«ساختمان جمهوریت» در بن‌بست

ایجاد یادمان روسای‌جمهور از دست‌کم سه دوره ریاست‌جمهوری پیشین یا شش دولت گذشته یعنی در سال ۱۳۸۴ و براساس آنچه که در ماده پنجم قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران (سابق) مصوب شده بود، آغاز شد. مصوبه‌ای که در نخستین ماده قانونی‌اش آنچه که امکان گردآوری، حفظ و نمایش در این موزه به عنوان میراث یک کشور را دارند، یعنی «دست‌نوشته‌ها، اسناد، آثار، تالیفات، اشیا و هدایای رییس‌جمهور» گنجانده و در آن تاکید شد که فراهم کردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم مردم به این اسناد و آثار و یادمان آن مقام توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انجام شود.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این‌باره می‌گوید: سازمان اسناد به دنبال احداث ساختمان «جمهوریت» بود تا آثار و اشیای همه روسای‌جمهور را در آنجا به نمایش بگذارد، اما به دلیل شرایط مالی، هنوز امکان انجام این کار فراهم نشده است. از همه حاشیه‌هایی که از زمان ایجاد یادمان رییس دولت هفت و هشت و حتی رییس دو دولت بعدی مطرح شدند و رخ دادند‌ که بگذریم‌ بحث اصلی، ساختمان موزه برای ایجاد این مکان یادبود است.

در ۲۱ خرداد ۱۳۸۴ که برای نخستین بار قانون ایجاد این موزه یادمان تصویب شد، براساس ماده ۶ این مصوبه مشخص شد تا «همه تاسیسات و تجهیزات یادمان که در آینده به منظور تحقق اهداف مندرج در ماده یک- فراهم کردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم مردم به این اسناد و آثار، یادمان آن مقام توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاسیس می‌شود- تهیه می‌شود، به عنوان یکی از آرشیوهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تعیین می‌شود.»

بنابراین ساختمان ۲۴۰ سعدآباد معروف به «کاخ شهناز» که در سال ۱۳۱۶ توسط وارطان برای اقامت فرزند پهلوی اول و همسر مصری او ساخته شد و در سال ۱۳۵۷ و پس از انقلاب، از آن به عنوان موزه «تاریخ طبیعی» استفاده شد، همزمان با اجلاس سران کشورهای اسلامی در اختیار نهاد ریاست‌جمهوری قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۳۸۱ به عنوان محل یادمان و موزه هدایای ریاست‌جمهوری انتخاب و کار ترمیم و آماده‌سازی در سال‌های ۸۳ و ۸۴ در آن پایان یافت و بر‌اساس مصوبه یک تیر ۱۳۸۴، این ساختمان به عنوان «یادمان ریاست‌جمهوری» و براساس مصوبه هیات دولت به سازمان اسناد و کتابخانه ملی واگذار شد‌ تا نخستین یادمان و موزه هدایای ریاست‌جمهوری در سوم خرداد ۱۳۸۴ افتتاح شود.

هر چند ایجاد این یادمان در دوره ریاست‌جمهوری دولت هفتم و هشتم به صورت کامل عملیاتی شد بخش‌هایی از آثار و هدایای رهبر معظم انقلاب در زمان ریاست‌جمهوری و برخی از آثار، حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی‌رفسنجانی، شهید محمدعلی رجایی و ابوالحسن بنی‌صدر نیز در آن گنجانده شد و از سوی دیگر حتی یادمان «هاشمی رفسنجانی» نیز در شهر رفسنجان ایجاد شد، اما حرف و حدیث‌ها و شاید به گونه‌ای مخالفت با قرار گرفتن همه یادمان‌ها در یک مکان باعث شد تا رییس‌جمهور دوره بعدی در دولت ۹ و ۱۰، تصمیم به انتقال ناگهانی آثار یادمانی خود به مکان دیگری کند.

بنابراین در سال ۱۳۸۴ با مصوبه هیات دولت وقت، بهره‌برداری از این بنا (با کاربری فرهنگی- یادمان ریاست‌جمهوری) به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران واگذار می‌شود.

اشرف بروجردی رییس کتابخانه و سازمان اسناد ملی ایران درباره آخرین وضعیت یادمان‌های ریاست‌جمهوری از زمان تصویب ایجاد این مکان فرهنگی- تاریخی تا‌کنون می‌گوید: در حال حاضر ما دنبال آن هستیم تا یک مکان یا فضای کالبدی را به دست آوریم‌ تا بتوانیم یادمان رییس‌جمهور این دوره «دولت ۱۱ و ۱۲» را جایابی کنیم تا آثار و اسناد او را در معرض نمایش قرار دهیم و حفظ کنیم

او با بیان این که اسناد رییس دولت هفتم و هشتم از بین آثار قابل قرارگیری در یادمان ریاست‌جمهوری وی، در اردکان محل زندگی وی‌ نگهداری می‌شود، ادامه داد: اشیای یادمانی این دوره از ریاست‌جمهوری نیز براساس مصوبه دولت هشتم، در ساختمان ۲۴۰ در مجموعه کاخ سعدآباد قرار دارد که توانسته‌ایم بخش زیادی از آنها را حفظ کنیم، اما امروز آن منطقه، به دلیل اختلافاتی که بود از زمان دولت ۱۰ و ۱۱ تعطیل شد و اجازه استفاده داده نشد، بنابراین زیاد مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرد که امیدواریم به زودی بار دیگر این موزه یادمان بازگشایی شود.

وی اما درباره وضعیت آثار رییس‌جمهور دولت ۱۰ و ۱۱ و مکان یادمانی آثار وی‌ توضیح داد: رییس‌جمهور وقت، بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش آثار خود را به حرم امام خمینی (ره) برد، اما آن مکان جای مناسبی برای ایجاد چنین فضایی نیست و نیاز است تا نقطه دیگری مشخص شود.

بروجردی با تاکید بر اینکه هدایای ریاست‌جمهوری در هر دولت متعلق به کل ملت ایران و مربوط به روسای‌جمهور این سرزمین است، تاکید کرد: ما بیشتر دنبال احداث ساختمان جمهوریت بودیم‌ تا همه روسای‌جمهور کشور در طول سال‌های مختلف آثار و اشیای خود را آنجا نمایش دهند، اما به دلیل شرایط مالی هنوز نتوانسته‌‌ایم این کار را انجام دهیم.

در میان همه این پیگیری‌ها و صحبت‌ها اما انتشار یک نامه جدید برای ایجاد موزه‌ای از سوی ریاست‌جمهوری در سعدآباد گمانه‌زنی‌های دیگری را مطرح کرد.

در نامه‌ای که ۱۲ تیر با امضای محمد خیاطیان- معاون توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری- منتشر شد، تاکید شده تا «ترتیبی اتخاذ شود در اسرع وقت بهره‌برداری از طبقه سوم ساختمان موزه هنرهای زیبا در مجموعه فرهنگی- تاریخی سعدآباد طی فرآیندی قانونی جهت کاربری موزه‌ای در اختیار نهاد مذکور و به نماینده‌ معرفی شده‌ای که متعاقبا اعلام می‌شود، تحویل شود» بنابراین این اتفاق ابعاد جدیدی گرفت.

شاید این درخواست با توجه به پیگیری‌هایی که از سوی کتابخانه ملی و سازمان اسناد در حال انجام است، همسو باشد و قصد مسوولان موزه یادمان ریاست‌جمهوری ایجاد یادمان دولت روحانی در این فضای تاریخی باشد.

اما اگر قرار است چنین اتفاقی رخ دهد، چرا نتوان از موقعیت‌های مناسب‌تری مانند مجموعه میدان مشق که مصوبه موزه شدن‌اش را حدود ۱۸ سال قبل هیات دولت تصویب کرد، بهره برد.

مصوبه‌ای که در طول این مدت زمان نسبتا طولانی هنوز هیچ کدام از مسوولان آستین همت‌شان را برای به نتیجه رساندنش بالا نزده‌اند، تا بعد از این سال‌ها تبدیل مجموعه میدان مشق به عنوان یک محوطه تاریخی به مجموعه موزه‌های ملی در تهران و در این محور فرهنگی تاریخی مورد توجه قرار گیرد و از سوی دیگر وزارت امور خارجه نیز آنجا را بهترین مکان برای حضورش می‌داند و حتی مجبور می‌شود بعد از برخی اعتراض‌ها نسبت به تعطیلی کامل مجموعه در روزهای تعطیل با شهرداری تهران، قول و قرارهایی مطرح کند.