چالش جدید صنعت ساختمان

گروه مسکن- افزایش نرخ نهاده‌های ساختمانی از جمله موضوعاتی است که منجر به ایجاد نارضایتی میان تولیدکنندگان مسکن در کشور شده است؛ عاملی که به گفته سازندگان واحدهای مسکونی تا نیمی از هزینه تمام‌شده ساخت مسکن را شامل می‌شود. با وجود این، چالش جدیدی در صنعت ساختمان کشور به وجود آمده است؛ کمبود نیروی کار مجرب.
رشد قیمت تمام‌شده مسکن در سال جاری موضوعی نگران‌کننده از سوی سازندگان است که بارها و بارها مطرح شده است. سازندگان و انبوه‌سازان بر این باور هستند که دولت باید فکری برای رشد قیمت مصالح ساختمانی و کیفیت آنها بکند.
بر اساس گفته‌های سازندگان مسکن در تهران، هزینه‌های ساخت مسکن در حال حاضر به طور متوسط به ۹ میلیون تا ۱۰ میلیون تومان رسیده است و اگر قبلا زمین مناسب برای ساخت سخت به دست می‌آمد در حال حاضر رشد بی‌رویه قیمت مصالح ساختمانی است که به چالش جدید سازندگان بدیل شده و بیشترین سهم را انواع مصالح ساختمانی به خود اختصاص داده‌اند، به نحوی که اگر هر مترمربع ساخت مسکن را ۹ تا ۱۰ میلیون تومان در نظر بگیریم حدود پنج میلیون تومان را هزینه مصالح ساختمانی تشکیل می‌دهد.
برآورد قیمت‌ها نشان می‌دهد که ۵۰ درصد هزینه‌های ساخت صرف مصالح ساختمانی و ۲۵ درصد نیز برای دستمزد کارگران مصرف می‌شود. ۲۵‌ درصد نیز برای هزینه‌های غیر‌ساختمانی است. نکته جالب توجه اینجاست که تمام این اعداد و ارقام بدون احتساب هزینه زمین است و البته برآوردها نشان می‌دهد اصلی‌ترین هزینه ساختمان‌سازی، باز هم مربوط به قیمت زمین است.
این روزها مشکل جدیدی در ساخت‌وساز در کنار رشد قیمت مصالح ساختمانی و زمین رخ داده و آن هم کمبود نیروی کار چه نیروی کار حرفه‌ای و چه نیروی کار ساده است، اما تامین نیروی کار ماهر و مجرب در صنعت ساخت‌وساز همواره یک چالش است. اغلب فعالان و سازندگان مسکن بر این باور هستند که کمبود نیروی کار به خصوص نیروی کار مجرب باعث تاخیر در اتمام پروژه‌ها و در نهایت رشد قیمت تمام‌شده می‌شود.
کمبود نیروی کار ماهر و نداشتن تخصص‌های لازم، می‌تواند باعث تاخیر در پیشرفت پروژه‌ها و کاهش کیفیت کار انجام‌شده شود. کمبود نیروی کار در صنعت ساختمان یکی از جدی‌ترین چالش‌های این صنعت است.
در همین زمینه ایرج رهبر رییس هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران در پاسخ به این پرسش که این روزها صنعت ساختمان با کمبود نیروی کار مجرب مواجه شده است، آیا این موضوع می‌تواند صنعت ساختمان را با چالشی اساسی مواجه کند؟ گفت: اول اینکه باید به این موضوع به صورت ریشه‌ای نگاه کنیم که چرا با این مشکل و چالش مواجه شده‌ایم. سال‌های سال است که این هشدار را داده بودیم که باید در کنار آموزش‌های سنتی اقدامات آکادمیک نیز انجام شود. در دوره‌ای شاهد حضور کاردان‌های حرفه‌ای در این حوزه و صنعت ساختمان بودیم، اما در حال حاضر بسیار کمرنگ شده‌اند.
او ادامه داد: متاسفانه کمبود نیروی کار در صنعت ساختمان مدت‌هاست که رخ داده و در دوره‌ای که مسکن مهر و همین الان که ساخت مسکن ملی را شاهد هستیم و تا حدودی حجم ساخت‌وساز در کشور رو به افزایش است کمبود نیروی کار بیشتر خود را نشان می‌دهد.
رهبر افزود: اگر خاطرتان باشد قبلا این هشدار را داده بودیم که برخی سازندگان شرایط کار خود را در سایر کشورها دنبال می‌کنند، اما الان می‌گوییم که با توجه به کاهش ارزش پول ملی حتی نیروی کار ساده که اغلب آنها را نیز اتباع افغانستانی تشکیل می‌دادند وارد این حوزه نمی‌شوند یا حتی به ترکیه رفته‌اند.
برخی فعالان و سازندگان حرفه‌ای مسکن معتقد هستند که نیروی کار حرفه‌ای در حوزه تاسیسات و برق تقریبا نیروی ایرانی هستند، اما نیروی کار حرفه‌ای و کارگران ساده که بیشتر اتباع افغانستانی هستند بنا به دلایل مختلف از صنعت ساختمان خارج شده‌اند و به مشاغل دیگری مثل فروشندگی و حتی مکانیکی و کابینت‌سازی روی آورده‌اند.
رییس هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان استان تهران در این خصوص می‌گوید: بهترین راه جبران کمبود نیروی کار در صنعت ساخت‌وساز توسعه صنعتی‌سازی در کشور است و اگر اجرای صنعتی‌سازی در ساخت‌وساز رشد کند بدون شک می‌توانیم کمبود نیروی کار در صنعت ساختمان را به نوعی جبران کنیم.
سعید آسویار عضو هیات‌مدیره انجمن انبوه‌سازان تهران نیز در خصوص کمبود نیروی کار در صنعت ساختمان می‌گوید: از سال ۱۴۰۰ که رشد نرخ ارز رخ داد و ارزش پول ملی به نوعی افت کرد در صنعت ساختمان شاهد یک خروج بی‌سابقه نیروی کار اتباع افغانستانی بودیم. نیروی کار ایرانی نیز که عمدتا از برخی شهرستان‌ها بودند به دلیل سخت بودن کار ساختمانی به فعالیت در حوزه‌های دیگر و حتی مسافرکشی مشغول شدند.
او پیش‌تر نیز تاکید کرده بود که این روزها بخش مسکن از چند سو مورد هجوم و حمله قرار گرفته است. از یک سو عوارض ساختمانی و هزینه‌های انشعاب و از سوی دیگر رشد قیمت محصولات ساختمانی مثل کاشی و سرامیک و حتی کلید و پریز. این موارد شاید در برخی مواقع چندان احساس نشود، اما قطعا در حجم بالا می‌تواند قیمت ساخت و هزینه‌های ساخت را بالا ببرد.
آسویار می‌گوید: اگر به یاد داشته باشید در سال ۱۳۹۹ نیروی کار خارجی که اکثرا از کشور افغانستان بودند کمیاب شدند و همین مساله باعث شد تا دستمزدها به شکل قابل توجهی افزایش یابد. البته یکی از دلایل کمبود نیروی کار خارجی فعال در حوزه ساخت‌وساز افت ارزش پول ملی بود که در دو سال گذشته به دلیل رشد نرخ ارز رخ داد. به هر حال نیروی کار خارجی و حتی ایرانی به دنبال این است که با دریافت دستمزد بتواند امرار معاش کند.
اغلب سازندگان مسکن در گفت‌وگو با بازار می‌گویند که وقتی با اغلب نیروی کار خارجی صحبت می‌کنیم آنها اعلام می‌کنند که دیگر با این نرخ دلار کار کردن در ایران صرفه اقتصادی ندارد. این موضوع باعث شد تا نیروی کار ساده و ماهر از ایران به سایر کشورها و حتی کشور خود بازگردند و حتی برخی از اتباع خارجی به فعالیت در سایر حوزه‌ها مثل فروشندگی، مکانیکی و کابینت‌سازی روی بیاورند.
به نظر می‌رسد وزارت راه‌و‌شهرسازی باید با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای روی موضوع کمبود نیروی کار ساده و حرفه‌ای بیشتر متمرکز شوند یا اینکه وزارت راه راهکار بهتری برای صنعتی‌سازی و گسترش آن انجام دهد. حال اگر وضعیت کمبود نیروی کار روز‌به‌روز بیشتر شود بدون شک باید در سال‌های آینده هزینه‌های زیادی برای حل چالش نه کمبود، بلکه نبود نیروی کار در صنعت ساختمان صرف شود.