جلوگیری از نوسان شدید ارز

گروه اقتصادی- پس از آنکه سیف با اظهار‌نظر ارزی خود انتقاداتی را متوجه خود ساخت و دلار را از سقوط بیشتر نجات داد‌، مدیرکل مبادلات ارزی بانک مرکزی نیز از هدف جدید بانک مرکزی در بازار ارز، جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی و اجازه ندادن به بروز دوباره نوسانات چشمگیر قیمتی خبر داد.
اظهار‌نظری که ولی‌الله سیف اخیرا پیرامون روند کاهشی نرخ ارز در بازار و اقتصاد ایران کرد‌ به مزاج بسیاری خوش نیامد. کاهش اساسی که در نرخ ارز اتفاق افتاد بسیاری را بر آن داشته بود که به زودی نرخ ارز در اقتصاد ایران به ۲۵۰۰ یا حتی کمتر از آن خواهد رسید‌ اما ولی‌الله سیف به یکباره با یک اظهار‌نظر گویا در آخرین لحظه طناب دلار در حال سقوط را گرفت.
سیف به صراحت اعلام کرد که کاهش نرخ ارز در بازار بیش از این منطقی نیست و نرخ ارز به کف قیمتی خود رسیده است.تنها همین یک جمله کافی بود که بسیاری از رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها به شدت به سیف حمله کنند و اظهارات وی را بر این مبنا به تفسیر بگذارند که وی خواهان افزایش نرخ ارز در بازار است.
ماحصل این همه و اظهار‌نظر سیف آن بود که در نهایت نرخ دلار از روند نزولی خود منحرف شد و به محدوده‌ای که بیش از سه ماه گذشته در آن قرار داشت، رسید. هنوز انگشت اتهام برخی رسانه‌ها همچنان رو به سوی سیف است که چرا نگذاشت دلار بیش از این سقوط کند.
اما ولی‌الله سیف بر چه مبنایی اقدام به بیان یک چنین اظهار‌نظری آن هم در شرایطی که بازار در آستانه سفر روحانی به نیویورک در حال نشان دادن واکنش مثبت بود، کرد؟
داستان اظهار‌نظر سیف، داستان پیچیده‌ای نیست و از یک دو دو تا چهارتای اقتصادی بسیار ساده نشات می‌گیرد. طی دو سال گذشته بازار ارز ایران در پی عوامل زیادی دستخوش نوسان (اغلب افزایشی) بوده است که در مجموع می‌توان این عوامل متعدد را در دو گروه بزرگ‌تر جای داد؛ یکی محدودیت عرضه و دیگری واکنش روانی.محدودیت عرضه ارز که با تحریم آغاز شد مهم‌ترین عامل در خصوص افزایش نرخ ارز در بازار کشور بوده است و عوامل روانی مهم‌ترین عامل در نوسانات نرخ ارز، در نتیجه برای درک سخنان سیف باید پرسید که کدام یک از این عوامل تغییر کرده است؟
پیش از این معمولا نوسانات نرخ ارز به دلیل سخنان تنش‌زای مسوولان در سیاست داخلی و خارجی اغلب افزایشی بود، روندی که با تغییر دولت به شدت تغییر کرد. انتخاب روحانی، سخنان وی در خصوص بهبود وضع اقتصاد و در نهایت تنش‌زدایی در روابط خارجی‌ منجر به نوسان کاهشی نرخ ارز شد تا اینکه سفر وی به نیویورک و احتمال دیدارهای مستقیم و مذاکرات مثبت با غرب سراشیب سقوط نرخ ارز را تندتر کرد.
اما همان‌گونه که گفته شد، هیچ تغییری در عرضه ارز در کشور رخ نداده و به عبارت دقیق‌تر‌ هیچ اتفاق بنیادینی در اقتصاد ایران رخ نداده است که بر اساس آن منتظر کاهش نرخ ارز در بازار باشیم. هنوز تحریم‌ها به قوت خود باقی است، هنوز انتقال ارز حاصل از صادرات نفت به کشور غیر‌ممکن یا به شدت دشوار است‌ و هنوز میزان واردات کشور و نیاز به واردات‌ در آن حدی که باید، کاهش نیافته که تقاضا برای ارز کاهش یابد، در نتیجه سقوط نرخ ارز کاملا وابسته به یک شرایط روانی و نه منطقی بوده است.
رشد قیمت ارز
در همین حال مهدی تقوی، اقتصاددان نیز اظهار کرد که اظهار‌نظر سیف دقیقا برمبنای مکانیسم بازار است. تقوی با اشاره به تحریم به عنوان مهم‌ترین عامل افزایش نرخ ارز می‌گوید: اکنون در کشور واردات افزایش یافته و در پی رکود تورمی که حاکم شده و عدم توان تولید داخلی، افزایش واردات رقم خورده است و بر همین اساس میزان تقاضا برای ارز بالاست. این امر منجر به رشد قیمت ارز بر اساس مکانیسم بازار شده است.
تقوی معتقد است: کاهش اخیری که در نرخ ارز شاهد آن بودیم ناشی از شوک روانی مثبتی است که پیرامون سفر روحانی به نیویورک و احتمال مذاکرات مثبت با غرب به وجود آمده است که امید برای برداشته شدن تحریم‌ها را به دنبال خود داشته است. در نتیجه اتفاق خاصی در اقتصاد نیفتاده که بر اساس آن بتوان گفت که بهای ارز کاهش یابد.
ثبات در بازار ارز
با این حال صمد کریمی، مدیرکل مبادلات ارزی بانک مرکزی نیز با بیان اینکه نرخ ارز متغیری است که در اقتصاد کشورها به صورت درون‌زا و نه برون‌زا تعیین می‌شود، گفت: نرخ ارز حاوی اطلاعات ذی قیمتی است تا از طریق آن بتوان ثبات در بازارهای ارز و چهارگانه اقتصاد ایجاد کرد.
مدیرکل ارزی بانک مرکزی با اشاره به اینکه نرخ ارز متغیر بسیار مهمی به ویژه برای بانک‌های مرکزی است، تصریح کرد: بانک‌های مرکزی در چارچوب چهار الگو نرخ ارز را تعیین می‌کنند که قدرت برابری خرید، تراز حساب جاری و الگوی پولی از جمله آنهاست و بانک‌های مرکزی همه این موارد را برای تعیین نرخ ارز در نظر می‌گیرند.
وی ادامه داد: همچنین عوامل غیراقتصادی در تعیین نرخ ارز لحاظ می‌شود و بر این اساس بانک مرکزی در هدف خود به هیچ عنوان درصدد این نخواهد بود که شاهد نوسانات شدید قیمت‌ها در بازار ارز چه در افق افزایش یا در راستای کاهش باشیم.
کریمی با اشاره به اظهارات اخیر ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی در مورد قیمت ارز و بازار و انعکاس آن در رسانه‌ها‌ گفت: هدف بانک مرکزی جلوگیری از ایجاد نوسانات شدید در بازار ارز کشور است.
مدیر کل ارزی بانک مرکزی گفت: عوامل غیراقتصادی به این سمت حرکت کرده‌اند که آثار معناداری در ماه‌های اخیر در بازار ارز کشور بگذارند و با توجه به پیش‌بینی‌هایی که صورت می‌گیرد در آینده با توجه به اینکه تراز تجاری کشور و سیاست‌های پولی در‌صدد کنترل نقدینگی هستند و از سوی دیگر تلاش دولت کاهش ریسک کشور است، عوامل اقتصادی در قالب این الگوها تاثیرات مثبت خود را بر بازار بگذارد و شاهد روند باثبات در بازار ارز با توجه به مولفه‌های یادشده باشیم.
این مقام مسوول در بانک مرکزی گفت: از زمانی که مرکز مبادلات ارزی ایجاد شده است ما با یک نرخ دیگر در بازار ارز کشور مواجه هستیم و آن نرخ صرافی‌های مجاز است‌ ضمن اینکه بحث این است که سیاست‌گذار پولی بتواند بر اساس عوامل اقتصادی و غیراقتصادی یک همگرایی بین این دو نرخ ایجاد کند و مد‌نظر ریاست بانک مرکزی نیز همین مطلب است.
تقویت پول ملی
کریمی در پاسخ به این مطلب که آیا بانک مرکزی در پی ایجاد درآمد ریالی از طریق مرکز مبادلات ارزی است، گفت: سیاست‌گذار پولی به هیچ عنوان به دنبال ایجاد نوسانات شدید در ارزش دارایی‌های خانوار و صاحبان کسب و کار نیست و نرخ ارز ترازنامه بانک مرکزی، بانک‌ها، موسسات مالی و غیرمالی، صاحبان کسب و کار و خانوارها را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مدیر‌کل ارزی بانک مرکزی با بیان اینکه نوسانات محدود و در چارچوب نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده مدنظر است، تصریح کرد: بانک مرکزی در راستای تقویت پول ملی نیز حرکت می‌کند.
به گفته کریمی، یک ارتباط منطقی بین نرخ ارز در مرکز مبادلات ارزی یا نرخ بازار بین بانکی یعنی همان نرخی که در بودجه به آن اشاره شده است و نرخ صرافی‌‌های مجاز که رفتار آنها قابل پیش‌بینی و تحلیل است وجود دارد.
وی با بیان اینکه معمولا رفتار سینوسی نرخ ارز در شبکه صرافی‌های مجاز دارای انحراف معیار یا نوسانات بسیار شدیدتری با نرخ ارز در مرکز مبادلات ارزی است، تصریح کرد: این دو نرخ فاصله معقولی دارند.
کریمی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اعلام اینکه عمده تقاضاهای ارزی در کشور به مرکز مبادلات ارزی هدایت شده است، گفت: ضمن اینکه شرایط اقتصادی کشور که در آن قرار داریم صرافی‌های مجاز بازوی نهادهای مالی در کشور هستند و در تامین مالی تجارت و پروژه‌ها کمک می‌کنند و از این نظر بسیار مهم هستند.
وی بر نظارت بانک مرکزی بر شبکه‌های صرافی‌های مجاز اشاره و تصریح کرد: خوشبختانه تقاضای احتیاطی برای ارز، تقاضای سفته‌بازی و تقاضای تبدیل دارایی‌ها در نیمه اول سال ۹۲ به شدت کاهش یافته که ناشی از عوامل غیراقتصادی و اقتصادی که آغاز شده و در آینده با اقدامات دولت و بانک مرکزی انجام می‌شود، هستیم.کریمی گفت: بانک مرکزی در آینده در چارچوب نظام نرخ ارز شناور مدیریت شده، نرخ را به سمتی خواهد برد که هم ارزش پول ملی حفظ شود و هم به صادرات و تامین مواد اولیه تولید و ماشین‌آلات کمک شود. بانک مرکزی در سیاست‌گذاری ارزی فقط به صادرات و یا واردات توجه نمی‌کند و همه بازارهای چهارگانه را مد‌نظر قرار می‌دهد و سعی می‌کند که نرخی را در نظر بگیرد که تعادل در کل اقتصاد ایجاد کند، همچنین بانک مرکزی عدم زیان ناگهانی را برای ترازنامه خانوارها و صاحبان کسب و کار مدنظر قرار می‌دهد.
این مقام مسوول در بانک مرکزی در مورد ترکیب ذخایر ارزی گفت: بانک مرکزی مدیریت ذخایر ارزی را همواره انجام می‌دهد و سطح ذخایر را حفظ می‌کند و سعی می‌کند به سمتی برود که این ذخایر از نقدشوندگی بالایی برخوردار باشد و بتواند در بازار ارز مدت دخالت خود را از طریق تامین مالی تجارت و تامین مالی پروژه‌ها حفظ کند.
مدیرکل مبادلات ارزی بانک مرکزی دوباره با اشاره به صحبت‌های اخیر رییس بانک مرکزی عنوان کرد: نظر بانک مرکزی این است که نباید اجازه دهیم نوسانات شدید و ناگهانی در بازار ارز ایجاد شود‌ زیرا می‌تواند برای تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی خطرناک باشد.
کریمی خاطرنشان کرد: با توجه به اتفاقاتی که در اقتصاد رخ داده، در آینده تاثیرات عوامل غیراقتصادی و عوامل اقتصادی یعنی در تراز تجاری، تراز پرداخت‌ها، سیاست پولی و جریان‌های ورودی و خروجی سرمایه را شاهد خواهیم بود.
نرخ واقعی ارز
وی گفت: برای بانک‌های مرکزی در دنیا مهم نرخ واقعی ارز و نه نرخ اسمی ارز است، درست است که نرخ اسمی برای بانک مرکزی و فعالان اقتصادی بسیار مهم است اما اگر نرخ واقعی ارز کاهش یابد به مفهوم این است که قدرت خریدمان را در بازارهای جهانی از دست می‌دهیم.کریمی گفت: بر اساس قانون بانک مرکزی در چارچوب پولی و بانکی مدیریت بازار طلا با توجه به اینکه واردات طلا در انحصار بانک مرکزی است نقش انحصاری دارد‌ همچنین نرخ طلا بر اساس نرخ شبکه صرافی‌های مجاز تعیین می‌شود.
با همه این تفاسیر، نرخ ارز همچنان در محدوده‌ای از ثبات در نوسان است و کاهش نرخ ارز در کشور تا زمانی که اتفاقی بنیادین رخ نداده، بسیار دور از ذهن است‌ ضمن آنکه نباید فراموش کرد که نوسان شدید نرخ ارز در کوتاه‌مدت‌ چه در جهت مثبت یا منفی، زلزله‌ای شدید برای اقتصاد کشور است که همه ارکان آن را با هم به تزلزل وا می‌د‌ارد و سیف نباید فراموش کند که نقش وی و بانک مرکزی مستحکم‌سازی اقتصاد کشور در برابر یک چنین زلزله‌هایی است و نه تلاش برای عدم وقوع زلزله.