وضعیت تامین مالی بنگاه‌ها از طریق بازار سرمایه

مساله تامین مالی و دسترسی بنگاه‌های اقتصادی به منابع مالی مورد نیاز یکی از موضوعات مهم در آغاز و استمرار فرآیندهای کسب‌وکارها محسوب می‌شود. بحث تامین مالی به خصوص در کشورهای در حال توسعه از اهمیت دو‌چندانی برخوردار است، کشورهای در حال توسعه به منظور پیشرفت در عرصه‌های مختلف اقتصادی نیاز به منابع مالی فراوان دارند. در نوعی تقسیم‌بندی روش‌های تامین مالی داخلی در دو گروه تامین مالی کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مورد مطالعه قرار می‌گیرند. تامین مالی کوتاه‌مدت برای پشتیبانی سرمایه‌گذاری موقت در دارایی‌های جاری مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌توان به روش‌های اعتبار تجاری وام‌های بانکی، وام‌های موسسات مالی تجاری و صدور اسناد تجاری اشاره کرد. مهم‌ترین ابزارهای ویژه تامین مالی بلندمدت نیز عبارتند از سهام عادی سهام ممتاز، اوراق قرضه، اوراق مشارکت، اوراق بهادار قابل تبدیل به اوراق مشارکت ا اوراق قرضه در اقتصاد ایران دو بازار پول و سرمایه در تامین و تجهیز منابع مورد نیاز برای فعالیت‌های اقتصادی نقش دارند. در این گزارش در سطح کلان و با استفاده از آمارهای بانک مرکزی و سازمان بورس ضمن مقایسه اجزای تامین مالی در دو بازار مزبور طی سه ماهه نخست ۱۴۰۲ با مدت مشابه سال قبل، به ترکیب و تغییرات اوراق بدهی انتشار یافته با تاکید بر اوراق شرکتی نیز پرداخته شده است.
تامین مالی
کل تامین مالی در اقتصاد ایران طی سه ماهه ۱۴۰۲ از طریق بازار پول و بازار سرمایه حدود ۱۰۵۸ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۳ درصد افزایش یافته است. مشارکت بازار پول به عنوان عامل مسلط در رشد تامین مالی طی مدت مورد بررسی برابر با ۲۴ واحد درصد و مشارکت بازار سرمایه نیز حدود ۹ واحد درصد است.
اگرچه در مقایسه با دو ماهه ۱۴۰۱ سهم بازار سرمایه در تامین مالی در سه ماهه سال جاری حدود ۵ واحد درصد بهبود یافته و به ۱۳ درصد نزدیک شده، اما همچنان بازار پول با سهم ۸۷ درصدی نقش غالب را در تامین مالی داراست.
تامین مالی بازار پول-تسهیلات پرداختی
سهم بازار پول از کل تامین مالی طی ۳ ماهه ۱۴۰۲، شامل ۸۷ درصد ترکیب دریافت‌کنندگان تسهیلات پرداختی در این ماه، ۸۵ درصد بخش‌های اقتصادی و ۱۵ درصد خانوارها می‌شود. ترکیب عمده مصارف بخش‌های اقتصادی از کل، معادل ۷۸ درصد سرمایه در گردش و ۴/۲۰ درصد ایجاد و توسعه را شامل می‌شود.
سهم گروه فعالیت‌ها از کل تسهیلات پرداختی بخش‌های اقتصادی نیز به این شرح است: ۳/۴۰ درصد بخش خدمات، ۱/۳۹ درصد بخش صنعت و معدن، ۸/۱۰ درصد بازرگانی، ۵/۵ درصد مسکن و ساختمان و ۲/۴ درصد بخش کشاورزی. ترکیب عمده مصارف خانوارها نیز به این ترتیب است؛ ۳/۴۰ درصد خرید کالای شخصی، ۷/۴۵ درصد قرض‌الحسنه ازدواج ضروری و فرزندآوری و ۴/۷ درصد خرید مسکن.
تامین مالی بازار سرمایه- جذب و تجهیز منابع
سهم بازار سرمایه از کل تامین مالی طی سه ماهه ۱۴۰۲، معادل ۱۳ درصد بوده است. عوامل اصلی تشکیل‌دهنده تامین مالی از بازار سرمایه، افزایش سرمایه با سهم حدود ۶۱ درصد و انتشار اوراق با سهم حدود ۳۹ درصد است.
عرضه اولیه حدود ۲ هزار میلیارد تومان با سهم حدود ۵/۱ درصد از کل تامین مالی بازار سرمایه را شامل می‌شود.
افزایش سرمایه حدود ۲/۸۱ هزار میلیارد تومان بوده که ۱/۷۱ هزار میلیارد تومان از محل افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام و ۱/۱۰ از محل مازاد تجدید ارزیابی بوده است. ۴۱ هزار میلیارد تومان اوراق دولتی، ۹۲ هزار میلیارد تومان اوراق شرکتی و ۴/۳ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت شهرداری طی سه ماهه ۱۴۰۲ منتشر شده است.
تامین مالی بازار سرمایه- اوراق بدهی
حدود ۳ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در خرداد ماه ۱۴۰۲ منتشر شد که نشان‌دهنده کاهش ۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل و کاهش ۹۴ درصدی نسبت به ماه قبل است. سهم ۶/۷۶ درصدی اوراق دولتی در مقابل سهم ۱/۱۷ درصدی بخش غیردولتی شرکتی و سهم ۳/۶ درصدی شهرداری در کل اوراق بدهی منتشر شده طی سه ماهه نخست ۱۴۰۲.
انتشار حدود ۳ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی توسط بخش غیردولتی/ شرکتی در خرداد ماه ۱۴۰۲ (۴/۲ برابر مدت مشابه سال قبل) و کاهش ۴۵ درصدی نسبت به ماه قبل.
ترکیب ۱/۹ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی غیردولتی / شرکتی منتشر شده طی سه ماهه سال جاری: انتشار حدود ۲/۳ هزار میلیارد تومان اوراق گام، ۲/۵ هزار میلیارد تومان اوراق مرابحه و ۷/۰ هزار میلیارد تومان اوراق اجاره.