هند یا بهارات؟

یکی از مهم‌ترین بحث‌های این روزها درباره هند، برخی روایت‌ها مبنی بر تغییر نام این کشور به «بهارات» است؛ نامی که ریشه در تاریخ و فرهنگ هندو دارد، اما حاشیه‌های پیرامون آن، دردسرهایی برای دولت نارندرا مودی نخست‌وزیر این کشور ایجاد کرد. در واقع بهارات نام جدیدی نیست، اما از سیاست‌های تازه‌‎ در هندوستان حکایت دارد.
نخستین ماده قانون در قانون اساسی هند از سال ۱۹۵۶ که به تصویب رسیده است تا آخرین نسخه اصلاح‌شده که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، می‌گوید: «بهارات، هند است»، این جمله آنچه تغییر نام هند خوانده شده را معنای دیگر می‌بخشد.
مردم هند سرزمین خود را با نام انگلیسی مورد استفاده تمام دنیا خطاب نمی‌کنند، با اینکه بهارات یک واژه سانسکریت و برگرفته از قدیمی‌ترین متون مذهبی آیین هندو است، یک هندی، صرف‌نظر از مذهبش، کشورش را با این نام می‌خواند و در موارد دیگر هند یا هندوستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ادای احترام نظامی در ارتش هند، زنده‌باد هند است و گذشته از اختلاط زبانی هندی و انگلیسی، کمتر نشانی از ایندیا (India) در مناسبات زبانی درون مردم هند دیده می‌شود.
به بیان دیگر شاید بتوان گفت بهارات نام هند به زبان هندی است که اکنون دولت حاکم این کشور به پشتوانه قدرت بین‌المللی نارندرا مودی آن را می‌خواهد جهانی کند. اما علت این تغییر را در کجا می‌توان یافت؟
بازخورد بین‌المللی
مهم‌ترین دلیلی که دولت‌های جهان برای تغییر نام اقدام می‌کنند، نام‌هایی است که تمامیت ارضی و یکپارچگی ملی آنها را دربرنمی‌گیرد.
در سال‌های گذشته، کشورهایی چون ترکیه، برمه و… نام خود را به دلایل گوناگون تغییر داده‌اند و زبان ملی‌ خود را برای روابط بین‌المللی به کار گرفته‌اند. از سوی دیگر بهارات، همه منطقه‌ای را دربر می‌گیرد که اکنون شبه قاره هند نامیده می‌شود؛ منطقه‌ای از کوهپایه‌های هیمالیا تا اقیانوس هند و پاکستان، بنگلادش، نپال، سریلانکا، میانمار، بوتان، مالدیو و حتی بخش‌هایی از افغانستان نیز شامل نام بهارات می‌شوند. همین دربرگیری جغرافیایی می‌تواند تنش‌زا شود و دیگر کشورها را به چالش‌های استقلال‌طلبی نسبت به مرکزیت هند ترغیب کند.
توافق ماه‌های اخیر سریلانکا و هند، برای معتبر دانستن روپیه هند برای دادوستد درون کشورها که به منظور گسترش گردشگری بود، می‌تواند یک نشانه برای زنده‌شدن بهارات باشد.
تغییر نام یک کشور صرف‌نظر از رویکرد سیاسی، برای ایجاد یک چهره جدید بین‌المللی روی می‌دهد، اما اشاره‌ای ضمنی به تغییر سیاست‌های داخلی نیز هست، تا جایی که در هندوستان، استفاده از بهارات اشاره به ملی‌گرایی است و استفاده از ایندیا، غرب‌گرایی را به شکل یک برچسب فکری نشان می‌دهد.
دولت حاکم هند نام ایندیا را نشانه‌ای از دوران استعمار می‌داند و می‌گوید این نام از دوران حضور انگلیس در این کشور به طور رسمی استفاده شده است، اما برخی این دیدگاه را درست نمی‌دانند.
برخی روایت‌ها این‌گونه است که واژه «هند» ریشه در نام باستانی رودخانه سند یا ایندوس دارد. این یونانی‌ها بودند که در قرن پنجم قبل از میلاد شروع به استفاده از این نام‌گذاری برای اشاره به سرزمین آن سوی رودخانه کردند.
تمدن دره سند که به نام موهنجودارو ۲۶۰۰ تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد و ‌هاراپا ۳۳۰۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد شناخته می‌شود و کهن‌ترین بخش‌های تاریخ هند به شمار می‌آید در حاشیه رود ایندوس شکل گرفته است.
سیاست داخلی
حزب حاکم هند اکنون بهارَتیا جَنَتا، نام دارد، بهارتیا به معنای اهل بهارات (هندی) است و جنتا به معنای مردم این حزب «مردم هند» نام دارد، اما هندویی‌ترین حزب در هندوستان است و به طور کلی هند را متعلق به پیروان آیین هندو می‌داند.
در تقابل با این حزب، حزب کنگره ملی هند قرار دارد که نامی کاملا انگلیسی را بر خود نهاده. شاید اصلی‌ترین دلیل سیاسی برای اصرار به تغییر نام هند از ایندیا به بهارات را بتوان در این نام‌گذاری یافت.
حزب کنگره ملی هند به تازگی ائتلاف حزبی جدیدی را برای بازگشت به هند دموکراتیک، شکل داده است و نام آن را با الهام از نام هند آزاد‌شده I.N.D.I.A نهاده است؛ موضوعی که نارندرا مودی نخست‌وزیر هند را در مقام رهبر حزب بهاراتیا جنتا، به واکنش بسیار جدی واداشت و در سخنرانی هفتگی حزبی خود، به شدت به راهول گاندی و حزب کنگره تاخت.
شاید دانستن این نکته جالب باشد که مالیک آرجون‌کارگه رهبر حزب کنگره ملی هند، به مهمانی شام روسای گروه ۲۰ که سیاستمداران هندی با دعوت‌نامه رسمی به نام رییس‌جمهوری بهارات در آن حاضر بودند، دعوت نشده بود.
نام مرکز همایش‌های جدید دهلی که نشست‌های گروه ۲۰ در آن برگزار شد نیز «بهارات مانداپام» است، مانداپام به معنی ایوان ورودی معبد هندو و نام معابد جنوب هند است.
جامعه و فرهنگ
بهارات در اصل سرزمین هندوهاست، اگر بر نام سانسکریت این سرزمین تاکید شود، به معنی گوشه‌گیری بیشتر مسلمانان، مسیحیان، سیک‌ها و… خواهد بود.
به گزارش ایرنا، در قدیمی‌ترین متون هندی، پوراناها که بخشی از کتاب مقدس آیین هندو هستند، «بهاراتا پورانا»، بهاراتو ارشا را به عنوان سرزمینی که در شمال برف و یخ و در جنوب دریا دارد، یاد می‌کند، اما ریشه اصلی بهارات به حماسه کهنسال مهابهاراتا برمی‌گردد که روایت‌های شفاهی آن به هزار سال پیش از میلاد، نسخه‌های مکتوب آن به ۴۰۰ قبل از میلاد و نخستین آثار مدون آن به قرن ۴ میلادی بازمی‌گردد.
در این اثر حماسی که به زبان سانسکریت نوشته شده پادشاه بهاراتا، به عنوان یکی از اجداد سرزمین و پادشاهی مهم معرفی می‌شود که مردم هند فرزندان بهاراتا به شمار می‌آیند. پادشاهی که فرزندان او، اقوام مختلف شبه قاره را تشکیل دادند و از سوی دیگر در ریگ ودا، کهن‌ترین متن مقدس آیین هندو که ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد به کتابت درآمده، نام بهاراتا به عنوان یک پادشاه یا یک قبیله آورده شده است.
در این دیدگاه نام بهارات، جایی برای مردم غیرهندو باقی نمی‌گذارد، اما این نکته نیز نباید نادیده باقی بماند که روح تساهل و تسامح در میان مردم بزرگ‌ترین دموکراسی دنیا در طول تاریخ با وجود هر اندیشه حاکمیتی حفظ شده است.
آیا بی‌جی‌پی موفق به تغییر نام هند می‌شود؟
در طول سال‌های نخست‌وزیری نارندرا مودی به عنوان یکی از ملی‌گراترین و مذهبی‌ترین سیاستمداران هندی، ۲ بار دیگر نیز حذف کامل نام ایندیا درخواست شده است. با این حال دادگاه عالی هند، به این اقدام رای مثبت نداده و همچنان ایندیا و بهارات را به صورت هم‌زمان به رسمیت می‌شناسد، اما این بار این دعوی به جای مطرح شدن در دادگاه عالی هندوستان به مجلس عوام و خواص (لوک سبها و راجیا سبها) رسیده و رفتارهای دولت حاکم این موضوع را به شدت جدی نشان می‌دهد با این حال باید دید آیا ساختمان جدید مجلس هند می‌تواند نام ایندیا را از روی کشور هند بردارد و بهارات را به تنها نام رسمی این کشور تبدیل کند؟