اوراق سلف؛ تامین مالی همراه با کسب سود

بر اساس سازوکارهای قرارداد مربوط به انتشار اوراق سلف، فروشنده از محل اوراق سلف تامین مالی می‌کند و سقف نرخ سودی به نفع او در این قرارداد لحاظ می‌شود. همچنین در این قرارداد، حداقل نرخ بازدهی از محل سرمایه‌گذاری برای خریداران نیز لحاظ می‌شود. دبیر کمیته فقهی سازمان بورس، با اشاره به آخرین مصوبه‌ کمیته فقهی این سازمان گفت: در این جلسه، سازوکار تسویه در اوراق سلف بررسی و به جمع‌بندی رسید. مجید پیره ادامه داد: اوراق سلف یکی از ابزارهایی است که با در نظر گرفتن ملاحظاتی برای تامین مالی کاربرد دارد. بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند محصولاتی که تحویل آنها در آینده است را با استفاده از اوراق سلف در قالب بیع سلف به فروش برسانند و از این طریق به وجه نقد دسترسی پیدا کنند.
وی «عقد بیع سلف» را نکته نخست و اساسی در قرارداد اصلی در فرآیندهای مربوط به انتشار اوراق سلف برشمرد و گفت: عقد بیع سلف میان فروشنده و خریدار منعقد می‌شود و در فرآیند انتشار اوراق سلف، خریداران محصول همان خریداران اوراق هستند. دبیر کمیته فقهی سازمان بورس با بیان اینکه اگر در فرآیند انتشار اوراق سلف از اختیار خرید یا اختیار فروش استفاده شود چه ابعادی در خصوص قیمت اعمال در این اختیارها باید مدنظر قرار گیرد، تصریح کرد: در مصوبه اخیر کمیته فقهی در خصوص قیمت اعمال اختیار خرید و اختیار فروش نکاتی مطرح شد و بر تفاوت میان قیمت اعمال در قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال در قرارداد اختیار فروش تاکید شد. وی در گفت‌و‌گو با پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) افزود: اختلاف یادشده باید به گونه‌ای باشد که در زمان سررسید اوراق، قیمت دارایی پایه در اوراق سلف در موارد قابل‌توجهی میان دو قیمت اعمال قرار بگیرد و در نتیجه اعمال نشدن اختیارها در عرف بازار، قابل توجه باشد و طرفین قرارداد در موارد قابل‌توجهی از اختیارهای خود استفاده نکنند. به بیانی دیگر، قیمت‌های اعمال در دو اختیار باید به گونه‌ای باشند که اعمال نشدن اختیارها از نظر عرف بازار در موارد قابل‌توجهی مطلوبیت داشته باشند و این‌گونه نباشد که تسویه در اوراق سلف همگی از طریق اعمال اختیارها محقق شود.
نرخ بازدهی
پیره نکته دوم در قراردادهای اوراق سلف را مرتبط به دریافت حداقل نرخ بازدهی از محل سرمایه‌گذاری در این اوراق برشمرد و ابراز کرد: فروشنده از محل اوراق سلف تامین مالی می‌کند و سقف نرخ سودی به نفع او در این قرارداد لحاظ می‌شود. همچنین، حداقل نرخ بازدهی از محل سرمایه‌گذاری برای خریداران مدنظر قرار می‌گیرد. به گفته دبیر کمیته فقهی سازمان بورس، وجود اختیار فروش در اوراق سلف این اطمینان را به سرمایه‌گذار می‌دهد که نسبت به دریافت حداقل نرخ بازدهی از محل سرمایه‌گذاری خود در اوراق سلف اطمینان خاطر داشته باشد. وی اعمال نشدن اختیار در موارد قابل‌توجهی را پیش‌نیاز و لازمه تحقق مصوبه کمیته فقهی خواند و اذعان کرد: لازم است در انتشار اوراق سلف، قیمت‌های اعمال طبق نظر کارشناسان به گونه‌ای باشد که مقدار قابل‌توجهی از اختیارها اعمال نشود. پیره با بیان اینکه تامین مالی از محل انتشار اوراق سلف با تامین مالی از طریق اوراق مبتنی بر بدهی از قبیل اوراق اجاره یا اوراق مرابحه متفاوت است، خاطرنشان کرد: در اوراق سلف، سود سرمایه‌گذار باید از محل مابه‌التفاوت بهای پرداختی در زمان تملک اوراق با ارزش روز دارایی در سررسید حاصل شود و توجه به این مطلب، یکی از تفاوت‌های کلیدی میان اوراق سلف با اوراق تامین مالی مبتنی بر بدهی است. بر این مبنا، تعیین قیمت اعمال اختیار خرید باید مبتنی بر این واقعیت باشد تا بیع سلف با واقعیت اقتضاء قرارداد نزدیک باشد.