14 - 12 - 2019
پایان دیپلمات کهنه‌کار
گروه جهان- پرچم‌های نیمه‌افراشته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حکایت از درگذشت دیپلمات کهنه‌کار ژاپنی دارد؛ دیپلماتی که در سال‌های حضورش در آژانس از هیچ تلاشی برای جهانی عاری از سلاح‌های هسته‌ای فروگذار نکرد. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از سال ۲۰۱۷ با حمایت آمریکا برای سومین‌بار به ریاست این آژانس انتخاب شد، دیروز درگذشت؛ دیپلماتی که در ارتباط با موضوع هسته‌ای ایران نقش برجسته‌ای داشت. درگذشت آمانو در اوج تنش میان ایران و غرب بر سر برجام بعد از خروج آمریکا از این توافق رخ داد.
آمانو قرار بود در یک دوره سه ساله دیگر تا سال ۲۰۲۱ هدایت این نهاد بین‌المللی را برعهده داشته باشد، اما در روزهای اخیر اعلام شد که به دلیل بیماری می‌خواهد از این سمت کناره‌گیری کند.
هفته گذشته اعلام شد که آمانو قصد دارد به دلیل ابتلا به یک بیماری نامشخص، زودتر از موعد از سمت خود استعفا دهد. او که هنگام مرگ ۷۲ سال داشت، در سال ۲۰۱۷ میلادی برای سومین دوره چهار ساله به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منصوب شد و قرار بود تا ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱ این پست را عهده‌دار باشد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز در نامه‌ای به کشورهای عضو این سازمان، خبر درگذشت این دیپلمات کهنه‌کار ژاپنی را اعلام کرد. در بیانیه آژانس درباره فوت آمانو آمده است: «طی یک دهه گذشته آژانس با حمایت اعضا و پشتکار کارکنان به نتایج ملموسی برای رسیدن به هدف اتم برای صلح و توسعه دست یافته است.» پرچم آژانس بر فراز ساختمان اصلی این سازمان برای بزرگداشت آمانو به حالت نیمه‌افراشته درآمده است.
آمانو، دیپلمات سابق ژاپنی، ۱۰ سال پیش، در ژوئیه سال ۲۰۰۹ به این سمت انتخاب شد و در دسامبر همان سال کار خود را به عنوان پنجمین مدیرکل آژانس آغاز کرد. او در این سمت جانشین محمد البرادعی شد.
زندگی و مسوولیت‌ها
آمانو در سال ۱۹۴۷ در شهر کوچک «یوگاوارا» ژاپن به دنیا آمد. او در سال ۱۹۶۸ تحصیل خود را در دانشگاه توکیو آغاز کرد و پس از فراغت از تحصیل از دانشکده حقوق، در سال ۱۹۷۲ به وزارت خارجه ژاپن پیوست و به‌طور تخصصی در حوزه مسائل خلع سلاح بین‌المللی و منع اشاعه هسته‌ای به کار پرداخت. او بعدها در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۵ در دو دانشگاه فرانسوی هم دوره‌هایی را گذراند.
او در وزارت خارجه ژاپن در مناصبی مختلفی از جمله مدیریت بخش علوم و مدیریت بخش انرژی هسته‌ای را داشت و همچنین به عنوان عضو بخش دیپلماتیک در سفارتخانه‌های ژاپن در کشورهای لائوس، آمریکا و بلژیک و همچنین در نمایندگی ژاپن در کنفرانس خلع سلاح ژنو کار کرد و مدتی هم سرکنسول ژاپن در مارسی فرانسه بود.
آمانو در آگوست ۲۰۰۲ میلادی به عنوان مدیرکل خلع سلاح و امور علمی و در آگوست ۲۰۰۴ به عنوان مدیرکل خلع سلاح و منع اشاعه هسته‌ای منصوب شد و در این مقام‌ها درگیر مذاکرات بین‌المللی از قبیل تمدید معاهده منع اشاعه هسته‌ای (NPT)، معاهده جامع منع آزمایش هسته‌ای، پروتکل کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیک، اصلاحیه کنوانسیون سلاح‌های خاص متعارف و رویه بین‌المللی علیه اشاعه موشک‌های بالستیک بود.
او در سال ۲۰۰۵ نماینده ژاپن در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود و از سپتامبر ۲۰۰۵ تا سپتامبر ۲۰۰۶ رییس شورای حکام آژانس بود. در این دوران آژانس و مدیرکل وقت آن محمد البرادعی جایزه صلح نوبل را دریافت کردند. آمانو در مراسم اهدای جایزه نوبل به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نماینده آژانس در مراسم بود.
دولت ژاپن در سپتامبر ۲۰۰۸ اعلام کرد که آمانو را به عنوان مدیرکل بعدی آژانس نامزد کرده است. آمانو روز دوم ژوئیه ۲۰۰۹، در دور ششم رای‌گیری توسط شورای حکام به عنوان مدیرکل آژانس انتخاب شد؛ رقیب اصلی او در آن سال برای کسب این مقام، عبدالصمد مینتی نماینده آفریقای جنوبی بود.
آمانو دوره اول ریاست خود بر آژانس را از روز اول دسامبر ۲۰۰۹ (۱۰ آذر ۱۳۸۸) آغاز کرد. از جمله مسوولیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب برجام است. خداحافظی آمانو با آژانس این پرسش را مطرح می‌کرد که این نهاد در آینده چه مسیری را در پیش خواهد گرفت. اگرچه کمتر کسی انتظار دارد که نحوه برخورد آژانس با موضوع ایران و دیگر موضوعات حساس، تغییر قابل توجهی داشته باشد.
آمانو بارها تاکید کرده بود که فعالیت نهاد متبوعش بیش از آنکه سیاسی باشد، فنی است. او گفته بود که قصد دارد در ماه مارس (اسفند ماه) آژانس را ترک کند که در آن صورت، شورای حکام آژانس باید جانشینی برای او تعیین کند؛ فردی که همچنین باید مورد تایید مجمع عمومی آژانس قرار گیرد.
آمانو در ماه آوریل ۲۰۰۱ در مقام نماینده ژاپن با عنوان کارشناس دولتی در هیات سازمان ملل متحد در زمینه مسائل موشکی منصوب و درست سه ماه بعد از آن وارد گروه متخصصان سازمان ملل در زمینه مطالعات منع گسترش و خلع سلاح هسته‌ای شد.
او در سفارتخانه‌های ژاپن در ویتنام، واشنگتن و بروکسل نیز حضور داشته و همچنین یکی از اعضای هیات اعزامی ژاپن به کنفرانس خلع سلاح هسته‌ای در ژنو بوده است. آمانو در جریان سفر به ایران در تاریخ ۱۱ تیر سال ۹۴ با رییس‌جمهوری ایران و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار کرد.
۱۵ تاییدیه آژانس، حاصل تلاش‌های آمانو در حفظ برجام
آمانو در مدت زمانی که عهده‌دار مسوولیت مدیرکلی آژانس بود ۱۵ بار تایید کرد که ایران در عمل به تعهدات هسته‌ای خود پایبند بوده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان اجرای برجام تاکنون بارها اجرای کامل تعهدات ایران را تایید کرده. این درحالی است که ایران همواره تصریح کرده تعهداتش را تا زمان اجرای برجام توسط طرف‌های دیگر انجام می‌دهد و مطابق متن برجام حق اقدام متقابل در برابر نقض تعهدات دارد. این آژانس تاکنون در مجموع ۱۵ بار از زمان اجرای برجام، پایبندی کامل ایران به این توافق را اعلام کرده است.
آخرین بار در تایید فعالیت‌های هسته‌ای ایران، آمانو پنجم تیر امسال فعالیت هسته‌ای ایران را مطابق برجام دانست و گفت ایران در بازرسی تاسیسات هسته‌ای همکاری مناسبی با بازرسان آژانس داشته است.
در ۲۱ خرداد امسال نیز ابراز نگرانی بی‌سابقه آمانو درباره «تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران» و همچنین بیان اینکه «توافق هسته‌ای با ایران تحت فشار است»، هشداری جدی و بی‌سابقه به جامعه جهانی درباره عواقب سکوت و بی‌عملی در برابر یکجانبه‌گرایی آمریکا برای صلح و امنیت بین‌المللی بود.
او در سخنرانی خود در آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس در اظهاراتی که بسیاری از رسانه‌های جهان با توجه به سابقه محافظه‌کاری و اظهارات محتاطانه آمانو آن را بی‌سابقه و صریح ارزیابی کردند، نسبت به «تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران» ابراز نگرانی کرد.
آمانو با یادآوری دستور هشتم می (۱۸ اردیبهشت) شورای عالی امنیت ملی ایران برای توقف برخی از اقدامات ایران تحت برجام، گفت: من درباره افزایش تنش‌ها بر سر موضوع هسته‌ای ایران نگران هستم.
آمانو تصریح کرد: همان‌طور که همواره تاکید کرده‌ام، تعهدات هسته‌ای ایران مطابق برجام یک دستاورد مهم برای راستی‌آزمایی هسته‌ای است و از این رو امیدوارم که بتوان راه‌هایی برای کاهش تنش‌های جاری از طریق گفت‌وگو پیدا کرد. او همچنین گفت ضروری است که ایران به‌طور کامل تعهدات مرتبط با هسته‌ای خود را مطابق برجام اجرا کند.
به دنبال افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران، او ۱۷ تیر با انتشار گزارشی غنی‌سازی فراتر از ۶۷/۳ درصدی را در ایران تایید و اعلام کرد که برابر اعلام اپراتور کارخانه غنی‌سازی سوخت، این غنا ۵/۴ درصد است که در ۱۹ تیر امسال، در نشست فوق‌العاده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این گزارش ارائه شد.
پیشتر از آن، آژانس انرژی اتمی که تعهدات ایران در قبال برنامه هسته‌ای را مورد رصد قرار می‌دهد در بیانیه‌ای عبور ایران از ذخایر اورانیوم غنی شده طبق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را تایید کرده بود.
آمانو در گزارشی که به نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه شد، با اشاره به سوابق برجام و گزارش‌های پیشین آورده است: هشتم می، ایران بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده است بر اساس حق مندرج در پاراگراف‌های ۲۶ و ۳۶ برجام، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دستور داد بخشی از محدودیت‌های برجام را متوقف کنند.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تاکید بر بازرسی‌ها و نظارت‌های مستمر بر سایت‌های هسته‌ای و فعالیت‌های مرتبط اظهار کرد: آژانس به صورت منظم و همچنین در هر زمانی که درخواست شده، به تاسیسات نطنز و فردو شامل کارخانه غنی‌سازی و کارخانه آزمایشی غنی‌سازی، دسترسی داشته است.
آمانو برخلاف آمریکایی‌ها نشان داد که جمهوری اسلامی ایران همکاری خوبی با آژانس داشته است. او گفت: ایران به درخواست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسان، ویزای بلندمدت صادر کرده است تا فضای کار مناسب برای آژانس تسهیل شود.
او اضافه کرد: ایران به صورت موقت، اجرای پروتکل الحاقی را ادامه می‌دهد. همکاری‌های موقتی و پیشگیرانه ایران در زمینه ارائه دسترسی‌های مربوط به این پروتکل، اجرای آن را بهبود می‌بخشد و اعتماد را افزایش می‌دهد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بیان اینکه «آژانس به بازرسی عدم انحراف مواد هسته‌ای در تاسیسات هسته‌ای و اماکن وابسته به آن در خارج از این تاسیسات، تحت توافق پادمان ادامه می‌دهد»، اظهار کرد: از روز اجرای این توافق تاکنون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اجرای تعهدات ایران تحت برجام بازرسی و نظارت داشته است.
جانشینان احتمالی
بیانیه آژانس انرژی اتمی جزئیاتی درباره جایگزین احتمالی آمانو اعلام نکرده است. از رافائل گروسی، نماینده آرژانتین در آژانس و همین طور کرنل فیروتا، رییس دفتر رومانیایی آمانو به عنوان نامزدهای جانشینی او نام
برده می‌شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد