر «مذاکره عادلانه»
جالب آنکه همزمان مجتبی یوسفی که از جمله نمایندگان اصولگرای مجلس است نیز در یک اظهارنظر مطبوعاتی از لزوم «مذاکره عادلانه» سخن گفته است. این نماینده عضو هیات رییسه مجلس که در این رابطه با ایسنا گفت‌وگو می‌کرد، یادآور شد: «ما ملتی هستیم اهل گفت‌وگو و مذاکره ولی خط قرمزهایی را داریم. با تاریخ چند هزار ساله ایرانی-اسلامی خط قرمز ما، عزت و اقتداری است که برمبنای دین و با هدایت مقام معظم رهبری، پایه و اساس دارد.» نماینده اصولگرای اهواز در مجلس گفت: «می‌بینیم که برخی با نوعی دیپلماسی ذلت، فکر می‌کنند که می‌توانند برای خودشان عزت و گشایشی کسب کنند. مخصوصا در موضوعاتی که این روزها بحث می‌شود. تاریخ عرصه تکرار وقایع است. از این وقایع درس بگیریم. هر ملتی که برخی سیاستمداران آن تن به ذلت دادند نهایتا منتج و محکوم به نابودی است.» این عضو هیات رییسه مجلس خاطرنشان کرد: «امروز مشکلات اقتصادی داریم و باید این را بپذیریم ولی باید برای رفع آنها تلاش کنیم. به فرمایش مقام معظم رهبری، بهترین مرگ بر آمریکا، کار کردن برای مردم است.»
یوسفی با اشاره به تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در مجلس یازدهم و اینکه این قانون به نوعی خط سیر و نقشه راه طرفینی ما بود، تصریح کرد: «ما وقتی می‌خواهیم در حوزه دیپلماسی عزتمدارانه، قانونی رو مصوب کنیم برخی از افراد غرب‌گرا با آن دیپلماسی حقارت، می‌گویند که شما اجازه بدهید ما برویم همه داشته‌هایمان و همه آن مزیت‌هایمان را بگذاریم ولی تلاش مجلس، از نظر قانونگذاری و نظارت بر این بوده که بتواند جلوی برخی تفکراتی که نمی‌خواهند از تفکر شکست‌خورده ذلت یعنی نابودی، درس بگیرند بایستد و به نیابت از مردم تذکرات لازم را بدهد و اگر لازم شد از ابزار نظارتی استفاده کند.»
روایت ظریف از رایزنی‌های دیپلماتیک در داووس
با این همه اما شاید مهم‌ترین موضع‌گیری در این رابطه در سخنان معمار برجام قابل رویت بود. مواضع به‌نسبت تازه محمدجواد ظریف که چند روز پیش و در جریان برگزاری ششمین نشست گفت و شنود پیرامون «نظم جهانی و سیاست خارجی ایران» مطرح شده بود اما روز گذشته رسانه‌ای شد. جواد ظریف که نخستین روز هفته جاری در نشستی با عنوان «چشم‌انداز تحولات منطقه و جهان در دوره ترامپ» در محل موسسه «مطالعات ایران و اوراسیا» (ایراس) در این رابطه اظهارنظر می‌کرد، در بخشی از سخنانش گزارشی از رایزنی‌ها و مذاکرات خود در جریان نشست داووس پرداخت و در ادامه نکاتی را درباره فشارها به مذاکره‌کنندگان و دیپلمات‌های ایرانی گوشزد کرد. او که در این نشست در حضور مهدی سنایی، معاون امور سیاسی دفتر رییس‌جمهور و بنیانگذار موسسه ایراس و شماری از دیپلمات‌ها و کارشناسان روابط بین‌الملل سخنرانی می‌کرد، در بخشی از سخنانش با انتقاد نسبت‌به شکل‌گیری فضای ملتهب پیرامون مذاکره با آمریکا توسط مخالفان مذاکره در ایران گفت: «من در داووس در تمام نشست‌ها و همچنین در گفت‌وگویی که با فرید زکریا داشتم، به مشکلات مذاکره اشاره کردم و تاکید داشتم که ما الان با یک تجربه سنگین به مذاکره برای احیای برجام بازمی‌گردیم و این کار را سخت‌تر خواهد کرد چراکه دور اول و برای رسیدن به برجام، این تجربه را نداشتیم اما الان این بدعهدی طرف مقابل تبدیل به تاریخچه این مذاکرات شده است.» معاون راهبردی رییس‌جمهور که در بخشی از این نشست، به پرسش یکی از حاضران درباره میزان پرداختن به بحث چین در نشست‌های رسمی و غیررسمی برگزار شده در داووس پاسخ می‌داد، در این رابطه گفت: «بحث درباره چین بسیار برجسته و پررنگ بود. بسیاری هم نگران تقابل چین با آمریکای ترامپ بودند. یکی دیگر از بحث‌های پررنگ که البته به ایران هم مربوط می‌شد، تکرار ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین بود و من در مجموع گفت‌وگوهایی که داشتم، متوجه شدم که این مساله برای کشورهای اروپایی بسیار مهم است و باید فکری برای حل این اختلاف با اروپا بکنیم.» معاون راهبردی رییس‌جمهور اما در پایان این نشست تاکید کرد که قدرت معنایی ایران باید در خارج و داخل از کشور بازتولید شود. این در حالی بود که یکی از دیگر نکاتی که ظریف در این نشست بر آن انگشت گذاشت، «تکرار روایت‌های آمریکا و رژیم اسرائیل در داخل ایران توسط برخی مخالفان دولت» بود. آنجا که ظریف با انتقاد نسبت‌به کسانی که این روایت‌ها را بازگو و تکرار می‌کنند، گفت: «خیانتکار خواندن دولت به دلیل هرگونه مذاکره احتمالی با آمریکا در حقیقت تکرار روایت آمریکایی و اسرائیلی است.» به این ترتیب به نظر می‌رسد در حالی که در داخل کشور، برخی جریان‌ها سعی دارند با هجمه علیه ظریف و برخی دیگر از دیپلمات‌های آشنا به مذاکرات در بدنه دولت، به‌زعم خود مانع از بازگشت دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی به میز مذاکرات شوند، اینطور که پیداست این دیپلمات‌ها بیشتر از دلواپسان، نسبت‌به تکرار آنچه در برجام شاهد بودیم، حساسیت دارند. هرچند این حساسیت‌ها لزوما به این معنا نیست که آنان اهمیت مذاکره برای دستیابی به منافع ملی ایران را انکار کنند.