فارسان؛ فردوس بختیاری

نادر نینوایی- در جنوب غربی استان چهارمحال و بختیاری و در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری از مرکز این استان، شهری تاریخی و با جاذبه‌های طبیعی متعدد به نام فارسان قرار دارد که چندان برای ایرانیان شناخته‌شده نیست.
فارسان ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومترمربع وسعت دارد و براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ بیش از ۳۰هزار نفر در آن سکونت دارند. مردم این شهر با گویش زیبای لری صحبت می‌کنند و دست‌بافته‌های هنرمندان فارسان در ردیف زیباترین صنایع‌دستی ایرانی قرار می‌گیرند.
وجود جاذبه‌های گردشگری نظیر چشمه‌قلعه، پارک ساحلی قلمستان و پیرغار در فارسان، پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری برای آن ایجاد کرده است. با این همه معرفی نشدن این مقصد گردشگری باعث شده فارسان، این فردوس شهرهای استان چهار‌محال و بختیاری، چندان برای مردم و حتی برای علاقه‌مندان به سفر و گردشگری شناخته‌شده نباشد.
جاذبه‌های ده‌چشمه
در روستای ده‌چشمه از توابع فارسان، آبشاری تماشایی و مرتفع قرار دارد که یکی از جاذبه‌های طبیعی دیدنی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود. بسیاری آبشار پیرغار را از زیباترین آبشارهای فصلی ایران قلمداد می‌کنند.
آبشار پیرغار نامش را از غاری می‌گیرد که در این منطقه وجود دارد. چندین چشمه جوشان از این غار آهکی سرازیر می‌شود. گفتنی است مردم بومی به این غار با جنبه قداست و احترام نگاه می‌کنند.
آبی که از آبشار پیرغار به زمین می‌ریزد از کنار روستای ده‌چشمه می‌گذرد و کشتزارهای زیادی را سیراب می‌کند.
منطقه اطراف آبشار به سبب وجود آب فراوان، دارای درختان متعدد و طبیعت سرسبزی است که جلوه‌ای زیبا و کارت‌پستالی ایجاد کرده و گزینه خوبی برای طرفداران عکاسی محسوب می‌شود. آب و هوای مطبوع اطراف آبشار پیرغار و دوری از هر‌گونه آلودگی هوایی، لذت سفر به این ناحیه را برای دوستداران محیط‌زیست دوچندان کرده است.
این امکان وجود دارد که از مسیرهای ایجادشده در کوه با یک کوهپیمایی متوسط خود را به بالاترین نقطه آبشار برسانید. در ادامه مسیر با دنبال کردن آب به سرچشمه آن خواهید رسید.
برای رفتن به سمت آبشار کافی است از فارسان به سمت منطقه گردشگری پیرغار بروید. روی تابلوهای جاده‌ای نام‌هایی همچون «گردشگری پیرغار» یا «ده‌چشمه» نوشته شده است. خیالتان از بابت مسیر راحت باشد. جاده رسیدن به آبشار کاملا مطلوب و آسفالت بوده و جای پارک خودرو و حتی اطراق هم برای گردشگران فراهم است.
اگر از جمله دوستداران تاریخ باشید بد نیست از سنگ‌نوشته قاجاری ده‌چشمه نیز دیدن کنید. روی قسمتی از کوهپایه رشته‌کوه زاگرس، روی تخته‌سنگی، سه سنگ‌نوشته به زبان فارسی کنده‌کاری شده است. قدمت این کتیبه‌ها به اواخر قاجار می‌رسد.
این کتیبه‌ها روی صخره‌ها حجاری شده‌اند. خط کتیبه‌ها نستعلیق بوده که گاه با خط شکسته نیز ترکیب شده است. کتیبه‌های مذکور در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
گفته می‌شود این سنگ‌نوشته‌های قاجاری مربوط به دوره مشروطیت هستند. کار حکاکی آنها به دستور خسروخان سردار ظفر، سردار اسعد بختیاری و سردار اسعد سوم بختیاری، انجام شده است.
این کتیبه‌ها شرح فعالیت‌های مجاهدین بختیاری، برای مبارزه با استبداد محمد‌علی‌شاه قاجار را روایت می‌کنند. سنگ‌نوشته‌های مشروطیت وقایع مربوط به فتح اصفهان و تهران و همراهی مجاهدین بختیاری با نهضت مشروطه‌خواه را بازگو می‌کند.
برخی دیگر از جاذبه‌های فارسان
یکی از جاذبه‌های تماشایی فارسان تنگه‌ای طبیعی به نام درکش ورکش است که در ۱۰ کیلومتری جاده جونقان به اردل قرار گرفته است. این مسیر در دوره‌های مختلف تاریخی یکی از گذرگاه‌های مهم خوزستان به اصفهان بوده است. طاقی سنگی به نام خان‌اوی در ابتدای این تنگه قرار دارد.
خان‌اوی در واقع یکی از بناهای تاریخی باقیمانده از عهد ایلخانی در چهارمحال و بختیاری است و در مدخل این دره زیبا واقع شده است. مجموعه طاق‌های سنگی جونقان که به خان‌اوی شهرت دارند به معنی کاروانسرای آبی است که تا گذشته‌ای نه چندان دور از آن استفاده می‌شد. ساختار خان‌اوی به صورت خشکه‌چین و با استفاده از روش نخ‌کشی گلی به شکل گهواره‌ای باز با نمای هلالی ساخته شده است.
این طاق‌های قوسی تا عمق ۷ متر، ارتفاع دو و نیم متر و عرض سه متر ساخته شده که طی سال‌های متمادی در برابر زلزله و سایر عوامل طبیعی مقاوم بوده‌اند. این اثر در مدخل راه باستانی تنگه درکش ورکش به عنوان کاروانسرا و راهدارخانه جاده‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفته است و قدمت آن به عهد ساسانی تا ایلخانی بر‌می‌گردد.
یکی دیگر از جاذبه‌های فارسان تفرجگاه «چشمه‌قلعه» است. موقعیت جغرافیایی مناسب و چشم‌انداز محوطه اطراف این سیاحتگاه بر اهمیت گردشگری آن افزوده، به طوری که روزهای تعطیل این مکان پذیرای تعداد زیادی از اهالی شهر فارسان و گردشگران محلی است.
جوشش آب زلال و خنک از دل زمین در دامنه یک کوه با محوطه‌ای فراخ، از جمله زیبایی‌های این تفرجگاه است.
وجود کوهی نسبتا بلند در نزدیکی این گردشگاه باعث شده بسیاری از دوستداران کوهنوردی روزهای تعطیل علاوه بر تفریح در این مکان، برنامه کوهپیمایی خانوادگی داشته باشند.
از دیگر جاذبه‌های فارسان می‌توان به تپه چغاپنجعلی اشاره کرد که حاوی آثاری مربوط به هزاره ۵ و ۴ قبل از میلاد، دوره ساسانیان، سده‌های میانی و متاخر، دوران‌های تاریخی پس از اسلام است. این اثر در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ۱۹۵۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.
مسجد جامع فارسان با قدمت قاجاری دیگر اثر تاریخی تماشایی فارسان است، که نباید لطف بازدید از آن را از دست بدهید.
اگر اهل موزه‌گردی باشید بد نیز سری هم به موزه فرهنگ و تمدن فارسان بزنید. مجموعه موزه متشکل از ۱۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی از مناطق مختلف استان چهار‌محال و بختیاری است که مربوط به دوره‌های تاریخی مختلف از جمله پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی هستند.
بعضی از آثار موزه شامل سکه، ادوات جنگی، سنگ‌نوشته و مهر‌های مربوط به دوره‌های قاجاریه و صفویه است.
اگر اهل هیجان و ماجراجویی هستید باید از غار سراب امیدآباد فارسان نیز بازدید کنید. این غار که طرفداران بسیاری دارد یکی از زیباترین غارهای آهکی کشور است. وارد شدن به این غار و طی کردن مسیر آن، آدرنالین را در رگ‌های بازدیدکنندگان به جریان درمی‌آورد. غارنوردانی که از آن عبور کرده‌اند غار سراب امیدآباد را یکی از بکرترین جاذبه‌هایی که تاکنون دیده‌اند، خطاب کرده‌اند.
در نهایت در سفر به فارسان تهیه سوغات و صنایع‌دستی از این شهر را فراموش نکنید. از مهم‌ترین صنایع‌دستی فارسان می‌توان به قالی‌های دستبافت با نقش و نگارهای مختلف اشاره کرد که قدمتی دیرینه دارند. همچنین دستبافته‌هایی چون گلیم، جاجیم، چوغا، خرسک، خورجین و البسه محلی و گیوه در فارسان با دستان هنرمند مردم این خطه بافته و عرضه می‌شوند که نباید شانس خرید آنها را از دست بدهید.