تلاش عرب ها برای دور زدن تنگه هرمز

فرزین وفا – درست یک روز بعد از آنکه فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، خبر از آن داد که ایران آماده بستن تنگه هرمز است، امارات نخستین محموله نفتی را از خط لوله دور زننده تنگه هرمز به پالایشگاهی در پاکستان صادر کرد.
براساس گفته محمد بن دائن الحمیلی، وزیر نفت امارات در مراسم رسمی افتتاحیه این خط لوله که از ابوظبی به بندر فجیره در خلیج عمان کشیده شده، نخستین محموله نفتی ۵۰۰ هزار بشکه‌ای از این خط‌لوله به پالایشگاه نفتی پاکستان انتقال یافته است.
با آغاز تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه صنعت نفت ایران، بارها ایران نسبت به بستن تنگه هرمز اعلام آمادگی کرده است اما حدود دو هفته پیش چند ناو مین روب آمریکایی در خلیج فارس ساکن شدند. فرمانده نیروی دریایی سپاه ایران گفته بود: این ناو‌ها همواره به تنگه هرمز می‌آیند اما آمریکایی‌ها هر موقع دوست دارند این خبر را بزرگ می‌کنند.
ایران چندی پیش در مانور نظامی که در خلیج فارس داد، اعلام کرد: توانایی منهدم کردن این ناوهای مین‌روب را توسط موشک‌های ساحل به دریا به دست آورده است.
حالا و پس از آنکه آمریکا ناوهای مین روبش را برای پیشگیری از بسته شدن احتمالی تنگه هرمز به خلیج فارس آورده و ایران هم تنها برای بستن این تنگه تنها به اذن مقام معظم رهبری احتیاج دارد، امارات خط لوله جدیدش را برای کم شدن وابستگی‌اش به تنگه هرمز افتتاح کرده است.
دیگر کشور‌های حاشیه خلیج فارس هم در پی راهی برای کم کردن وابستگی‌هایشان به این تنگه هستند. عربستان خط لوله فرسوده و قدیمی خود را دوباره راه‌اندازی کرده است.
هرچند که این ماجرای جدیدی نیست و همواره کشور‌های حاشیه خلیج فارس برای نگرانی از بسته شدن تنگه هرمز به دنبال راهی دیگر برای انتقال نفت خود گشته‌اند اما چیزی از اهمیت تنگه هرمز کاسته نخواهد شد؛ چه اینکه نگاه امنیتی آمریکا به این تنگه هرگز کمرنگ نشده است که اگر شده بود، ناو‌های مین‌روب خود را در خلیج فارس ساکن نمی‌کرد.
به هر حال امارات خط لوله جدیدش را افتتاح کرده و وعده داده که به زودی ظرفیت‌های انتقال نفت این خط لوله افزایش پیدا می‌کند. این خط لوله ۳۶۰ کیلومتری نفت تولیدی در شرق ابوظبی را از میدان‌های نفتی «حبشان» به بندر «فجیره» در ساحل دریای عمان منتقل می‌کند. به این ترتیب امارات در صورت تکمیل این طرح، دیگر نیازی به انتقال ۷۵ درصد از نفت صادراتی خود با نفتکش و از طریق تنگه هرمز نخواهد داشت.
احداث این خط لوله در سال ۲۰۰۸ به یک پیمانکار چینی واگذار شد و ظرفیت نهایی آن یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز است. امارات هم‌اکنون روزانه دو میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کند. در مراسم افتتاح این خط لوله که در فاز نهایی، ۷۵ درصد از نفت صادراتی امارات را حمل خواهد کرد، مقامات نفتی امارات، نماینده‌های اجرایی شرکت نفت آمریکایی اکسون موبایل همچنین نمایندگان شرکت‌های نفتی شل و توتال حضور داشتند. رویترز می‌گوید که از زمان اجرای دور جدید تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران که از اول ماه جاری اعمال شد، ایران تهدید‌ها به بستن تنگه هرمز را افزایش داده است. با بهره‌برداری رسمی از این خط لوله امارات می‌تواند بدون عبور از تنگه هرمز بخش زیادی از نفت خود را به بازارهای بین‌المللی منتقل کند.
بر این اساس نخستین محموله نفتی این خط لوله روانه پالایشگاه «پاک عرب» در پاکستان شده، این پالایشگاه حاصل همکاری مشترک شرکت سرمایه‌گذاری بین‌المللی نفت (‌ای‌پی‌ای‌سی ) و دولت پاکستان است.
براساس این گزارش و طبق گفته خادم القبیسی، مدیر اجرایی این پروژه حدود ۲/۴ میلیارد دلار برای ساخت این خط لوله ۴۲۳ کیلومتری هزینه شده است. امارات متحده عربی پنجمین کشور بزرگ تولیدکننده نفت در سازمان اوپک است و در ماه ژوئن سال‌جاری ۶۱/۲ میلیون بشکه نفت تولید کرده است.
شرکت دولتی بین‌المللی سرمایه‌گذاری نفت امارات اعلام کرده است که نخستین محموله نفتی امارات از طریق این خط لوله به یک نفتکش بزرگ بارگیری شده است. ظرفیت این خط لوله حداقل ۵/۱ میلیون بشکه در روز است.
براساس این گزارش، ایران تهدید کرده است در صورت تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نسبت به بستن تنگه هرمز اقدام خواهد کرد. از آنجا که روزانه بیش از ۱۷ میلیون بشکه نفت از طریق تنگه هرمز به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شود و این رقم برابر است با ۲۰ درصد کل نفتی که در جهان تولید می‌شود، تنگه هرمز یکی از شاهراه‌های انتقال نفت در جهان به شمار می‌رود.
مسیر‌های جایگزین تنگه ایرانی
از جمله مسیرهای جایگزین تنگه هرمز می‌توان به خط لوله موسوم به خط لوله غرب به شرق اشاره کرد که از مرزهای عربستان عبور کرده و به بندر ابقیق در دریای سرخ می‌رسد. این خط لوله ظرفیت انتقال پنج میلیون بشکه نفت در روز را دارد اما این خط لوله فرسوده بوده و نیاز به تعمیر دارد. از سوی دیگر خط لوله نفت عراق نیز با ظرفیت ۶۵/۱ میلیون بشکه نفت در روز مسیر جایگزین دیگری برای تنگه هرمز به شمار می‌رود. این خط لوله را صدام در زمان جنگ با ایران و به دلیل قدرت دریایی کمی که در برابر ایران داشته، تاسیس کرده است. در واقع خط لوله عراق که صدام با کمک عربستانی‌ها آن را ساخت هم با هدف دور زدن تنگه هرمز تاسیس شده بود.
با این وجود کارشناسان می‌گویند در صورت بسته شدن تنگه هرمز حتی با راه‌اندازی کامل این خط لوله در عرضه نفت دنیا اختلال ایجاد خواهد شد.