نحوه محاسبه نرخ واقعی بازده سرمایه‌گذاری

ایبنا- به گفته احمد یزدان‌پناه ‌اقتصاددان نرخ واقعی بازده یک سرمایه‌گذاری (یعنی پس از تعدیل آن به لحاظ تورم) عبارت است از درصد سالانه سود به‌دست آمده از آن؛ بنابراین نرخ واقعی به‌درستی و به‌طور دقیق بیانگر «قدرت خرید» واقعی یک میزان معین از پول در طول زمان است. تعدیل بازده اسمی (پولی) به‌دلیل تورم و تصحیح آن این امکان را به سرمایه‌گذار می‌دهد تا آن مقدار از بازده اسمی خود را که بازده‌ای واقعی است مشخص و تبیین کند.
به گفته این استاد دانشگاه علاوه بر تعدیل تورم، سرمایه‌گذاران باید به اثر سایر عوامل، مثل مالیات و هزینه‌های سرمایه‌گذاری مثل کارمزدها، در محاسبه بازده واقعی پول خود در انتخاب گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری توجه کنند. یزدان‌پناه در یادداشت خود به محور‌های کلیدی پرداخته است که از جمله آن می‌توان به این نکته اشاره کرد که نرخ واقعی بازده تعدیل‌کننده سود سرمایه‌گذاری به دلیل آثار تورم است. همچنین نرخ واقعی بازده با دقت بیشتری عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها را نسبت به نرخ اسمی بازده اندازه‌گیری می‌‌کند. به عنوان مثال فرض کنید یک برگ اوراق قرضه یا مشارکت خریده‌اید یا در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید که نرخ سود یا بهره سالانه ۲۰درصد دارد، اگر نرخ تورم جاری و فعلی سالانه ۱۵ درصد باشد، نرخ واقعی بازده شما از آن سرمایه‌گذاری یا پس‌انداز فقط ۵ درصد است. این بدان معنی است که «ارزش واقعی» پاداش پس‌انداز شما که ایثارگونه مصرف حال و فعلی خود را به امید بهبود کمی و کیفی آن به آینده موکول کرده‌اید، به آینده‌ای که سراسر با «نااطمینانی» و نامعلومی و نایقینی همراه است، آینده‌ای که شما شاید نباشید، ولی اصل و فرع آن قرض‌دهی سر جایش باشد، به هر حال به خاطر تورم پس‌انداز و سرمایه‌گذاری شما از ۲۰ درصد به ۵ درصد کاهش یافته است.
این اقتصاددان اظهار کرده است: می‌توانیم با نرخ‌های فرضی مثال بالا، سناریوی دیگری مطرح کنیم. مثلا شما ۲۰۰ میلیون جمع کرده‌اید تا اتومبیلی تهیه کنید. قبل از خرید تصمیم می‌گیرید یک‌سال دیگر صبوری کنید تا با بازده پس‌انداز آن پول در یک بانک بتوانید اتومبیل کمی بهتر بخرید، بالا رفتن ۱۵ درصدی تورم با برنامه‌ریزی شما چه می‌کند؛ همان اتومبیل قبلی را هم اگر بتوانید بخرید شاهکار کرده‌اید. به ‌هر حال، یک سرمایه‌گذار باید به نرخ بازده واقعی یا اسمی تکیه کند؟ نرخ‌های واقعی یک تصویر حقیقی نه فتوشاپ از چگونگی عملکرد یک سرمایه‌گذاری به شما می‌دهد. در صورتی که نرخ‌های اسمی یا پولی آنهایی هستند که شما در تبلیغات قرض‌دهندگان مثل بانک‌ها و در راستای اغواگری‌ها یا در معرفی محصولات مالی و سرمایه‌گذاری می‌بینید.
عوامل اثرگذار بر نرخ واقعی بازده
به گفته یزدان‌پناه مشکلی که در رابطه با نرخ بازده واقعی یا نرخ واقعی بازده داریم آن است که شما تا اتفاق نیفتد نمی‌دانید مقدار آن چقدر است. یعنی، تورم برای هر دوره زمانی معین و مشخص (Given) یک نماگر دنبال رو (Trailing) و به دنبال واقعه آمدنی و از مشاهدات گذشته است. استاد بزرگوار و با سواد ما در درس سرمایه‌گذاری‌های مالی در دانشگاه ایالتی ایوا، وقتی به اینجا می‌رسیدیم تمثیلی می‌آورد که اشتباه در لحاظ کردن تورم انتظاری در سرمایه‌گذاری‌ها مثل اشتباه در بستن دکمه‌های پیراهن است که تا به دکمه آخر نرسی نمی‌فهمی که از اول، از اولین دکمه، کارت با اشتباه همراه بوده است. به هر حال ویژگی آن نوع نماگر‌ها آن است که تنها وقتی محاسبه‌پذیر می‌شوند که دوره زمانی آنان به پایان رسیده باشد. به علاوه، نرخ بازده واقعی کلا وقتی به درستی به دست می‌آید که سایر هزینه‌ها را که در بالا بدان اشاره شد نیز به حساب آوریم.
تفاوت میان نرخ بهره یا سود اسمی و واقعی
این استاد اقتصاد بیان کرده است: نرخ بهره واقعی به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که برای تورم تعدیل و تصحیح شده، یا به عبارت دیگر، تورم یعنی کاهش قدرت خرید پول ما از آن زدوده و محو شده باشد تا بتواند به درستی منعکس‌کننده واقعی «هزینه وجوه» قرض یا وام‌گیرنده و مشخص‌کننده بازدهی واقعی قرض‌دهنده یا یک سرمایه‌گذار باشد. نرخ سود یا بهره اسمی یا پولی به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که هنوز نرخ تورم در آن لحاظ نشده است. با نرخ تورم هم که همه آشنا هستیم و با آن مانوس، و به معنی آن است که یک واحد پولی ملی ما (درست آن ریال است، ولی شما مثلا یک اسکناس ۱۰۰۰ تومانی را در نظر بگیرید) دیگر نمی‌تواند به طور موثر، یعنی در عمل، همان مقدار کالایی را که ماه قبل، به فرض با آن می‌توانستیم بخریم امروز خریداری کنیم.