کارخانه مجوزسازی را متوقف کنید

هستی عبادی- کمبود گاز و ناترازی برق در کشور به مساله‌ای تبدیل شده که نه‌تنها در بخش خانگی و مصارف مردم اختلال ایجاد کرده، بلکه سبب زیان‌های میلیاردی به صنایع کشور نیز شده است؛ از جمله آخرین اخباری که این اخیرا منتشر شده ضرر ۵/۱ میلیارد دلاری قطعی گاز به صنایع فولادی است. این در حالی است که همچنان وزارت صنعت مجوز‌های پی‌در‌پی برای تاسیس کارخانه‌های پتروشیمی و فولاد صادر می‌کند که به نظر می‌رسد با توجه به کمبودهایی که در حال حاضر کشور با آن مواجه است، یا از عواقب این مجوز‌های آگاهی لازم ندارند یا اهمیت کافی برایشان ندارد.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مجوز‌هایی که به طور مداوم در حال صادر شدن از سمت وزارت صنعت است، فاجعه‌هایی را در آینده در پیش دارد یا خیر؟ که با توجه به گزارش‌های رسمی و تحلیل‌های کارشناسان مشهود است تاسیس کارخانه‌های پتروشیمی و فولاد در چنین شرایطی کاملا اقدام نامناسبی است.
دستگاه‌های کشور فقط خودشان را می‌بینند
حسن مرادی کارشناس انرژی در همین رابطه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» تاکید کرد: اگر بدون واحد تولیدی مطالعه و بدون در نظر گرفتن سهمیه لازم پتروشیمی احداث شود و نتواند مجوزهای لازم برای فعالیت و سهمیه گاز را بگیرد، علاوه بر سرخوردگی سرمایه‌گذار باعث اتلاف منابع و انرژی کشور هم می‌شود. بنابراین من توصیه می‌کنم قسمت برنامه‌ریزی وزارتخانه باید این مساله را در ارتباط با وزارت نفت و نیرو -چون هر دو دخیل هستند- با هم هماهنگ کنند و در صورت مثبت بودن استعلام‌ها، اقدام به احداث یا دادن مجوز احداث نیروگاه، پالایشگاه یا کارخانه فولاد جدید داده شود و در غیر ‌این صورت اقدام نشود که عواقب ناخوشایندی در پی خواهد داشت.
او با بیان اینکه برخی تصمیم‌گیران در دستگاه‌ها به نوعی خودخواهی می‌کنند، اضافه کرد: متاسفانه هر دستگاهی خودش را می‌بیند و اصلا برایش مهم نیست که عاقبت چه اتفاقی خواهد افتاد. مثال بارز آن در حین سفرهای روسای جمهوری می‌افتد؛ حجم زیادی از زمین را به مسکن‌سازی اختصاص می‌دهند که بدون توجه به شرایط زیست‌محیطی و منابع طبیعی انجام می‌شود. متاسفانه این مساله در دماوند اتفاق افتاده، در دماوند که گنجینه غذای کشور است و لایه مغذی خاک و لایه باربر خاک به ۸ متر می‌رسد، اما در جریان سفر رییس‌جمهوری به دماوند، با دستور ایشان این زمین‌های ارزشمند به شهرک‌سازی اختصاص یافت.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: وقتی رییس‌جمهوری رعایت نمی‌کند قطعا وزارتخانه‌ها هم رعایت نمی‌کنند، چه انتظاری از دستگاه‌ها می‌توان داشت. مشکل شعارهای پوپولیستی است، یعنی می‌خواهند با این تصمیم‌ها نشان بدهند، اگر نمی‌توانند مشکل معیشت و مشکن را حل کنند، در عوض گرانبهاترین و ارزشمندترین خاک‌های زراعی کشور را در اختیار ساختمان‌سازی قرار می‌دهند تا نشان بدهند که کار می‌کنند.
مرادی گفت: ممکن است کسی بگوید ما آب به اندازه کافی برای کشاورزی نداریم، بهتر است این زمین‌ها ساختمان شود، حال آنکه وقتی این زمین ارزشمند تبدیل به ساختمان می‌شود، ۸ برابر زراعت آب می‌طلبد و مصرف می‌کند، بنابراین اگر آب نداریم چرا ساختمان می‌سازیم؟ اینها مشکلاتی است که به صورت زنجیره‌ای در سایر ارکان نفوذ می‌کند و اداره کشور را با مشکل مواجه می‌کند.
مشکلات بدی در کمین است
فرزین سوادکوهی کارشناسی انرژی در همین خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: به اعتقاد من و بسیاری از کارشناسان از آنجا که متاسفانه در کشورمان مقوله‌ای به نام استراتژی انرژی نداریم یا در راه تدوین آن قدم درستی برنداشته‌ایم، در نتیجه مدیریت حوزه انرژی چندان جدی گرفته نمی‌شود. طبیعتا وقتی ما نقشه راهی برای این حوزه ترسیم نکرده باشیم، عملا به فاصله خیلی کوتاه‌مدتی دچار آشفتگی‌های زیادی در این زمینه خواهیم شد و تاثیر این مساله در بقیه بخش‌های اقتصادی به وضوح دیده خواهد شد.
وی افزود: باید بپذیریم به این دلیل که اقتصاد ما به شدت وابسته به انرژی و به خصوص نفت و گاز است، بخش‌های دیگر اقتصاد مثل حوزه صنعت هم از آن تاثیر می‌گیرند. اینکه چرا نهادهایی مثل وزارت صنعت علیرغم کمبود گاز به طور مداوم مجوز ساخت کارخانه، پتروشیمی، فولاد و مواردی از این دست را می‌دهند به این علت است که اقتصاد ما اصولا دولتی و عموما تحت کنترل آن است و نقش بخش خصوصی هیچ یا بسیار کمرنگ است.سوادکوهی با تاکید بر اینکه چون ساختار اقتصادی ما در انحصار نهادهای دولتی است آسیب‌هایی در این رابطه طی سال‌های گذشته به خود دیده و کمبودهایی دارد، گفت: همه می‌دانیم کسری بودجه یکی از معضلات بزرگ کشور حداقل در سال‌های اخیر است و بدهکاری صندوق‌های بازنشستگی و بسیاری موارد دیگر باعث آسیب‌دیدگی و ضربه‌پذیری به اقتصاد کشور شده است. دولت برای پر کردن این خلأ یا کمک به برون‌رفت از این وضعیت، سعی در درآمدزایی برای خود دارد. بانک‌هایش بنگاهداری می‌کنند، موسسات اقتصادی آن عملا وارد کار بازار می‌شوند و هر جا که سود هست آنجا حضور دارند.او با بیان اینکه صنعت یا پتروشیمی یکی از صنایع بسیار پول‌ساز است که با دریافت خوراک بسیار ارزان‌قیمت از دولت، محصولی تولید می‌کنند که آن را به قیمت روز ارز به فروش می‌رسانند، گفت: از آنجا که پتروشیمی‌ها حاشیه سود بسیار بالایی دارند، دولت به این فکر نمی‌کند که کمبود گاز دارد، فقط دولت می‌خواهد این حاشیه سود را خودش در اختیار داشته باشد، نه بخش خصوصی. در نتیجه پشت سرهم مجوز ساخت پالایشگاه صادر می‌کند تا از این حاشیه سود انتفاع ببرد.این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: چون نقشه راه انرژی نداریم، دولت به رغم تمام کمبود‌هایش در تولید گاز یا منابع هیدروکربنی، همچنان بر ادامه این مسیر اشتباه اصرار دارد و به این خیال که به سوددهی سریع برسد، تلاش می‌کند واحدهای پتروشیمی، صنعتی، کارخانجات و به خصوص حوزه فولاد و صنایع فلزی را گسترش دهد و به همین دلیل ما همیشه با موانع مواجه می‌شویم و چون برنامه‌ریزی مشخص و مدونی نداشته‌ایم و خواسته‌ایم همه چیز را براساس همان انحصار و چارچوبی که از ابتدا برای آن تعیین کرده‌ایم پیش ببریم، طبیعتا دچار مشکل می‌شویم.
او ادامه داد: براساس برآوردها در ۲۴ فازی که در پارس‌جنوبی فعال هستند، به طور معمول روزی ۷۰۰ میلیون متر‌مکعب گاز تولید می‌کنند، هرچند میادین دیگری هم هستند که از گاز آنها بهره‌برداری می‌شوند، اما واقعیت این است که به علت همان استراتژی اشتباه و نداشتن نقشه راه، در تمام سی، چهل سال گذشته برنامه گازرسانی به تمام نقاط کشور در دستور کار قرار گرفته و اصلا توجهی نشده که در آینده نزدیک چگونه می‌خواهیم این میزان تقاضا برای گاز را پاسخ بدهیم. سوادکوهی با بیان اینکه دولت می‌توانست با داشتن یک استراتژی بلندمدت به سمت انرژی‌های تجدید‌پذیر پیش برود و تولید برق را تقویت افزایش دهد، گفت: امروز دولت به فکر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر افتاده در حالی که ناترازی هر روز در حال تشدید شدن است. بسیار تاسف‌بار است که به عنوان دومین دارنده بزرگ گاز جهان هیچ سهمی از صادرات نداریم و به تعبیری نزدیک به ۵/۱ و در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۲ درصد تجارت جهانی گاز در اختیار ماست که عدد بسیار پیش پا افتاده و بی‌اهمیتی است.او با تاکید بر اینکه همه تولید گاز در کشور به مصرف خودمان می‌رسد، گفت: متاسفانه هر روز هم این مصرف بالاتر می‌رود، از طرف دیگر سال‌ها از عمر میادین گازی پارس‌جنوبی می‌گذرد و اخیرا هم با مشکل افت فشار مواجه شده‌اند، چاه‌ها نیاز به تعمیر، نگهداری و بازیابی دارند و بعضی فازها مثل فاز ۱۱ باید توسعه پیدا کنند که این اتفاق نیفتاده است .
این کارشناس انرژی تصریح کرد: هر قدر فشار پایین‌تر بیاید همان ۷۰۰ میلیون متر‌مکعب گازی هم که در حال حاضر تولید می‌کنیم در آینده خیلی نزدیک به نصف این میزان می‌رسد. با ادامه روند افزایش مصرف و افت تولید، خواهید دید که به زودی با چه بحرانی مواجه خواهیم شد. بنابراین توصیه می‌شود در کوتاه‌ترین زمان ممکن، وزارتخانه‌های تولیدی از احداث یا صدور مجوز واحدهای پتروشیمی و فولاد و کارخانه‌جات صنعتی که گاز و برق مصرف می‌کنند، جلوگیری کنند و سرمایه‌گذاری به سمت افزایش تولید گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر هدایت شود.