تخفیف ۴۲ درصدی یا فروش به ثمن بخس

گروه انرژی- «‌صادرات نفت در دولت سیزدهم ۲ برابر شده است» این خبر را محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفته و تاکید کرده که این دستاورد در سایه «‌اقدام‌های موثر» محقق شده است. هرچند او درباره «اقدام موثر» توضیحی نداده اما به نظر می‌رسد منظور مدیرعامل شرکت ملی نفت تخفیف‌هایی است که برای فروش نفت در بازارهای جهانی به مشتریان داده شده است.
در شرایطی که میانگین قیمت جهانی نفت در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه رسید‌، قیمت فروش نفت ایران همواره ۲۰ تا ۳۰ درصد پایین‌تر از قیمت‌های جهانی گزارش می‌شد. البته برخی‌ها مثل حمید حسینی عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی گفته‌اند که این تخفیف‌ها حتی تا ۴۲ درصد هم اتفاق افتاده است.
اویل پرایس اخیرا در گزارشی نوشت که چینی‌ها نفت ایران را حتی ۱۰ درصد ارزان‌تر از نفت روسیه خریداری می‌کنند. تخفیف در فروش نفت، عاملی است که خرید نفت ایران را حتی با وجود تحریم‌های آمریکا جذاب کرده است. هرچند این مشتری‌ها با ورود نفت روسیه و رقابت با نفت ایران در بازار داغ تخفیف، کم شدند اما قطع نشدند. چین و هند بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران و روسیه در یکسال گذشته بودند، با این تفاوت که روسیه نفت خود را به روبل فروخته و ایران نفت خود را در ازای کالا فروخته است.
در مقاطعی که قیمت نفت به بیش از ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسید، قیمت نفت ایران هم حوالی ۱۰۰ دلار در هر بشکه معامله شده است، با این حال این قیمت‌ها به دلیل ریزش قیمت نفت در بازار جهانی ادامه پیدا نکرد.
حمید حسینی به خبرگزاری بازار گفته است که درآمد ایران از فروش نفت حدود ۲۰ دلار کمتر از قیمت‌های جهانی است. از این مقدار ۱۵ دلار مربوط به تخفیف‌های نفتی به خریدار نهایی، ۳ دلار مربوط به هزینه‌های متفرقه و ۲ دلار هم سهم دلال‌هاست.
به گفته وی هم‌اکنون ایران ۱۵ درصد معادل ۱۲ الی ۱۵ دلار بابت خرید هر بشکه به خریدار نهایی تخفیف می‌دهد. البته هزینه‌های متفرقه هم حدود ۳ دلار و هزینه‌های نقل و انتقال و پولی که دلال‌ها و واسطه‌ها پرداخت می‌کنند هم حدود ۲ دلار برآورد می‌شود.
هر بشکه نفت ایران چند؟
خبرگزاری بازار در گزارشی می‌نویسد: «حداکثر درآمدی که ایران می‌تواند بابت فروش نفت کسب کند، حدود ۴۱ دلار به ازای هر بشکه است. این در حالی است که طبق تازه‌ترین گزارش بین‌المللی صندوق پول، صندوق بین‌المللی پول ایران امسال برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز به نفت ۳۵۲ دلاری یعنی بین ۷ الی ۸ برابر رقم فعلی دارد.
با مبنا قراردادن صحبت‌های رییس سابق اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی می‌توان ادعا کرد که ایران از فروش هر بشکه نفت تنها ۵۳ دلار عایدش می‌شود. البته قیمت فروش نفت بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده خیلی ارزان‌تر از این حرف‌هاست، چرا که اگر طبق گزارش اویل‌پراس ایران نفت خود را با تخفیف ۴۲ درصد بفروشد، حداکثر درآمدی که می‌تواند کسب کند، حدود ۴۱ دلار به ازای هر بشکه است. ارزان‌فروشی نفت ایران در حالی است که کشور برای فرار از کسری بودجه ناچار به افزایش درآمدهای ارزی است. طبق تازه‌ترین گزارش بین‌المللی صندوق بین‌المللی پول ایران امسال برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز به نفت ۳۵۲ دلاری یعنی بین ۷ الی ۸ برابر رقم فعلی دارد.
جالب است بدانید بلومبرگ نوامبر امسال در گزارشی اعلام کرده بود که چین نفت روسیه را ۳۳ دلار زیر قیمت پایه بین‌المللی (برنت) یا به عبارتی با تخفیف ۴۰ درصدی عرضه می‌کند. با این اوصاف اگر ایران قرار باشد ۱۰ درصد هم بیشتر از روسیه برای فروش نفت خود تخفیف دهد، بابت فروش هر بشکه نفت حدود ۵۰ دلار معادل ۳۶ دلار تخفیف می‌دهد.
گزارش‌های متعددی از تخفیف‌های نفتی ایران در شرایط تحریمی منتشر شده است. مسوولان مدعی‌اند که ایران طلای سیاه خود را به قیمت بین‌المللی در بازارهای جهانی عرضه می‌کند. البته این ادعای مسوولان را فعالان این حوزه قبول نداشته و از هزینه‌هایی می‌گویند که تحریم‌ها به صادرات نفت ایران تحمیل کرده است. حسینی کارشناس انرژی می‌گوید: با توجه به شرایط تحریمی که ایران با آن مواجه است، فروش نفت بدون دادن تخفیف شدنی نیست. حتی شاهد هستیم با وجود تخفیف‌هایی هم که داده می‌شود، تعداد کشورهایی که حاضر به پذیرش ریسک خرید از ایران هستند، محدود است.
چینی‌ها خریدار نفت ارزان کشورهای تحریمی
بسیاری از کارشناسان، چین و هند را برندگان جنگ روسیه و اوکراین و تحریم‌های نفتی می‌دانند. بر اساس آمارهای منتشر‌شده ظرفیت پالایشگاه‌های کوچک چینی ۷/۳ میلیون بشکه است عمدتا با نفت ارزان کشورهای تحریمی همچون ایران و ونزوئلا و البته روسیه پر می‌شود. داده‌های شرکت اطلاعات کالا، کپلر، نشان می‌دهد ایران در ماه فوریه رکورد روزانه صادرات نفت به چین از سال ۲۰۱۷ را زده و ۲/۱ میلیون بشکه نفت تحویل پالایشگاه‌های چینی داده است. داده‌‌های شرکت مشاوره انرژی، ورتکسا، نیز نشان می‌دهد ماه گذشته صادرات نفت ایران به چین به ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسید که ۲۰ درصد بیشتر از مارس ۲۰۲۲ است.
با‌وجود تخفیف‌های سنگین نفتی ایران، روسیه همچنان بزرگ‌ترین صادرکننده طلای سیاه به چین است. جالب است که مسکو توانسته حتی ریاض را هم پشت‌سر گذاشته و به بزرگ‌ترین تامین‌کننده چین تبدیل شود.
البته تنها محموله‌های نفتی ایران نیستند که به سرزمین اژدهای زرد سرازیر می‌شوند. پیش از جنگ اوکراین، چین خریدار کوچک نفت روسیه بود اما پس از اینکه خریداران غربی، نفت روسیه را بایکوت کردند، چین به مقصدهای اصلی صادرات نفت روسیه تبدیل شد. جالب است بدانید آمار رسمی چین نشان داد که روسیه در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۳، از عربستان سعودی سبقت گرفته و بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت به چین شده است.