مراقب خروج نقدینگی از بازار سرمایه باشیم

حسین عبدی* – ایده تغییر قوانین بازار پایه اساسا با الگوبرداری از برخی از کشورهای اروپایی نظیر اسپانیا، تلاشی بر جلوگیری از نوسانات بی‌مورد و همچنین جلوگیری از زیان سرمایه‌گذاران است. اینکه این قوانین به خصوص برای جلوگیری از زیان سرمایه‌گذاران نوپا در مقابل نوسانات زیاد و سفته‌بازی می‌تواند بسیار موثر واقع شود. اطلاعیه‌ای که اخیرا در مورد طبقه‌بندی ناشران در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز منتشر شده است عملا با توجه به نحوه ارائه اطلاعات در دوره مورد رسیدگی و عواملی مانند دفعات تاخیر در ارائه گزارش و مدت زمان تاخیر در ارائه گزارشات (تابلوی زرد) و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده مردود یا بدون اظهار نظر (تابلوی نارنجی) و در نهایت صدور رای بدوی دادگاه در مورد ورشکستگی (تابلوی قرمز) تقسیم شده است. مسوولان کنترل نوسانات و جلوگیری از متضرر شدن سرمایه‌گذاران در این بازارهای پرریسک هستند، با وجود این باید توجه داشت که بازار پایه یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های بازار سرمایه ماست. در بازاری که فقدان ابزارهای مالی متنوع منجر به کاهش انتخاب سرمایه‌گذاران پرریسک شده و محدودیت دامنه نوسان در بورس منجر به ورود بسیاری از سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت به بازار پایه شده است، چنین تصمیماتی می‌تواند باعث خروج نقدینگی از بازار سرمایه و همچنین کاهش جذابیت بازار شود. در همه نقاط دنیا بازارهای پرریسک از نقاط مهم جذب نقدینگی محسوب می‌شوند و چنین بازارهایی می‌توانند به روش‌های گوناگونی باعث باقی ماندن پول در بازارهای سهام شوند. نکته حائز اهمیت دیگر بحث حمایت از تولید و کمک به شرکت‌هایی است که به هر نحوی به دلیل سوءمدیریت یا بحران‌های تکنولوژی یا واردات بی‌رویه ورشکسته یا تضعیف شده‌اند. بر این اساس این پرسش مطرح است که آیا با محدود نکردن بیشتر ورود نقدینگی به چنین بازاری می‌توان به افزایش سرمایه‌گذاری در این بازار‌ها کمک کرد؟ آیا به جای محدود کردن ورود پول به این بازار می‌توان با آموزش به سرمایه‌گذاران به شکوفایی بیشتر این بازار کمک و در عین حال ریسک موجود در بازار‌ها را نیز کنترل کرد؟ از نکات مثبت اعمال چنین قوانینی البته کمک به کنترل ریسک برای سرمایه‌گذاران نوپاست که تازه وارد بورس شده و قربانی نوسانات و سفته‌بازی‌های مقطعی در این سهم‌ها می‌شوند. با وجود این می‌توان گفت در برخی مواقع ریسک بسیاری از شرکت‌های بورسی کمتر از شرکت‌های بازار پایه نیست. راه‌حلی که البته به ذهن بسیاری از فعالان بازار می‌رسد کاهش دامنه نوسان از ۱۰ به دو تا پنج درصد با حفظ معاملات هر روزه و قابلیت نقدشوندگی شرکت‌‌های پرریسک بازار پایه است؛ امری که به جای افزایش پیچیدگی‌های این بازار می‌توانست منجر به کاهش ریسک نوسانات مربوط به دامنه نوسان شود. باز گذاشتن دامنه نوسان برای یک یا دو روز در هفته برای تابلوهای نارنجی و زرد می‌تواند مجددا به ایجاد نوسانات بی‌دلیل منجر شود.
با اینکه متخصصان و مسوولان قانونگذار برای جلوگیری از نوسانات بی‌مورد در حالت دامنه باز، فرآیند سفارش‌گذاری بدون دیدن سفارش‌های دیگر (بوک‌بیلدینگ) را به عنوان راه‌حل ارائه داده‌اند، اما باید عنوان کرد که این روش معاملات را به دلیل عدم‌شفافیت صورت‌های مالی و فقدان گزارشات قابل اتکا با دشواری مواجه خواهد کرد و قیمت‌های قابل اتکا و تحلیلی در این روش در بیشتر شرکت‌های بازار پایه قابل کشف نخواهد بود.
به طور کلی می‌توان گفت که آموزش، مهم‌ترین جایگزین برای تغییرات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است که در چنین شرایطی با ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری صحیح می‌توان بسیاری از مسائل و مشکلات مرتبط با ریسک را مدیریت کرد. با توجه به وجود ایرادات بزرگ در هسته معاملات و ضعف‌های بزرگ سخت‌افزاری می‌توان گفت که اولویت برای اعمال تغییرات اینچنینی در بازار پایه تنها به کاهش جذابیت بازار منجر شده و باعث کوچک‌تر شدن حوزه انتخاب سرمایه‌گذاران می‌شود. ناگفته نماند که تجربه مشابه در دیگر کشورها نشان داده است که این تصمیم می‌تواند باعث ایجاد انگیزه در شرکت‌های ضعیف‌تر برای افزایش شفافیت و ارائه گزارشات صحیح شده و در بلندمدت به کاهش ریسک منجر شود‌ اما اینکه این تصمیم در چنین شرایطی و در ایران جواب خواهد داد یا خیر، نیازمند انتظار است.
از این رو امیدواریم که با این تصمیم شاهد خروج نقدینگی از بازار سرمایه نباشیم.
*کارشناس بازار سرمایه