معنای اتحاد استراتژیک میان سئول و ریاض

«جهان‌صنعت»- محمدرضا ستاری
تعمیق روابط اقتصادی و سیاسی میان عربستان‌سعودی و کره‌جنوبی که در اواخر نوامبر (آبان‌ماه) در جریان نشست سران دو کشور در سئول صورت گرفت، نقطه اوج روابطی است که پس از دهه ۱۹۷۰ و در اوج جنگ سرد میان ریاض و سئول آغاز شده است.
در واقع در دهه ۱۹۷۰ میلادی کره‌جنوبی غول‌های صنعتی خود یعنی هیوندای و سامسونگ را به همراه ده شرکت و هزاران کارگر به عربستان سعودی فرستاد تا در پروژه‌های عظیم ساخت و ساز این کشور مشارکت داشته باشند. اما امروز پس از گذشت نیم‌قرن، دو کشور فراتر از دلارهای نفتی برای توسعه زیرساخت‌ها، وارد مشارکت‌های گسترده در صنایع الکترونیک، ارتباطات و صنایع نظامی با فناوری پیشرفته شده‌اند؛ به طوری که در سفر محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان به سئول و دیداری که وی با رییس‌جمهوری کره‌جنوبی داشت، دو کشور علاوه بر امضای ۳۰ میلیارد دلار قرارداد تجاری، متعهد شدند که به سمت مشارکت استراتژیک آینده‌محور حرکت کنند.
بنا بر گزارشی که میدل ایست‌ای منتشر کرده، بیشتر گفت و گوها در سفر محمد بن‌سلمان به سئول با محوریت طرح ۲۰۳۰ عربستان به منظور تنوع بخشیدن به اقتصاد سعودی‌ها صورت گرفته است. از سوی دیگر قرار است کره‌ای‌ها نقش پررنگی در پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری شهر هوشمند نئوم در عربستان ایفا کنند.
به همین دلیل بود که قبل از سفر بن‌سلمان به سئول، شرکت‌های بزرگ کره‌ای ۲۶ قرارداد همکاری و یادداشت تفاهم برای این پروژه در زمینه ساخت‌و‌ساز، پتروشیمی، داروسازی، کشاورزی و انرژی امضا کردند.
علاوه بر این کارشناسان معتقدند قراردادهای دو کشور شامل نقش کره‌جنوبی در ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای در عربستان و افزایش انتقال فناوری‌های نظامی سئول به ریاض نیز خواهد بود.
متحدان ناپایدار
در همین راستا باید دید، دیدگاه ایالات‌متحده در خصوص افزایش سطح همکاری‌ها میان دو متحد خود در شرق آسیا و خاورمیانه چیست؟ می‌دانیم که اکنون روابط میان آمریکا و عربستان در زمینه‌هایی مانند حقوق بشر و رفتار مقامات ریاض در خصوص عدم توجه به کاهش تولید نفت دچار سردی شده است.
این در حالی است که انتخاب «یون» در کره‌جنوبی نیز در روابط میان سئول و واشنگتن تاثیر قابل ملاحظه‌ای داشته است. مقامات آمریکایی رییس‌جمهور فعلی کره‌جنوبی را فردی می‌دانند که حاضر به اعطای امتیازات بیشتر به کره‌شمالی و چین است. وی همچنین در سفر نانسی پلوسی رییس سابق کنگره آمریکا به سئول به وی بی‌اعتنایی کرده و حتی پس از دیدار کوتاه خود با بایدن در نیویورک، اعضای کنگره را احمق توصیف کرده است.
لازم به ذکر است ایالات‌متحده آمریکا در استراتژی امنیت ملی خود حساب ویژه‌ای روی اتحاد با کره و ژاپن در شرق آسیا باز کرده است. با این حال برخی کارشناسان معتقدند از آنجا که روابط کره و عربستان به سمت امنیت سوق پیدا می‌کند و سئول نیز در حال گسترش صنایع نظامی خود است، احتمال درگیری بر سر دامنه روابط دوجانبه آنها و تأثیر بالقوه صادرات کره بر فروش تسلیحات آمریکا وجود دارد. در واقع امروز یکی از عوامل رشد خیره‌کننده اقتصاد کره‌جنوبی، پیشرفت آنها در صادرات تسلیحات نظامی است. در ماه آگوست سال ۲۰۲۲، رییس‌جمهوری این کشور اعلام کرد که قصد دارد کشورش را به بالاترین رده پیمانکاران نظامی ارتقا دهد؛ امری که کره را در رقابت با سه صادرکننده اصلی تسلیحات نظامی یعنی آمریکا، روسیه و فرانسه قرار داده و به سرعت نقش استراتژیک سئول را تغییر می‌دهد.
کره‌جنوبی امروز هشتمین تولیدکننده بزرگ تسلیحات نظامی در جهان است و میزان صادرات هواپیماهای جنگی، موشک، توپخانه، تانک و سلاح سبک این کشور در بازه زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در واقع مطابق گزارش دولت کره‌جنوبی، میزان صادرات این کشور از ۶/۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ با افزایش سه برابری به رکورد ۳/۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رسیده و گفته می‌شود این رقم احتمالا در سال ۲۰۲۲ به فراتر از ۱۰ میلیارد دلار نیز برسد.
همچنین شاهد هستیم که طی ماه‌های اخیر، شرکت‌های کره‌ای قراردادهای چند میلیارد دلاری با لهستان در زمینه فروش ۳۰۰ پرتابگر موشکی امضا کرده و قرار است دو شرکت دیگر کره نیز در زمینه فروش تانک و هواپیماهای جنگنده، قراردادی به ارزش ۱۵ میلیارد دلار با لهستان امضا کنند. این حجم از قراردادهای تسلیحاتی کره‌جنوبی به گفته برخی از کارشناسان موجب آشفتگی در صنایع نظامی آمریکا شده است. طبق گزارشی که اخیرا نشریه پولیتیکو منتشر کرده، در داخل آمریکا این نگرانی وجود دارد که معاملات نظامی کره با لهستان به همین نقطه ختم نشود، زیرا در حال حاضر کره‌جنوبی تامین‌کننده اصلی تسلیحات پیشرفته برای امارات بوده و در سال ۲۰۲۱ یک قرارداد ۵/۳ میلیارد دلاری برای تحویل موشک‌های زمین به هوا با ابوظبی منعقد کرده است.
اتحاد استراتژیک پیش چشم آمریکا
بازار بزرگ بعدی کره اکنون به سمت عربستان سوق پیدا کرده، به طوری که خاورمیانه ممکن است به زودی بزرگترین بازار تسلیحات نظامی این کشور بعد از اروپا باشد. طبق گزارش‌ها، همکاری نظامی میان کره‌جنوبی و عربستان در سال ۲۰۱۳ کلید خورد.
سپس در اسفند ماه سال گذشته وزارت دفاع عربستان قراردادی ۸۰۰ میلیون دلاری با شرکت Hanwha به منظور افزایش قابلیت‌های دفاعی این کشور منعقد کرد. از سوی دیگر گفته می‌شود قراردادی یک میلیارد دلاری نیز با سه شرکت کره‌ای که نامشان فاش نشده امضا شده است. به گزارش روزنامه جونگانگ دیلی کره، زمانی که سعودی‌ها برای جنگ یمن از سوی آمریکایی‌ها در محدودیت واردات سلاح قرار گرفتند، بلافاصله در جست‌وجوی کشور جایگزین برآمدند که در این میان Hanwha را برای واردات سیستم‌های دفاعی انتخاب کردند. به همین دلیل مقامات آمریکایی معتقدند، نحوه بازیگری کره‌جنوبی ممکن است صادرات ۱۰۰ میلیارد دلاری سلاح آمریکا به خاورمیانه را تحت‌الشعاع قرار داده و به حداقل برساند.
در همین رابطه و با توجه به چنین رقابت استراتژیکی، ممکن است آمریکایی‌ها برای بسط نفوذ نظامی کره‌جنوبی در خاورمیانه مانع ایجاد کرده و سئول را برای حضور بیشتر در بازار پرسود سلاح در عربستان و خلیج فارس منصرف کنند.
اما اگر ریاض و سئول به این باور رسیده باشند که نیاز به تنوع‌بخشی به روابط داشته و یا رابطه آنها با آمریکا سرد شود، ممکن است چنین فشارهایی از سوی ایالات‌متحده نتیجه معکوس داشته باشد؛ امری که از هم‌اکنون باعث بروز نگرانی‌های جدی برای شرکت‌های لاکهید مارتین و ریتون آمریکا شده است.