عربستان قربانی تصمیم خود شد

پس از آنکه آمارهای صنعتی نشان داد که میزان ذخایر نفت‌خام آمریکا به شکل غیرمنتظره‌ای کاهش داشته و در حالی که موسسه گلدمن ساکس تصویر مثبتی از تبعیت اوپک از توافق کاهش تولید ترسیم کرده، قیمت نفت روز گذشته ترمیم شد و از پایین ترین رقم‌های سه ماه اخیر فاصله گرفت.
قیمت هر بشکه نفت‌خام آمریکا روز جمعه با ۸۳ سنت، معادل ۷/۱ درصد افزایش به ۴۸ دلار و ۴۲ سنت رسید. قیمت نفت‌خام آمریکا روز سه‌شنبه برای هفتمین جلسه متوالی کاهش یافت که طولانی‌ترین دوره کاهشی متوالی از ژانویه ۲۰۱۶ تاکنون بود.
قیمت نفت برنت نیز روز سه‌شنبه ۷۶ سنت، معادل ۵/۱ درصد افزایش داشت و به ۵۱ دلار و ۶۸ سنت رسید. روز سه‌شنبه قیمت نفت برنت ۴۳ سنت کاهش یافت و به ۵۰ دلار و ۹۲ سنت رسید که پایین‌ترین رقم پایانی از ماه نوامبر تاکنون بود.
انستیتوی نفت آمریکا در گزارشی اعلام کرد: میزان ذخایر نفت‌خام آمریکا در هفته گذشته به میزان ۵۳۱ هزار بشکه کاهش داشته است. این در حالی است که تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند حجم این ذخایر ۷/۳ میلیون بشکه افزایش یابد. اگر این کاهش توسط آمارهای رسمی دولت آمریکا در روز چهارشنبه تایید شود، اولین کاهش هفتگی حجم ذخایر نفت آمریکا پس از ۹ هفته متوالی افزایش خواهد بود.
این در حالی است که در اولین نقطه پس اعلام توافق اوپکی برای کاهش ۲/۱ میلیون بشکه نفت در روز، در بازارهای جهانی قیمت نفت افزایش یافت و پس از آن نیز با همکاری اعضای غیراوپکی با این توافق، مجدد قیمت نفت صعود کرد.
اما تغییرات قیمت نفت‌خام در ژانویه با کاهش تولید در بازار عملیاتی شد و بازار به سختی به آرامش رسید. یک ماه پس ژانویه بازار به ثبات غیرانتظاری رسید به طوری که ۹۰ درصد از اعضایی که با این قرار موافقت کرده بودند، کار خود را عملیاتی کردند.
خالد الفالح، وزیر نفت عربستان هفته گذشته اعلام کرد سرعت کاهش ذخایر نفتی در بازار کاهش یافته و این خلاف انتظار اوپکی‌ها بوده است.
پس از این اتفاق مجموع موجودی نفت‌خام و تصفیه شده آمریکا بیش از ۲۰ درصد بالاتر از میانگین پنج ساله رسید؛ رقمی که در مقایسه با سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ مازادی بیش از ۳۰ درصد به طور متوسط به ثبت رساند.
کاهش موجودی نفت‌خام اروپا ۴/۵ میلیون بشکه درماه فوریه کاهش یافت. اگرچه این کاهش توسط افزایش بنزین و فرآورده‌های دیگر جبران شده است، تعداد ذخایر نفت‌خام چین به ۳۰ میلیون بشکه در ماه گذشته افزایش یافته است. تحلیلگران می‌گویند افزایش عرضه تولید نفت از سوی تولیدکننده‌های دیگر نفت سبب شده عربستان از مواضع قبلی خود برای ادامه توافق اوپک تجدیدنظر کند چراکه تاثیر کاهش تولید نفت در بازار به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت، نبوده است. این پروژه نسبتا با شکست مواجه شده است. همزمان با این توافق، کشورهایی که از آن مستثنا شدند مانند لبنان و نیجریه نیز تولید خود را افزایش دادند. اما بیشترین تاثیر را تولید نفت آمریکا در بازار گذاشت. به طوری که موفقیت توافق اوپک را تحت تاثیر قرار داد.
سازمان انرژی اعلام کرده است که میزان افزایش تولید نفت به ۳۳۰ هزار بشکه در سال ۲۰۱۶ به ۲۰۱۷ بوده است. اما پیش‌بینی می‌شود که افزایش تولید از اکتبر۲۰۱۶ تا دسامبر ۲۰۱۷ به میزان ۷۴۰ هزار بشکه در روز باشد. این رقم قطعا بحران‌های بزرگی را برای اوپک ایجاد خواهد کرد.
همچنین براساس گزارش ماهانه اوپک، تولید نفت ایران در ماه فوریه ۳۶ هزار و ۱۰۰ بشکه در روز افزایش داشته و به سه میلیون و ۸۱۴ هزار بشکه در روز رسیده است.
به گزارش رویترز، اوپک اعلام کرد با وجود اینکه توافق کاهش تولید شروع به کاستن از میزان عرضه نفت جهان کرده اما میزان ذخایر جهانی همچنان رو به افزایش است. اوپک همچنین پیش‌بینی خود را از تولید نفت کشورهای غیرعضو این سازمان در سال ۲۰۱۷ افزایش داده است که این نشان‌دهنده پیچیدگی‌های پیش‌روی اوپک در تلاش برای مهار مازاد عرضه است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای اولین بار طی هشت سال گذشته توافق کرده که میزان تولید خود را ۲/۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. روسیه و ۱۰ کشور دیگر غیرعضو اوپک نیز گفته‌اند تولید خود را حدود ۶۰۰ هزار بشکه کاهش خواهند داد. اما اوپک در گزارش ماهانه خود گفته که ذخایر نفتی در کشورهای صنعتی جهان در ماه ژانویه افزایش یافته و در سطح ۲۷۸ میلیون بشکه بالاتر از متوسط پنج سال اخیر باقی مانده است. از این رقم ۲۰۹ میلیون بشکه مازاد نفت و فرآورده‌های نفتی موجود در بازار است. در گزارش اوپک همچنین آمده است: «با وجود تعدیل عرضه، میزان ذخایر همچنان رو به افزایش است و این افزایش تنها در آمریکا نیست بلکه در اروپا نیز میزان ذخایر در حال افزایش است. با این وجود، قیمت‌ها بدون شک به دلیل توافق‌های کاهش تولید به یک کف مشخص رسیده است.»
پیش‌بینی افزایش تولید نفت ایران
در این گزارش اوپک با اشاره به افزایش تبعیت اعضای این سازمان از توافق کاهش تولید به نقل از منابع ثانویه آورده است، میزان عرضه نفت ۱۱ عضو اوپک که قرار بوده در توافق کاهش تولید مشارکت کنند به ۶۸۱/۲۹ میلیون بشکه در روز رسیده است.
این به آن معناست که اوپک بیش از صددرصد به طرح خود برای کاهش تولید پایبند بوده است.
بر اساس این گزارش، تولید ایران در ماه فوریه ۳۶ هزار و ۱۰۰ بشکه در روز افزایش داشته و به سه میلیون و ۸۱۴ هزار بشکه در روز رسیده است.
در همین حال پیش‌بینی می‌شود ایران در سال ۲۰۲۲ با ۴۰۰ هزار بشکه افزایش تولید نفت خود را به ۱۵/۴ میلیون بشکه در روز برساند.
هرچند اوپک توانسته میزان بالایی از تبعیت خود را از توافق کاهش تولید نشان دهد اما این دستاورد به‌طور عمده ناشی از کاهش قابل توجه تولید عربستان بوده است. در عین حال، اقدامات و اظهارات مقامات دومین و سومین تولیدکنندگان بزرگ اوپک هیچ نشانی از کاهش تولید ندارد.
عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده عضو اوپک بخش اعظمی از بار اجرای توافق کاهش تولید را به دوش می‌کشد. سعودی‌ها می‌دانند که اگر اوپک به کاهش تولید‌های وعده داده شده پایبند نماند، شاید دیگر شانس دیگری نداشته باشد.
دلیل دیگر، عرضه قریب‌الوقوع سهام شرکت سعودی آرامکو در بورس است. اگر قیمت نفت بالا نباشد، سعودی‌ها نمی‌توانند سهام این شرکت‌ها را به اندازه‌ای که انتظار دارند، بالا بفروشند. عرضه موفق سهام آرامکو در بورس برای دستیابی به اهداف تعیین شده در برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان ضروری است. اما دو عضو دیگر اوپک یعنی ایران و عراق در حال بهره‌بردن از موضع احتیاطی عربستان هستند و گام‌هایی را برای افزایش تولید خود برداشته‌اند. اکنون عربستان باید در کنار رویارویی با تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا، فکری هم به حال افزایش تولید ایران و عربستان کند.
بر اساس اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، عراق تا سال ۲۰۲۲ تولید نفت خود را به ۴/۵ میلیون بشکه در روز خواهد رساند که به میزان قابل توجهی بالاتر از برآوردهای قبلی مبنی بر رسیدن به رقم ۶/۴ میلیون بشکه تا سال ۲۰۲۱ است. انتظار می‌رود ایران هم در سال ۲۰۲۲ با ۴۰۰ هزار بشکه افزایش تولید خود را به ۱۵/۴ میلیون بشکه در روز برساند. وزارتخانه‌های نفت ایران و عراق یادداشت تفاهمی را برای حل اختلافات‌شان در مورد میادین مشترک و احداث یک خط لوله صادرات نفت از میادین کرکوک در شمال عراق و از طریق ایران به امضا رسانده‌اند.
ایران خواهان رساندن تولید خود به پنج میلیون بشکه تا سال ۲۰۲۱ است. اما این کشور برای دستیابی به این هدف به سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی نیاز دارد. ایران در دهه ۱۹۷۰ روزانه بیش از شش میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد. در این میان المرزوک، وزیر نفت کویت گفت: به دلیل اینکه بازار نیاز به زمان بیشتری برای بازگشت توازن میان عرضه و تقاضا دارد از تمدید توافق کاهش تولید نفت اوپک در نیمه دوم سال‌جاری میلادی حمایت می‌کنیم.
وی تصریح کرد: تمدید توافق اوپک باعث می‌شود برقراری توازن میان عرضه و تقاضا تسریع شود ضمن اینکه کمک خواهد کرد تا قیمت نفت در سطح قابل قبولی برای کشورهای تولیدکننده قرار گیرد و در مجموع به نفع صنعت است.
المزروک خاطر‌نشان کرد: کویت با سایر وزرای نفت در مورد احتمال تمدید قرارداد کاهش تولید اوپک که به نفع برقراری توازن میان عرضه و تقاضاست، گفت‌وگو خواهد کرد اما باید توجه داشت که این یک فرآیند ساده نبوده و نیازمند تلاش و زمان بیشتری است.
«اوپک نفتی ۲» می‌تواند بازار نفت را به تعادل برساند
در همین حال یک تحلیلگر بازار نفت و انرژی معتقد است تشکیل «اوپک نفتی ۲» نیازمند دیپلماسی پویا و فعالی است که بتواند کشورها را گردهم آورد و آنها را در جهت تعادل بازار همسو کند و این ایده را تحقق بخشد.
محمدعلی خطیبی درباره تشکیل اوپک نفتی ۲ که پیش از این از سوی رییس کمیسیون انرژی مطرح شده بود، گفت: این ایده از چند سال پیش مطرح شده بود و اگر چنین سازمانی تشکیل شود که کشورهای عضو آن تحت تاثیر سیاست آمریکا نباشند، قطعا بر بازار نفت بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
وی درخصوص ویژگی‌های لازم این سازمان افزود: در این سازمان باید اعضا مستقل باشند و منافع کشورهای صادرکننده را دنبال کنند چراکه اکنون سیاست‌های بعضی کشورهای عضو، سیاست غربی آمریکاست و در عمل می‌خواهند سازمان را به آن سمت و سو بکشانند. خطیبی با بیان اینکه «اشکال بازار نفت این است که متعادل نیست»، گفت: در سه سال گذشته قیمت‌ها بسیار پایین بود و اکنون نیز هست و به دلیل مازاد عرضه، بازار این فروش نفت بر اساس قیمت بشکه‌ای ۳۰ تا ۴۰ دلار اصلا توجیه اقتصادی ندارد.
وی با بیان اینکه «اوپک نتوانست بازار را تنظیم کند»، گفت: باید کشورها مصمم شوند و بازار را تنظیم کنند با وجود اینکه اوپک در این امر موفقیت زیادی نداشته است اگرچه اکنون با توجه به تصمیم‌گیری‌های اخیر بازار در شرایط بهتری به سر می‌برد.
این تحلیلگر بازار نفت و انرژی با تاکید بر اینکه «تشکیل این سازمان می‌تواند اوپکی‌ها را به خود آورد»، تصریح کرد: باید توجه داشت که برخی کشورها نمی‌خواهند توافق اوپک را تمدید کنند و موافق تمدید نیستند بنابراین باید برای تنظیم اوضاع بازار و ثبات آن چاره‌ای اندیشید.خطیبی با بیان اینکه «ایران، روسیه، الجزایر و ونزوئلا می‌توانند در «اوپک نفتی ۲» به تفاهمات خوبی برسند» به انرژی‌امروز گفت: این امر نیازمند دیپلماسی پویا و فعالی است که بتواند کشورها را گردهم آورد و آنها را در جهت تعادل بازار همسو کند و این ایده را تحقق بخشد همانند ایده تشکیل مجمع صادرکنندگان گاز ایران. وی با یادآوری اینکه در سه سال گذشته ۵/۱ تا ۲ میلیون مازاد عرضه داشتیم، گفت: در این سه سال گاهی اوقات قیمت نفت زیر ۳۰ دلار بود و هنوز هم نیم‌میلیون بشکه در بازار وجود دارد.