18 - 10 - 2023
چرا مسکو در قبال باکو سکوت کرده است؟
به تازگی ویدئویی از الهام علی‌اف، رییس‌جمهوری آذربایجان، در حال قدم زدن روی پرچم آرتساخ (دولت خودخوانده ارمنی قره‌باغ) در خانکندی در فضای مجازی منتشر شد.
چند هفته پس از بازپس‌گیری قره‌باغ از سوی آذربایجان و خروج ارمنی‌های مقیم به سوی ارمنستان، الهام علی‌اف رییس‌جمهوری آذربایجان روز یکشنبه به خانکندی مرکز قره‌باغ رفت و پرچم آذربایجان را در آنجا برافراشت و پس از آن در یک سخنرانی تند و تهدیدآمیز علیه ارمنستان، بار دیگر ایروان را به حمله نظامی تهدید کرد.
او گفت: پرچمی که امروز برافراشتم برای همیشه در اینجا به اهتزاز خواهد ماند و برای همیشه در اینجا زندگی خواهیم کرد. قره‌باغ مال ما است، قره‌باغ آذربایجان است!
پس از مراسم برافراشتن پرچم، علی‌اف وارد ساختمان دولت شد. رسانه‌های آذربایجان ویدئوهایی از حرکت علی‌اف روی پرچم «آرتساخ» منتشر کردند که به صورت عمد روی زمین قرار داده شده بود تا او از آن عبور کند.
علی‌اف ضمن عبور گفت: آنها فکر می‌کردند که فقط حرف می‌زنم، خیر، کاری را که می‌گویم انجام می‌دهم. همه از جمله ارمنستان می‌دانند و نباید آن را فراموش کنند. جنگ میهن‌پرستانه (جنگ ۲۰۲۰) را فراموش نکنید! عملیات ضدتروریسم (حمله گسترده به قره‌باغ در ماه سپتامبر) را فراموش نکنید! اگر برخی از نیروها در ارمنستان به انتقام فکر می‌کنند، بگذارید این تصاویر را خوب ببینند. به آنچه می‌خواستیم رسیدیم و آرزوهای چند دهه ملت آذربایجان را برآورده کردیم. آبروی مردم آذربایجان را اعاده کرده‌ایم، به سرزمین‌های خود بازگشته‌ایم، تمامیت ارضی خود را احیا کرده‌ایم و در عین حال، عزت خود را نیز اعاده کرده‌ایم.
علی‌اف با اشاره به رهبران قره‌باغ افزود: «سه دلقک که اینجا می‌نشستند و خود را «رییس‌جمهور» می‌خواندند، امروز در انتظار مجازات خود هستند. نمی‌دانم مردی که در یکی از این ساختمان‌ها می‌نشست و خود را «نخست‌وزیر» می‌خواند، آیا دوباره جرات خواهد کرد که ما را تهدید کند؟ همین الان که در حال صحبت هستیم در بازداشتگاه آب خنک می‌خورد! یک جدایی‌طلب که خود را «وزیر خارجه» می‌خواند، زمانی به طعنه گفت که اگر آذربایجان می‌خواهد پرچم خود را در خانکندی به اهتزاز درآورد، باید در کشور ما سفارت باز کند. اکنون او هم در بازداشتگاه آب خنک می‌خورد! پرچم ما اینجا به اهتزاز در می‌آید. این باید درس عبرتی برای آنها باشد.
علی‌اف قبل از رفتن به خانکندی، از تمام مناطق قره‌باغ از جمله مخزن سرسنگ، که به گفته او تحت رهبری پدرش، حیدر علی‌اف، که برای چندین دهه به عنوان رییس حزب کمونیست SSR آذربایجان خدمت کرده بود، ساخته شده است، دیدن کرد. علی‌اف توضیح داد که دیدار وی همزمان با بیستمین سالگرد «انتخاب» او به عنوان رییس‌جمهوری و صدمین سالگرد تولد پدرش بود. او نیروهای «ضدملی‌گرا» را که در سال ۱۹۸۷ پدرش را از قدرت برکنار کردند، مقصر از دست دادن قره‌باغ در دهه ۱۹۹۰ دانست و مدعی شد که وقتی او قدرت را به دست گرفت، آذربایجان را «به شکوهش» بازگرداند.
در همین رابطه موسسه مطالعات ایران و اوراسیا در گزارش به قلم قاسم اصولی اودلو، عضو هیات علمی علامه دانشگاه طباطبایی آورده است: اخیرا آذربایجان موفق شده است اقدامات بی‌سابقه‌ای را برای بازگرداندن حاکمیت کامل خود در قلمرو قره‌باغ انجام دهد. علی‌رغم اینکه روسیه همواره برای ایفای نقش متوازن و حفظ جایگاه خود تلاش کرده است، اخیرا سیاست غیرمداخله‌ای را در جنوب قفقاز اعمال می‌کند که منجر به هموار کردن راه برای عملیات نظامی کامل و احیای حاکمیت جمهوری آذربایجان شده است. دلایل این موضع در ادامه توضیح داده خواهد شد.
در ابتدا، از زمان روی کار آمدن پاشینیان در سال ۲۰۱۸، جهت‌گیری غرب‌محور در سیاست خارجی ارمنستان به طور چشمگیری تشدید شد و برخی از موقعیت‌های سیاسی و اقتصادی مهم به صاحب‌نظران ضدروسی واگذار شد. از سوی دیگر، حلقه‌های نخبگانی که در ساختار سیاسی این کشور با رییس‌جمهوری رایزنی می‌کنند، افزایش یافت و به همین دلیل روابط دو کشور تحت تاثیر منفی قرار گرفت. در همین راستا، اخیرا اساسنامه رم (دادگاه کیفری بین‌المللی) به تصویب پارلمان ارمنستان رسیده است.
دیمیتری پسکوف، کاخ کرملین در آستانه تصویب آن گفته بود که آنها آن را اقدامی بسیار خصمانه علیه خود خواهند دانست.
علاوه بر این، اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ارمنستان از منظر سیاستگذاران روسیه به دلیل عدم مشارکت این کشور در پروژه‌های مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای طی سه دهه گذشته و تبدیل نقش آن به یک کشور به حاشیه رانده شده در پیکربندی‌های سیاسی و جغرافیایی منطقه‌ای کاهش پیدا کرده است. در مقابل، جایگاه آذربایجان به دلیل افزایش نقش ژئواکونومیکی هم از سوی سیاستگذاران روسیه و هم از سوی سیاستگذاران غربی اهمیت یافته است. در نتیجه، این امر منجر به برتری آذربایجان در محاسبات راهبردی هزینه- فایده تحولات منطقه شد. در واقع، تقویت قدرت آذربایجان نه‌تنها تغییرات شدیدی در توازن قوای منطقه‌ای ایجاد کرده، بلکه منجر به دگرگونی نگرش کشورهای منطقه نسبت به آن شده است.
علاوه بر این، پیامدهای جنگ اوکراین در تضعیف مواضع انحصاری و هژمونیک روسیه در قفقاز، خلأهایی را در منطقه ایجاد کرده است که توسط کشورهای جدید فرامنطقه‌ای از جمله ترکیه و چین پر می‌شود. این کشورها با انجام پروژه‌های متنوع در زمینه‌های مختلف در تلاش برای ایجاد عمق استراتژیک هستند. در همین راستا اخیرا آذربایجان و ترکیه برای ایجاد خط‌آهن و خط لوله انرژی از ایغدیر به نخجوان به بهای تضعیف منافع ملی ایران به توافق رسیدند. علاوه بر این، چین و آذربایجان توافقنامه‌ای برای گسترش همکاری‌های فنی و حمل‌و‌نقل خود امضا کردند که می‌تواند منجر به اجرای جاده و راه‌آهن زنگزور در سال‌های آینده شود.
در نهایت، افزایش نقش بسیار سازنده ترکیه که از طریق اتخاذ سیاست متوازن بین غرب و شرق فراهم شده، در کنار سیاست عملگرایانه آذربایجان از دیگر عوامل مهمی است که روسیه را به سکوت به جای ایفای نقش تعیین‌کننده برانگیخته است. درواقع روسیه به برخی از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای امتیازاتی می‌دهد تا بتواند از ظرفیت این کشورها برای دور زدن و کاهش همزمان تحریم‌های غرب استفاده کند.
در خاتمه، تعداد زیادی از عوامل تاثیرگذار از جمله تشدید جهت‌گیری غربی ارمنستان، تضعیف موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواقتصادی منطقه‌ای ارمنستان در ۳ دهه گذشته، پیامدهای جنگ اوکراین و تقویت قدرت منطقه‌ای ترکیه، روسیه را به‌طور بی‌سابقه‌ای مجبور به اعمال سیاست بی‌طرفانه به جای سیاست مداخله‌جویانه کرده است. با وجود این، روندهای جدید منطقه‌ای از جمله تخلیه کامل مردم ارمنی از قره‌باغ که حضور نظامی روسیه در مناطق تحت کنترل را بی‌معنی می‌کند و عادی‌سازی سیاسی و دیپلماتیک احتمالی ارمنستان با هر دو دشمن تاریخی، که می‌تواند منجر به تشدید غرب‌گرایی در سیاست ارمنستان شود، می‌تواند تغییراتی را در سیاست منطقه‌ای فعلی روسیه ایجاد کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد