روسیه رقیب جدید قیر ایران

پس از نفت و پتروشیمی حالا نوبت به پالایشی‌ها رسید

هر روز یک خبر می‌رسد که روسیه بخشی از بازار صادراتی ایران را گرفته است. یک روز نفت، یک روز اوره، یک روز گریدهای مختلف صنایع پتروشیمی و حالا هم قیر. هرچه از عمر جنگ اوکراین و روسیه می‌گذرد، زیان‌های آن برای ما بیشتر خود را نشان می‌دهد. هرچند در آغاز چنین به نظر می‌رسید، که این یک حساب‌کشی روسیه با غرب است، اما حالا شرایط کاملا تغییر کرده است. ایران در شرایط تحریم‌های سفت و سخت آمریکا، تنها بازارهای خود یعنی نفت و محصولات پتروشیمی و پالایشی را هم در این آشفته بازار در حال از دست دادن است.
آن‌طور که سیدحمید حسینی دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی خبرداده است: باتوجه به قیمت مناسبی که شرکت نفت برای تامین میعانات گازی پالایشگاه‌ها در نظر گرفته وضعیت فرآورده‌های نفتی بد نیست ولی مشکل اصلی ورود فرآورده‌های روسی است که می‌تواند بازارها را تحت‌تاثیر قرار دهد، به عبارت دیگر اکنون بخشی از بازارها تحت‌تاثیر فرآورده‌های روسی قرار گرفته‌اند.
به گفته حسینی اکنون علاوه بر اینکه هند نفت‌خام روسیه را با قیمت ارزان‌تر می‌خرد، قیر ایران را نیز که عمده صادراتش به بازار هند است با مشکل مواجه کرده است، به طوری که طی سه ماه گذشته ماهانه حدود ۱۰۰ هزار تن صادرات قیر ما کاهش یافته یعنی از ۴۳۰ هزار تن به ۳۳۰ هزار تن کاهش پیدا کرده است، همچنین برخی محصولات دیگر هم چالش‌هایی دارند، در مجموع صادرات فرآورده‌های نفتی ایران باتوجه به رشد قیمت و ارزش جهانی تنها به لحاظ ارزشی افزایش صادرات داشته است.
حسینی پیش‌تر هم در این رابطه به «جهان‌صنعت» گفته بود که «روس‌ها به دنبال سهم ما در بازار چین هستند، باید هوشیار باشیم و اگر اقدامی نکنیم در آینده نزدیک هیچ بعید نیست که سهم ما در بازار نفت چین کاهش پیدا کند. زیرا روسیه حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه خط لوله به چین دارد که می‌تواند صادرات را انجام دهد و هم امکان حمل‌و‌نقل به این کشور را دارد. بالاخره چین در جنوب روسیه قرار دارد و با یکدیگر همسایه‌اند و در این منطقه روسیه بنادری دارد که می‌تواند به راحتی نفت‌خام را بارگیری کند و بازارهای منطقه، آن هم نه فقط چین بلکه کشورهای جنوب شرقی آسیا هم می‌توانند مشتری‌های بالقوه روسیه باشند.»
هشدارهایی که جدی گرفته نمی‌شوند
اولین هشدارها را به حضور روسیه در بازارهای صادراتی ایران، رویترز در گزارشی اعلام کرد. این خبرگزاری به نقل از شرکت تحقیقاتی ورتکسا نوشت که چین در ماه‌های اخیر نفت کمتری از ایران وارد کرده است. به دنبال آن البته مقامات وزارت نفت اعلام کردند که این خبر صحت ندارد و چین همچنان از ایران نفت می‌خرد و البته درآمدهای نفتی ایران در ماه‌های اخیر هم افزایش یافته است.
با این حال، تجار می‌گفتند که حتی اگر دولت بتواند نفت بفروشد، محصولات پتروشیمی حالا رقیب قدری مثل روسیه پیدا کرده‌اند که ارزان‌تر از ایران در حال دامپینگ در بازار‌های منطقه‌ای است. از محصولات پتروشیمی گرفته تا پالایشی و حتی فولاد، ردپای چین در بازارهای صادراتی ایران دیده می‌شود.
براساس گزارش‌های موجود، میزان تولید قیر در کشور۶ میلیون تن است که از این میزان ۴ میلیون تن آن صادر می‌شود. در سال‌های گذشته درآمد ارزی کشور از صادرات قیر حدود ۱ میلیارد دلار بوده است. این میزان قیر به بیش از ۳۰ کشور دنیا و در بسته‌بندی‌ها و روش‌های حمل‌و‌نقل متفاوت صادر می‌شود. صادرات قیر ایران به صورت مویرگی به کشورهای مختلف باعث شده است که اساسا امکان شناسایی و رهگیری محموله‌های قیر ایران وجود نداشته باشد.
امارات، عمان، هند، عراق و چین ۵ کشوری هستند که به ترتیب بیشترین واردات قیر در قالب فله از ایران را دارند. امارات با واردات بیش از ۳۰۰ هزار تن قیر فله از ایران رکورددار این عرصه است. نرسی قربان کارشناس انرژی در این رابطه می‌گوید: روسیه در زمینه نفت بیشتر رقیب ما است زیرا خودش تولیدکننده است و جنس کارش مثل ماست، در واقع کاری که اکنون روسیه انجام می‌دهد، خود ما نیز مشابه آن را سال‌ها قبل در زمینه افزایش قیمت نفت انجام داده‌ایم، یعنی همیشه قیمت بالا و فروش بیشتر را خواسته‌ایم. در شرایط امروز و جنگ روسیه و اوکراین؛ برنده میدان چین است. اکنون هر دو کشور ایران و روسیه تحریم هستند، هر دو سعی می‌کنند همدیگر و تحریم‌ها را دور بزنند، بازار محدودی هم برای دور زدن تحریم وجود دارد، در نتیجه رقابت بیشتر خواهد بود و این به ضرر هر دو است چون مجبورند با دادن تخفیف و امتیازات بیشتری نفت خود را عرضه کنند.
بنزین هم دردسرساز شد
علاوه بر نفت که بارها درباره سیاست‌های جایگزین هشدارهای لازم از سوی کارشناسان داده شده بود موضوع بنزین هم حالا چالش‌برانگیز شده است. هرچند که دولت بنا ندارد قیمت بنزین را افزایش دهد، اما آن‌طور که حمید حسینی دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی گفته احتمال اینکه در فصل تابستان با کمبود مواجه و مجبور شویم بنزین پالایشگاهی را با شناسایی نقاط آسیب دوباره فعال کنیم و یا شروع به واردات فرآورده‌های نفتی بکنیم، وجود دارد.
حسینی درباره امکان صادرات بنزین گفته است که با توجه به اینکه مصرف بنزین به ۱۲۰ میلیون لیتر در روز هم رسیده و پالایشگاه‌ها نیز توانی برای صادرات بنزین ندارند، در نتیجه کسی انتظار صادرات بنزین از پالایشگاه‌ها ندارد، اما برخی پتروپالایشگاه‌ها مثل شازند، بوعلی و نوری که واحدهای پتروشیمی دارند و برخی واحدهای مینی‌ریفاینری که بنزین و یا هیدروکربن سبک تولید می‌کنند.
او اضافه کرد: بعضا امکان صادرات دارند و عمده نیاز بازار افغانستان که ماهانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن است از این محل تامین می‌شود و بخشی هم به بازار عراق ارسال می‌شود و بخشی از مینی‌ریفاینری‌ها هم که کیفیت بهتری دارند بنزین و هیدروکربور سبک و سنگین خود را به امارات ارسال می‌کنند.
به گفته حسینی قطعا اکنون پالایشگاه‌ها با تمام ظرفیت کار می‌کنند ولی احتمال اینکه در فصل تابستان با کمبود مواجه شویم و مجبور شویم بنزین پالایشگاهی را با شناسایی نقاط آسیب دوباره فعال کنیم و یا شروع به واردات فرآورده‌های نفتی بکنیم، وجود دارد.
دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی تصریح کرد: قاعدتا اکنون پالایشگاه‌ها در بهترین وضعیت هستند و در صورتی که بتوانند بنزین و گازوییل بیشتری تولید کنند، این کار را خواهند کرد. قاعدتا برای هیچ پالایشگاهی صرفه ندارد که نفتا تولید کند و با قیمت ۷۰۰ تا ۸۰۰ دلار در هر تن را بفروشد در حالی که می‌تواند گازوییل را ۱۱۵۰ دلار و بنزین را هر بشکه ۱۵۰ دلار بفروشد بنابراین ممکن است برخی پالایشگاه به ریفرمیت رغبت داشته باشند، اما غیراز ستاره خلیج‌فارس هیچ پالایشگاهی توان صادرات حجم بالایی از نفتا و یا ریفرمیت را ندارد.