شتاب رشد هزینه‌ها

«جهان‌صنعت»- مرکز آمار در گزارشی به بررسی تغییرات هزینه‌های غیرخوراکی در طرح هزینه و درآمد خانوار١۴٠٠-١٣٩۵ پرداخت. بررسی هزینه‌های غیرخوراکی و خوراکی (خارج منزل) از سال۹۵ تا ۱۳۹۸ نشان دهنده افزایش آن با شیب ملایم است و از سال ۹۸ این هزینه‌ها به صورت شتابان رشد یافته است. با توجه به اینکه تورم معضل چندده ساله اقتصاد ایران بوده، رشد هزینه‌های جاری قابل انتظار است.
مطابق داده‌های مرکز آمار، هزینه‌های غیرخوراکی خانوارهای شهری در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۲۰۹۶۴ هزار ریال بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ به رقم ۶۸۶۷۲۵ هزار ریال رسیده است. این هزینه‌ها در خانوار روستایی در سال ۱۳۹۵ حدود ۹۸۲۸۵ هزار ریال و در سال ۱۴۰۰ به رقم ۳۱۴۸۵۴ رسیده است. هزینه‌های غیرخوراکی خانوارهای شهری از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ حدود ۳/۱ برابر و این رقم در خانوارهای روستایی حدود ۲/۳ برابر افزایش داشته است. همچنین شاخص قیمت کالاهای غیرخوراکی خانوارهای کشور به تفکیک سال و گروه‌های عمده بر مبنای سال پایه ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که شاخص کل گروه کالا و خدمات از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۴۰۰ شاخص کل حدود ۵/۳ برابر افزایش داشته است.
بیشترین افزایش شاخص قیمت در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۵ به ترتیب مربوط به گروه مبلمان و لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها با ۴۸۳ سپس کالاهای غیرخوراکی و خدمات با ۴۶۵ و تفریح و فرهنگ با ۴۴۸ است. همچنین کمترین افزایش شاخص قیمت در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۵ مربوط به ارتباطات با ۱۸۲ و آموزش با ۲۴۲ بوده است.
افزایش سهم هزینه‌های بهداشت و درمان
هزینه‌های غیرخوراکی خانوارهای شهری و روستایی به قیمت ثابت در سال ۱۴۰۰ افزایش داشته است. این هزینه در برخی زیرگروه‌ها کاهشی و در برخی افزایشی بوده است. این تغییرات همان‌طور که انتظار می‌رفت به دلیل شرایط موجود مانند محدودیت‌های اعمال‌شده برای کنترل همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، قرنطینه خانگی، دورکاری و… بوده است. برای بررسی دقیق‌تر این تغییرات با تقسیم سهم هزینه‌ها به قیمت ثابت، نرخ تورم را از هزینه‌ها حذف کرده و می‌بینیم که این کاهش در اغلب هزینه‌ها به جز بخش بهداشت و درمان مشاهده می‌شود. علت کاهش هزینه‌ها نیز به دلیل افزایش شدید تورم و به تبع آن کاهش قدرت خرید خانوارهاست. در نتیجه اگر هزینه‌ها به قیمت ثابت تبدیل شود، کاهش هزینه‌ها را شاهد هستیم. لازم به ذکر است بخش مسکن در طرح هزینه درآمد به صورت قیمت اجاره مسکن لحاظ می‌شود نه قیمت خرید آن. سهم هزینه‌های بهداشت و درمان نسبت به کل هزینه‌های غیرخوراکی در نقاط شهری از ۱۰ درصد در سال ۹۵ به ۱۲ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده و افزایش یافته است. همچنین سهم حمل‌و‌نقل در سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۵ کاهش داشته است. سهم ارتباطات آن نسبت به سال ۱۳۹۵ به دلیل آموزش‌های غیرحضوری در زمان کووید- ۱۹ افزایش داشته است. سهم هزینه‌های بهداشت و درمان نسبت به کل هزینه‌های غیرخوراکی در نقاط روستایی نیز همان‌طور که انتظار می‌رفت، به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ از ۱۳ درصد در سال ۹۵ به ۱۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. سهم ارتباطات نیز نسبت به سال ۱۳۹۵ به دلیل کلاس‌های غیرحضوری در زمان کووید- ۱۹ افزایش داشته است. سهم مسکن در خانوارهای روستایی در این مدت کمی کاهش داشته است. بررسی متوسط هزینه بهداشت و درمان یک خانوار در سال‌های ۱۴۰۰-۱۳۹۵ نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ یک خانوار شهری ۲۰۲۹۲ هزار ریال و روستایی ۱۰۸۲۳ هزار ریال برای بهداشت و درمان هزینه کرده است. این رقم در سال ۱۴۰۰ برای خانوار شهری به ۶۱۴۸۱ هزار ریال و برای خانوار روستایی به ۳۶۷۵۶ هزار ریال افزایش یافته است. افزایش برای خانوارهای شهری و روستایی حدود ۳ برابر بوده است. این افزایش تقریبا با افزایش کل هزینه‌ها برابری دارد. بالطبع این افزایش ناشی از تورم بالا در این سال‌ها بوده است. علیرغم شیوع بیماری کووید- ۱۹، هزینه‌های بهداشتی و درمانی خانوار به نرخ ثابت افزایش چندانی نداشته است. این موضوع احتمالا به دلیل آن است که بیشتر بار بودجه بهداشتی کشور در درمان کووید-۱۹ بر عهده دولت است. همچنین اکثر بیماران بستری در بیمارستان‌های دولتی بستری بودند و در نهایت پرداخت خانوار کم بوده است.
هزینه‌های خدمات فرهنگی و تفریحات خانوار
هزینه‌های خدمات فرهنگی و تفریحات خانوار شهری در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ افزایشی و سپس تا سال ۱۴۰۰ سیر نزولی داشته است. اما در نقاط روستایی این هزینه‌ها در طول ۵ سال افزایشی بوده است. بررسی هزینه‌های ارتباطات خانوار نیز نشان می‌دهد به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بسیاری از کلاس‌های مدارس و دانشگاه‌ها به صورت غیرحضوری برگزار شد. این موضوع باعث افزایش هزینه اینترنت و لوازم جانبی مثل لپ‌تاپ و گوشی شده است.
مجموع بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد متوسط هزینه‌های غیرخوراکی خانوارها به قیمت جاری در نقاط شهری و روستایی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. رشد هزینه‌های غیرخوراکی درمناطق روستایی در سال ۱۴۰۰نسبت به سال ۱۳۹۵حدود۶۰ درصد و در نقاط شهری ۷۴ درصد بوده است. در نتیجه رشد هزینه‌های غیرخوراکی در شهرها بیش از روستاها بوده است. به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ سهم هزینه‌های بهداشت و درمان در هزینه‌های غیرخوراکی خانوار به قیمت ثابت در سال ۱۴۰۰ در نقاط شهری ۳ درصد و در نقاط روستایی ۲درصد افزایش یافته است. همچنین رشد این هزینه نسبت به سال ۹۵ در نقاط روستایی ۳ برابر و در نقاط شهری نسبت به سال ۱۳۹۵حدود ۵/۳ برابر شده است.