بازی دو سر برد پکن با طالبان

گروه بین‌الملل- محمدرضا ستاری- هفته گذشته بود که دولت چین، ژائو زینگ را به عنوان سفیر در افغانستان منصوب کرد تا اولین کشوری باشد که بعد از روی کار آمدن طالبان به این کشور سفیر اعزام می‌کند.
متعاقب این ماجرا روز سه‌شنبه نیز هیاتی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های اقتصاد، صنعت و تجارت طالبان با دعوت رسمی مقامات چین به پکن سفر کردند؛ امری که به گفته رسانه‌های چینی فصل جدیدی در روابط میان پکن و طالبان را رقم می‌زند.
برنامه خاص پکن در افغانستان
طبق گزارشی که سایت ژئوپلیتیک در این خصوص منتشر کرده، سفیر چین هفته قبل در ارگ ریاست‌جمهوری کابل با محمدحسن آخوند سرپرست نخست‌وزیری و امیرخان متقی وزیر خارجه طالبان دیدار کرد و مورد استقبال بسیار گرمی هم قرار گرفت. این مساله از آنجا حائزاهمیت است که هر چند چین به صورت رسمی اعلام نکرده که طالبان را به رسمیت شناخته است، اما اعزام سفیر به افغانستان نشان می‌‌دهد پکن برنامه‌های خاصی را به منظور همکاری و ارتباط با طالبان در دستور کار دارد.
در این میان واضح است که افغانستان برای چین از لحاظ امنیتی و اقتصادی اهمیت زیادی دارد؛ به همین دلیل است که چند ماه قبل چینی‌ها طی توافقی سه‌جانبه با پاکستان و افغانستان، از سرگیری کریدور اقتصادی CPEC را آغاز کردند؛ موضوعی که قرارداد آن در سال ۲۰۱۷ بوده و حالا پکن به دنبال همکاری با طالبان به منظور اجرای این طرح است.
از سوی دیگر لازم به ذکر است افغانستان از منظر منابع طبیعی کشوری بسیار غنی محسوب می‌شود، به طوری که تخمین زده می‌شود ذخایر لیتیوم افغانستان در حدود ۱ تریلیون دلار (هزار میلیارد دلار) ارزش داشته باشد. طبق گزارشی که پنتاگون در سال ۲۰۱۰ منتشر کرده بود، افغانستان از نظر ذخایر لیتیوم به عربستان سعودی از منظر نفت و انرژی تشبیه شده است. به همین دلیل است که در اوایل سال جاری میلادی یک شرکت چینی به نام گوچین به منظور سرمایه‌گذاری در بخش لیتیوم افغانستان اعلام آمادگی کرده و قرار است سرمایه‌ای بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار برای همکاری در بخش لیتیوم اختصاص دهد. علاوه بر این در دی ماه سال گذشته نیز شاهد بودیم شرکت چینی به نام CAPEIC یک قرارداد ۲۵ساله با طالبان برای استخراج نفت از آمودریا و توسعه ذخایر نفتی در بخش شمالی افغانستان امضا کرد.
سومین موضوع مهم نیز در رابطه با چین و افغانستان مولفه‌های امنیتی است. سال گذشته بود که ۵ شهروند چینی در یک حمله به هتل کابل به شدت زخمی شدند. در ژانویه ۲۰۲۳ هم انفجاری انتحاری در زمان دیدار یک هیات چینی با مقامات طالبان در وزارت خارجه انجام شد. به همین دلیل پکن می‌داند سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در افغانستان بدون تامین امنیت میسر نخواهد بود.
مساله چهارم این است که چین در نظر دارد رویکرد خود را متمایز از غرب نشان دهد. در واقع و در شرایطی که تمام دنیا هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته و همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک را منوط به اصلاح رفتار طالبان به خصوص با زنان دانسته‌اند، پکن هر چند روی این موارد مانور می‌دهد، اما در عین حال از کشورهای غربی خواسته تا دارایی‌های مسدودشده افغانستان را آزاد کنند. در همین راستا طبق بیانیه‌ای که به تازگی سفارت چین منتشر کرده تاکید شده که جامعه جهانی برای برقراری یک حکومت فراگیر و مقابله با تروریسم در افغانستان به طالبان نیازمند است.
سیاست چماق و هویج پکن
همین موضوع باعث شده تا طالبان بتواند از فرصت پیش‌آمده درخصوص همکاری با چین بهره‌برداری کنند و از سوی مقابل چینی‌ها ابتکار عمل را در مورد اختلافاتی که در منطقه با طالبان بروز می‌کند در دست بگیرند. مانند اختلافات مهمی که اکنون میان پاکستان و طالبان وجود دارد و پکن درصدد است برای رفع مانع کریدور اقتصادی چین و پاکستان، مناسبات میان اسلام‌آباد و کابل را به حالت عادی بازگرداند.
بنابراین به نظر می‌رسد پکن یک سیاست همکاری نزدیک با طالبان را در پیش گرفته که از یک منظر بتواند از فرصت‌های موجود در افغانستان استفاده کند و از سوی دیگر با نفوذی که در طالبان ایجاد می‌کند خود را به عنوان یک بازیگر قدرتمند در مواجهه سایر کشورها با طالبان تثبیت کند. از این منظر چین سیاست چماق و هویج را برای طالبان به کار خواهد برد. یعنی از یک طرف خود را مایل به همکاری و سرمایه‌گذاری در افغانستان نشان می‌دهد و از سوی دیگر به واسطه مولفه‌هایی نظیر امنیت و رفتار خارج از عرف طالبان، اهرم فشارش را بر روی این گروه اعمال می‌کند تا یک بازی دوسر برد را در برابر طالبان اجرایی کند.