17 - 12 - 2019
رویای شفافیت
گروه اقتصادی- شمارش معکوس برای راهاندازی بازار متشکل ارزی آغاز شده و صرافیهای مجاز بانک مرکزی و صرافیهای بانکی در حال آمادهسازی خود برای تحقق وعدههای چند ماه اخیر بانک مرکزی هستند. از نگاه سیاستگذار کشف نرخ واقعی ارز، ایجاد امنیت و افزایش شفافیت در معاملات ارزی ارکان اصلی این بازار جدید ارزی را تشکیل میدهند که باید دید در سایه حضور پررنگ بانک مرکزی تا چهاندازه اهداف سیاستگذار امکان تحقق خواهد داشت.
تازهترین خبرها حاکی از آن است که این بازار جدید ارزی کار خود را با حضور بیش از ۱۰۰ صرافی آغاز میکند که در ادامه و به تدریج به تعداد صرافان این بازار جدید ارزی افزوده خواهد شد. مدیرعامل بازار متشکل ارزی هدف از راهاندازی این بازار را افزایش شفافیت و ثبات بازار، کشف نرخ، امنیت در انجام و تسویه معاملات اعلام کرده است. به گفته مدیرعامل بازار متشکل ارزی گفت: هماکنون بیش از ۱۰۰ صراف در حال تکمیل پرونده هستند و تا عید سعید قربان بازار متشکل ارزی با همین تعداد عضو شروع به کار میکند.
محمود شکستهبند درباره جزئیات این بازار جدید ارزی میگوید که اطلاعات بازار برای افراد حقیقی و حقوقی خارج از بازار اطلاعات لحظهای بازار متشکل ارزی ارائه نمیشود، اما اطلاعات عمومی بازار در سایت ice.ir که در حال راهاندازی است، منتشر میشود. اما در سایت دیگری اطلاعات جزئیتری به اعضا ارائه میشود. ساعت کاری بازار متشکل ارزی هم از ۸:۳۰ تا ۱۵:۳۰ خواهد بود که این ساعت کاری قابل تغییر است.
کشف نرخ
نکته مهم این بازار جدید ارزی، کشف نرخ واقعی ارز با به حداقل رساندن نقش بازارهای دوبی، سلیمانیه، استانبول و هرات در قیمتگذاری ارزی بازار است. بر اساس دستورالعمل اجرایی این بازار جدید ارزی که پیشتر و در اردیبهشتماه سالجاری در اختیار عموم قرار گرفته است، عرضه و تقاضای بازار نرخ ارز را تعیین میکند. همچنین براساس میانگین قیمت ارز در پایان هر روز، نرخ پایه ارز برای روز بعد تعیین خواهد شد. سامانه بازار به گونهای طراحی شده است که نرخ کلوزینگ هر روز با نوسان ۵ تا ۱۰ درصد تعیینکننده نرخ روز آینده خواهد بود که این راهکار سیاستی از ایجاد نرخهای کاذب در بازار جلوگیری خواهد کرد.
همچنین سامانه اصلی این بازار به سامانههای بانکها، صرافیها و چند بخش مختلف در بانک مرکزی متصل است، بهطوری که کوچکترین ایراد میتواند همه فعالیتها را تحت تاثیر قرار دهد، به همین دلیل افزایش دقت سامانه در اولویت است. این سامانه همچنین قرار است تهران را به پایتخت ارزی کشور تبدیل کند. بازار متشکل ارزی این امکان را هم ایجاد میکند که ساعت ۹ صبح هر روز، نرخ متوسط مشخص و معاملات بر اساس آن انجام شود. این درحالی است که نرخ ارز در بازارهای خارج از کشور حدود ساعت ۱۱ مشخص میشود.
بازار متشکل ارزی در حالی قرار است به فعالیتهای ارزی بازار نظم دهد که تجربه جهانی نشان میدهد عملکرد این بازار با دستاوردهای مثبتی در اجرا همراه بوده است. سیاستگذار پولی نیز در تلاش است با بهرهگیری از تجربه جهانی در راهاندازی این بازار جدید ارزی، به نوسانات و دلالیهای ارزی بازار پایان دهد.
همتی نخستین بار وعده راهاندازی این بازار جدید ارزی را در ماههای پایانی سال گذشته داده بود. از همان ابتدا این بازار در تلاش بود نقش عوامل روانی و دیگر بازارها را در قیمتگذاری بازار ارزی داخلی را کمرنگ کند و به کشف نرخ واقعی ارز در بازار دست بزند.
وعده دیرینه
اما این وعده در همان آغاز و به دلیل فراهم نبودن زیرساختهای لازم برای راهاندازی به آینده موکول شد و به این ترتیب راهاندازی آن به سال ۹۸ تعمیم داده شد. اما از ابتدای سالجاری تاکنون نیز بانک مرکزی به دفعات وعده راهاندازی این بازار ارزی را میداد و در نهایت به دلیل فراهم نبودن زیرساختهای آن بار دیگر به آیندهای نزدیک موکول میشد. اما در اردیبهشت ماه سالجاری و به دنبال انتشار دستورالعملها و نحوه فعالیت این بازار جدید ارزی، سیاستگذار به همه آنچه که راهاندازی این بازار را غیرممکن تلقی میکرد و پایان داد و با اعمال سیاستهایی در بازار ارز، برای تحقق وعده دیرینه خود دست به کار شد.
به همین ترتیب بود که در تیرماه سالجاری، شاهد کاهش تدریجی نرخ ارز و رساندن قیمت دلار به قیمتهای ثبت شده در بهمنماه سال گذشته بودیم. بر این اساس نرخ دلار که از ۱۱ هزار تومان در بهمنماه سال گذشته با افزایش قیمت همراه شد و به ۱۵ هزار تومان در اردیبهشتماه سالجاری رسید، با مجموعه سیاستهای بانک مرکزی بار دیگر روند کاهشی به خود گرفت و توانست در کانال ۱۱ هزار تومان جا خوش کند.
اما کاهش قیمت ارز در بازار آزاد با افزایش قیمت ارز در سامانه نیما همراه شد، به طوری که سیاستگذار در تلاش بود با کاهش فاصله نرخهای نیمایی و آزاد سازوکارهای راهاندازی بازار متشکل ارزی را نهایی کند و با حداقل نرخ ارز بتواند کار خود را در این بازار جدید ارزی آغاز کند.
پیشتر مدیرعامل بازار متشکل ارزی در رابطه با امکان حذف سامانه نیما با راهاندازی این بازار جدید ارزی گفته بود که این دو بازار در کوتاهمدت بهصورت موازی حرکت میکنند، اما در نهایت طبیعی است که یکی شوند.
بازیگران بازار
اما یکی از نکات مهمی که در این بازار ارزی وجود دارد، بازیگران اصلی این بازار هستند. بانک مرکزی به عنوان مرجع اصلی تعیین قیمت و گرداننده اصلی این بازار، ارز حاصل از فروش نفت و فرآوردههای نفتی را در اختیار دارد، صادرکنندگان محصولات پتروشیمی به عنوان دیگر بازیگران این بازار ارزی ارزهای حاصل از فروش محصولات پتروشیمی را در اختیار دارند و صادرکنندگان غیرنفتی نیز ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی را در اختیار دارند.
به این ترتیب دارندگان ارزهای نفتی، محصولات پتروشیمی و محصولات غیرنفتی به عنوان بازیگران اصلی این بازار حضور خواهند داشت و کشف نرخ براساس ارزهای حاصل از فعالیتهای آنان در این بازار جدید ارزی انجام خواهد گرفت.
آنطور که مدیرعامل بازار متشکل ارزی اعلام کرده، این بازار جدید ارزی با هدف حذف هیچ بازار دیگری فعالیت خود را آغاز نخواهد کرد، با این حال دستورالعملهای این بازار جدید ارزی و بازیگران اصلی آن نشان میدهد که معاملات همه بازارهای ارزی کشور درنهایت میتواند بر یک مسیر پیش رود و به این ترتیب این انتظار میتواند وجود داشته باشد که بازار متشکل ارزی همه معاملات ارزی بازار را با سازوکار اصلی خود هماهنگ کند.
وجه مثبت این موضوع جلوگیری از ایجاد نوسان در بازار ارزی است. به طوری که هماهنگی همه بازارهای ارزی و تعیین نرخ واحد برای همه معاملهگران، از ایجاد نرخهای تبعیضی جلوگیری کرده و نوسانات ارزی بازار را به حداقل میزان ممکن میرساند. این موضوع پیشتر نیز مورد تایید بسیاری از کارشناسان قرار گرفته، به طوری که رمز موفقیت این بازار جدید ارزی را تعیین نرخ واحد برای تمامی معاملههای بازار میدانند.
نقش بانک مرکزی
اما با وجود سازوکارهای روشن این بازار جدید ارزی که مبتنی بر تعیین یک قیمت واحد در بازار است، هنوز هم این پرسش اساسی وجود دارد که آیا این بازار میتواند همه دلالان را از صحنه بازار ارزی کشور خارج کرده و کنترل تمام و کمال آن را سیاستگذار خود به دست بگیرد؟
این سوال از آنجا مطرح میشود که بازیگران اصلی این بازار جدید ارزی را آنهایی تشکیل میدهند که پیشتر نقش نابخردانه خود را در بازار ارزی کشور به نمایش عموم درآوردهاند، به طوری که تجار و صادرکنندگان که بیش از ۸۰ درصد آنان دولتیها هستند از بازگشت ارزهای خود به چرخه اقتصادی کشور خودداری میکردند و به ثبتسفارش در سامانه نیما دست نمیزدند.
هرچند به اعتقاد بسیاری وجود تفاوت قیمتی فاحش بین نرخهای نیمایی و آزاد یکی از دلایل اصلی چنین موضوعی است، به نظر میرسد شرکتهای بزرگ دولتی همواره در فعالیتهای غیرشفاف و رانتجویانه مشارکت و نقش تراز اول را در صحنه رانتخواریها و دلالیهای ارزی کشور برعهده داشتهاند.
از سوی دیگر لازم است نقش و میزان مداخله بانک مرکزی نیز در این بازار جدید ارزی مشخص شود. پیشتر و در شرایط نوسانی بازار ارز، بانک مرکزی همواره با سرکوب قیمتها و اعمال سیاستهای دستوری سعی در کنترل موقتی قیمتها داشت اما سازوکار این بازار جدید ارزی هیچ گونه مداخلهای را برنمیتابد که این مهم با توجه به میزان مداخله بانک مرکزی در سیاستگذاریهای این بازار جدید مشخص خواهد شد.
با همه اینها به نظر میرسد سیاستگذار تدابیر ویژهای برای اعمال کنترل بر روند قیمتگذاری بازار ارزی کشور اندیشیده که اگر این مهم در موعد اصلی خود محقق شود، سازوکارهای ویژهای در انتظار بازار ارزی کشور خواهد بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد