پرسش‌های باستان‌شناسان درباره پرونده‌های حفاری اشیای تاریخی

باستان‌شناسان با تاکید بر ضرورت برخوردهای قهری و قضایی با قاچاقچیان و حفاران اشیای تاریخی، از پرونده‌های «مفتوح» قاچاق سخن گفتند که ردپای بسیاری در آن آشکار است.
به گزارش ایسنا، جمعی از باستان‌شناسان در نشست هم‌اندیشی که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، راهکارهای جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق اشیای عتیقه را به بحث گذاشتند و پرسش‌هایی پیرامون این موضوع شکل گرفت که چرا با وجود محرز بودن هویت و تخلف جویندگان گنج، با آنها برخوردی نمی‌شود و صفحه‌های آنها در شبکه‌های اجتماعی بدون هیچ منعی، همچنان فعال است و تخریب میراث فرهنگی جرم‌انگاری نمی‌شود؟
حامد وحدتی‌نسب، استاد انسان‌شناسی پیش از تاریخ و رییس انجمن علمی باستان‌شناسی ایران با اشاره به پرونده گنج‌یابی معروف به «پوآرو» گفت: جای تعجب دارد که یک وزارتخانه حریف پسری سی‌ و چند ساله نمی‌شود. این پدیده را می‌توان از چند زاویه واکاوی کرد؛ چرا چنین افرادی نزدیک به ۲۰بار دستگیر شده‌اند و به راحتی آزاد می‌شوند؟ این اتفاق ما را به یک دوراهی تلخ می‌رساند؛ یا اراده‌ای نیست که چنین شخصی دستگیر شود یا اینکه همکاری برای رهاسازی او وجود دارد.
او ادامه داد: این افراد به راحتی تبلیغ می‌کنند که «برای شما کارشناسی می‌کنم و به شما یاد می‌دهم که گنج کجاست». کارشناسی او به این معناست که فلان کوه شبیه به یک چیزی است و اگر ۲۰متر کاوش در کوهستان داشته باشید به گنج می‌رسید. مدیران استانی به ما اطلاع می‌دهند که از نهادهای دولتی دستگاه در اختیار این افراد می‌گذارند و می‌گویند که کوه را بتراشید. عقل سلیم می‌گوید به سراغ کسی که سرمان کلاه گذاشته برویم و بگوییم «پول کارشناسی که به شما دادم را برگردان»، ولی چه پاسخی می‌گیرید؟ «موکل آن را جابه‌جا کرده است» و شما هم پول موکل را ندارید. این اتفاق اگر در کوه و تپه‌ها رخ دهد می‌گوییم که محیط‌زیست را تخریب می‌کنند ولی آنها به تپه‌ها و مناطق باستانی می‌روند.
این دیرینه‌شناس گفت: محوطه باستانی در ایران نیست که تخریب نشده باشد و حفاران به سراغش نرفته باشند. نیرو برای حفاظت نمی‌خواهیم، بلکه می‌خواهیم صفحه‌های مجازی این افراد در اینستاگرام بسته شود. این کار برای متولیان به اندازه زدن یک انگشت روی دکمه است، ولی وقتی این تقاضا را مطرح می‌کنیم درباره حقوق افراد صحبت می‌کنند، انگار که در سوییس زندگی می‌کنیم.
رییس انجمن علمی باستان‌شناسی ایران اظهار کرد: هدف ما آن بنده خدایی نیست که از فرط نادانی قرض گرفته یا نزول کرده و ۵۰میلیون تومان به این کلاهبرداران داده، هدف ما گره‌های بزرگ است که درآمدهای میلیاردی از افراد ناآگاهی به دست می‌آورند که فکر می‌کنند پول کارشناسی را داده‌اند که جای گنج را بلد است، ولی متاسفانه به این موضوع فکر نمی‌کنند که اگر او نقشه گنج دارد، چرا به من می‌گوید، خودش برود و گنج را بردارد. پاسخی که می‌گیرد معمولا این است «موکل به من اجازه نمی‌دهد!» ببینید چقدر درگیر خرافه هستند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت برخورد جدی و قهری با مروجان گنج‌یابی و توقف فعالیت آنها در شبکه‌های اجتماعی گفت: برابر قانون، گنج‌یاب مجرم است و باید دستگیر شود.
مهدی موسوی‌کوهپر، باستان‌شناس و استاد دانشگاه در ادامه گفت: باید هر کدام از ما به مردم اطراف‌مان درباره باستان‌شناسی، کاوش و میراث فرهنگی و اهمیت آن، آگاهی دهیم و از مدارس و جوانان، نوجوانان و خانواده خودمان شروع کنیم.
این باستان‌شناس اظهار کرد: به اندازه‌ای که ناآگاهان به میراث فرهنگی لطمه زده‌اند ما هم به این مساله نپرداخته‌ایم. ما در زمینه آگاهی‌بخشی کم‌کاری کردیم. نباید ضعف‌های خودمان را نادیده بگیریم. سال‌ها بود که در کاوش‌های باستان‌شناسی کسی را راه نمی‌دادیم تا اینکه افراد را به دیدن کاوش‌ها بردیم و نتیجه را دیدند و فهمیدند. اگر بتوانیم نسل جوان و نوجوان را با مساله میراث فرهنگی آشنا کنیم، می‌توانیم امید داشته باشیم که حفاری‌ها کمتر شود. مصطفی ده‌پهلوان، باستان‌شناس و رییس پیشین پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز اظهار کرد: حدود ۱۰سال است که درگیر این موضوع هستم و بارها مورد تهدید قرار گرفتیم. جاهای مختلف رفته‌ام و نتیجه‌ای نگرفته‌ام. یک زمانی در موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران مصاحبه‌ای داشتم که لابه‌لای صحبت‌ها درباره فیلم‌هایی که در فضای مجازی درباره آدم کوتوله‌ها پخش شده بود، سوالی پرسیده شد و من گفتم که اینها یک بچه میمون گریم‌شده یا عروسک است و مردم به همین سادگی گول می‌خورند. فیلم را پخش کردند و شبکه‌های خارجی هم نشر دادند. برای هر کدام از پست‌ها حدود 6‌هزار کامنت نوشته شده بود، گفته بودند که چون ده‌پهلوان دولتی است تکذیب می‌کند، پس بدانید که وجود دارد! عرق سردی بر جبین من نشست و فهمیدم که عمق این جهل فرهنگی و جهل میراثی در جامعه ما چقدر زیاد است.
او سپس به ماجرای کشف محموله بزرگی از آثار تاریخی در فرودگاه بین‌المللی تهران اشاره کرد و افزود: احتمالا در خبرها خوانده‌اید که محموله قاچاق تاریخی در فرودگاه امام کشف و ضبط شد و متهم معترف شد. این هفدهمین محموله‌ای است که از فرودگاه امام خارج می‌کند، این یعنی مبادی خروجی امن نیست و فساد در برخی نهادها دمیده است.