جابه‌جایی ۸۲۰ میلیون مسافر در سال ۱۴۰۹

گروه حمل‌ونقل- طرح جامع حمل‌ونقل کشور مدت زیادی است که به منظور کنترل و گره‌گشایی از شبکه حمل‌ونقل کشور در حال تدوین است. پیش‌بینی جابه‌جایی ۸۲۰ میلیون نفر مسافر و ۶۵۰ میلیون تن بار به‌صورت زمینی برای سال ۱۴۰۹،‌ ارتقای حمل‌ونقل ریلی در بخش بار و مسافر به‌طوری‌که این شیوه حمل‌ونقل قادر به حمل ۳۰ درصد از کل جابه‌جایی بار در کشور با واحد تن – کیلومتر و ۱۸درصد از کل جابه‌جایی مسافر با واحد نفر – کیلومتر را داشته باشد، از مهم‌ترین موارد تصریح شده در طرح جامع حمل‌ونقل است.
با توجه به گستردگی موضوعات در بخش حمل‌ونقل، تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه بسیار پیچیده بوده و بعضا تحت شرایط نامعلوم یا غیرواقعی صورت می‌گیرد. در همین راستا به‌منظور تهیه نقشه راه آینده برای توسعه متوازن بخش‌‌های مختلف صنعت حمل‌ونقل و همچنین تعامل هرچه بیشتر دولت، بخش خصوصی و مردم، «مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل کشور» باهدف ایجاد بسته برنامه‌ریزی یکپارچه و هماهنگ شیوه‌های مختلف حمل‌و‌نقل در راستای تهیه برنامه‌های ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل برون‌شهری کشور طی دوره ۲۰ ‌ساله ۱۳۸۹ لغایت ۱۴۰۹ با همکاری و مشارکت متخصصان داخلی و خارجی و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه این وزارتخانه و در قالب چهار فاز اصلی تدوین شده است.
فاز نخست این طرح با نگاهی راهبردی و پس از انجام مطالعات شناخت، به ارائه توصیه‌های کوتاه‌مدت و تدوین راه‌حل‌های کم‌هزینه مرتبط با هریک از زیربخش‌های جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی پرداخته است. علاوه بر این در خصوص موارد فرا بخشی ازجمله ایمنی، محیط‌زیست و ترانزیت نیز به‌طور مجزا توصیه‌هایی ارائه‌شده است. با توجه به مطالعات کامل و جامع صورت گرفته در این فاز، اجرایی کردن این توصیه‌ها تاثیر بسزایی در رشد و شکوفایی بخش‌های صنعت حمل‌ونقل خواهد داشت. با توجه به اینکه اجرای برخی از این توصیه‌ها از حدود اختیارات وزارت راه‌وشهرسازی خارج بوده و در زمره فعالیت‌های بین بخشی قرا می‌گیرد، هماهنگی و همکاری سایر وزارتخانه‌های مرتبط با حمل‌ونقل از جمله وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت امور خارجه نیز ضروری جلوه می‌کند.
در فاز دوم آمار و اطلاعاتی که موردنیاز طرح بوده جمع‌آوری‌شده است، برخی از این آمار و اطلاعات به‌صورت عادی و دائمی در وزارت راه‌وشهرسازی و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه جمع‌آوری می‌شوند و برخی نیز فقط برای این طرح جمع‌آوری‌شده‌اند. اطلاعات موردنیاز در این طرح‌ با تقسیم‌بندی کشور به ۵۶ منطقه به‌طوری‌که مناطق به لحاظ تولیدات صنعتی، کشاورزی، معدنی و همچنین جمعیت از وضعیت همسان و همگن برخوردار باشند، جمع‌آوری‌شده‌اند.
انجام آمارگیری‌های مبدا – مقصد سفرهای باری و مسافری در شیوه‌های ریلی و جاده‌ای و هوایی به‌صورت پرسشگری انجام‌شده و بسیاری از موارد موردنیاز جهت تحلیل شبکه حمل‌ونقل کشور را روشن کرده است. ارتباط با استفاده‌کنندگان نهایی از خدمات حمل‌ونقل از جمله شرکت‌های خصوصی و مردم در این فاز به‌خوبی صورت گرفته است.
در فاز سوم مطالعات، با نگاه به تقاضای حمل‌ونقل، افزایش ایمنی، کاهش شدت مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری و… پیش‌بینی‌های لازم در دوره‌های پنج ساله صور گرفته است که از آن جمله می‌توان به پیش‌بینی حمل بار و مسافر در کلیه شیوه‌ها و در سطح نواحی ۵۶‌گانه تعریف شده اشاره کرد.
در فاز چهارم و پس از پیش‌بینی‌های صورت گرفته در خصوص تقاضای بار و مسافر، نیاز صنعت حمل‌ونقل به کلیه موارد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ازجمله شبکه، ناوگان،… تعیین شده است که ازجمله مهم‌ترین آن می‌توان به اولویت‌بندی کریدورهای اصلی جاده‌ای و ریلی اشاره کرد. این کریدورها در قالب ۳۶۵۰۰ کیلومتر مسیرهای جاده‌ای شریانی و ۱۲ هزار کیلومتر محورهای ریلی پیش‌بینی و ارائه‌شده‌اند. با عنایت به اینکه در سال‌های اخیر همواره صنعت حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان کاراترین، کم‌مصرف‌ترین، ایمن‌ترین و سبزترین شیوه در دنیا مدنظر بوده، ‌در این مطالعات سعی در گسترش حداکثری این شیوه بوده است. با توجه به پیش‌بینی جابه‌جایی ۸۲۰ میلیون نفر مسافر و ۶۵۰ میلیون تن بار به‌صورت زمینی برای سال ۱۴۰۹،‌ ارتقای حمل‌ونقل ریلی در بخش بار و مسافر به‌طوری‌که این شیوه حمل‌ونقل قادر به حمل ۳۰ درصد از کل جابه‌جایی بار در کشور با واحد تن – کیلومتر و ۱۸ درصد از کل جابه‌جایی مسافر با واحد نفر – کیلومتر را داشته باشد ازجمله موارد تاثیرگذار در تعیین کریدورهای ریلی بوده‌اند.
اتصال مراکز استان‌ها به یکدیگر از طریق بزرگراه، اتصال بنادر و مرزها به یکدیگر، توسعه زیرساخت‌ها در چارچوب مسیرهای بین‌المللی باهدف ارتقاء و افزایش ظرفیت ترانزیت کشور، محرومیت‌زدایی و ایجاد تعادل منطقه‌ای و سعی در توزیع بهینه منابع و اعتبارات از جمله مسایلی است که برای تدوین شبکه‌ جاده‌ای مورد تاکید بوده‌اند. در این راستا چشمه‌های بار و ظرفیت‌های خالی شبکه حمل‌ونقل نیز تعیین‌ شده‌اند تا برنامه‌ریزی‌های هدفمند برای استفاده حداکثری از شرایط موجود و آتی انجام گیرد. توزیع سفر مابین مناطق، سهم هریک از شیوه‌ها و… نیز از جمله مواردی است که در این فاز حاصل شده است.
نحوه به‌روزرسانی مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل کشور به‌صورت کاملا پویا و در زمان‌های مشخص شده با استفاده از شیوه‌ها و مدل‌های بروز و با توجه به آمایش سرزمین، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، ملاحظات اقتصادی، دفاعی و امنیتی، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و دستیابی به حمل‌ونقل سبز،‌ افزایش ایمنی، بهبود و افزایش ترانزیت با تکیه‌بر تجاری‌سازی حمل‌ونقل، برقراری تعادل و تناسب بین کمیت زیرساخت‌ها، ناوگان، تجهیزات ناوبری و تقاضای حمل‌ونقل با تکیه‌بر استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات، مدنظر قرارگرفته است.
با توجه به این نکته که شرایط اقتصادی و سیاسی در کل جهان و به‌خصوص کشورهای منطقه همواره دستخوش تغییرات بوده و نیز فناوری‌های مرتبط با حمل‌ونقل نیز به‌طور مداوم در حال نو شدن است بنابراین به‌روزرسانی این طرح نیز نیازمند برنامه‌ای جامع و پویا باقابلیت اعمال تغییرات است که علاوه بر پایش طرح توسط شورای عالی هماهنگی ترابری کشور باعث هم‌افزایی توانایی‌های بخش‌های مختلف و استفاده از ظرفیت‌های موجود نیز ‌گردد.
در روش اتخاذشده جهت ادامه مطالعات،‌ هر زمان که تغییراتی در رویه‌های اقتصادی – سیاسی صورت گیرد، تاثیرات آن بلافاصله در قالب تعریف پروژه‌های جدید یا اصلاح برنامه‌ریزی‌های فعلی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت و این موضوع باعث یکپارچگی، همبستگی و هماهنگی‌ هرچه بیشتر میان‌برشی شده و پیش‌بینی‌های دقیق‌تر و اجرایی‌تر را نیز به همراه خواهد داشت.