صنایع سلولزی در‌خطر

«جهان‌صنعت»- گویا هیچ اراده‌ای برای حمایت از تولید وجود ندارد. هرچند سازمان حفظ نباتات کشور، تنها به دنبال پاک کردن صورت‌مساله ضرورت واردات چوب به کشور است، اما واقعیت این است که دوام کار صنایع سلولزی در کشور به دلیل این محدودیت‌ها، با خطر جدی مواجه شده است. در این میان، اما سازمان حفظ نباتات کشور به جای اینکه به دنبال ارائه راهکاری جایگزین برای تامین مواد اولیه تولیدات سلولزی یا اجرای راهکارهای پیشنهادی باشد، مدام بر این جمله تاکید می‌کند که نمی‌گذاریم چوب با آفت و بیماری وارد شود، اما این سازمان مشخص نمی‌کند که منظور آنها از واردات آفت و بیماری، کدام بیماری است. در این باره سال‌هاست که کارشناسان، شاخص‌های اندازه‌گیری سازمان حفظ نباتات را گنگ دانسته‌اند و اعلام می‌کنند مسوولان این سازمان حتی از نوع و میزان آفات موجود در جنگل‌های شمال کشور هم به خوبی آگاهی ندارند، اما نسبت به واردات چوب با پوست حساسیت نشان می‌دهند. به همین دلیل، واردات چوب به کشور مدت‌هاست که بدون دلیل واضحی از سوی این سازمان گرفته شده است.
بی‌توجهی به دستور وزیر جهاد کشاورزی
در ۱۸ آبان ماه سال گذشته، آزادسازی واردات چوب با پوست طبق دستور وزیر جهادکشاورزی آزاد اعلام شد و شاهپور علایی‌مقدم رییس سازمان حفظ نباتات با اعلام خبر آزادسازی واردات چوب با پوست، اظهار کرد: از ۹ مهر۱۴۰۱ و با ابلاغ وزیر جهادکشاورزی، واردات چوب با پوست به کشور با رعایت دستورالعملی که ساعت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها روی آن کار شده، آزاد است. این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد پس از بیش از ۱۰ سال از آغاز طرح صیانت از جنگل‌ها، همچنان ورود چوب با پوست برای دوام کار صنایع سلولزی در کشور ممنوع است. همچنین بعد از اجرای طرح صیانت از جنگل‌ها و ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های شمالی، هیچ‌یک از تمهیدات لازم برای جبران چوب در جهت کمک و تامین مواد اولیه لازم در صنایع سلولزی از طریق واردات، زراعت چوب و…، اجرایی نشده است.
این در حالی است که محمدرضا نعمت‌زاده وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۹۶، خواستار اجرای مصوبه وزیران مبنی بر مجوز واردات چوب با پوست به روش گازدهی با فسفین در خارج از کشور (مبدا) یا در مبادی ورودی به کشور (مقصد) شده بود و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن کشاورزی ایران نیز در دستور جلسه هفتاد و پنجمین نشست کمیته ماده ۱۲ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور در سال ۱۳۹۸، با اذعان به مشکلاتی که در تامین این ماده اولیه صنایع مختلف به‌وجود‌ آمده است، واردات چوب بدون پوست را به‌دلیل آسیب‌پذیری بالا و هزینه‌هایی که به‌دنبال دارد، کاری غیر‌اقتصادی توصیف کرد و افزود: در اکثر کشورها ترجیح بر این است که برای کاهش هزینه‌ها و تولید ارزش‌افزوده بیشتر، تنه وارد شود، اما سازمان حفظ نباتات همچنان از ورود چوب با پوست ممانعت می‌کند.
تعلل کارشناسان قرنطینه برای بازدید از تاسیسات کارخانه‌ها
با بررسی‌های کارشناسی اما هیچ اقدامی در زمینه تسهیل مشکلات صنایع مصرف‌کننده چوب انجام نشد تا اینکه در اواخر آبان سال گذشته بعد از دستور آزادسازی واردات چوب با پوست از سوی وزارت جهاد کشاورزی، مدیر دفتر پایش و تحلیل خطر سازمان حفظ نباتات، پروتکل اولیه واردات چوب با پوست را به انجمن تولیدکنندگان تخته فیبر و اوراق فشرده ابلاغ کرد، در حالی که این پروتکل با اشکالات فنی قابل‌توجهی روبه‌رو بود. در همین راستا و بعد از مکاتبات فراوان از سوی انجمن تولیدکنندگان تخته فیبر و اوراق فشرده، پروتکل بازبینی‌شده برای واردات چوب با پوست، ابلاغ شد و اجرای این پروتکل بازبینی‌شده، به بازدید و تایید کارشناسان قرنطینه سازمان حفظ نباتات از تاسیسات و امکانات تجهیز تیمار حرارتی در روسیه منوط شد.
نکته قابل تامل در این خصوص این است که با وجود انجام مکاتبات عدیده توسط شرکت‌های عضو این انجمن با سازمان حفظ نباتات مبنی بر لزوم تسریع برای برنامه‌ریزی و بازدید کارشناسان قرنطینه از تاسیسات و امکانات تجهیز تیمار حرارتی در روسیه، هنوز هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده، به‌طوری که می‌توان گفت این سازمان بعد از دستور آزادسازی واردات چوب از سوی وزارت کشاورزی نیز همچنان روی مواضع خود پافشاری می‌کند و اهمیتی برای چالش کمبود مواد اولیه تولیدکنندگان کشور از جمله صنایع سلولزی قائل نیست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اواخر دولت‌های نهم و دهم مجوز واردات چوب با پوست صادر شد اما در ابتدای دولت یازدهم با اصرار سازمان حفظ نباتات، مجوز مربوطه ابطال شد و از آن زمان تاکنون، راه‌حل اجرایی و باصرفه اقتصادی برای حل مشکلات تامین مواد اولیه ارائه نشده، به طوری که همچنان با مقاومت این سازمان برای اجرای پروتکل بازبینی‌شده نیز روبه‌رو هستیم.
توقف تولید در کارخانه‌های بزرگ ام‌دی‌اف
اطلاعات موجود نشان می‌دهد که تجارت انواع چوب‌آلات در دنیا امری متداول بوده و اصولا برخی از کشورهای دنیا که دارای محدودیت در عرصه‌های جنگلی و منابع چوبی هستند، با واردات انواع چوب‌آلات، مواد اولیه موردنیاز کشورشان را تامین و علاوه بر رفع نیاز داخلی نسبت به صادرات محصولاتی با ارزش‌افزوده بیشتر اقدام می‌کنند، اما کارشکنی‌های موجود در کشور ما باعث شده بقای واحدهای صنعتی و تولیدی در کشور به دلیل کمبود مواد اولیه، در خطر قرار بگیرد؛ همان‌طور که بارها در خبرها مشاهده کرده‌ایم که فعالیت واحدهای ‌ام‌دی‌اف کشور به دلیل کمبود مواد اولیه متوقف شده است. در این زمینه مدیرعامل کارخانه ‌ام‌دی‌اف بندر امیرآباد مازندران درباره توقف تولید این کارخانه تنها ۲ ماه پس از افتتاح در سال ۹۹، اعلام کرد: واحد ما با رویکرد تامین مواد اولیه چوب از کشورهای آسیای میانه از جمله روسیه تاسیس شد و تمام رویکرد این واحد صنعتی نیز واردات چوب از خارج و صادرات تولیدات نهایی به خارج از کشور تدوین شده است. این در حالی است که سازمان حفظ نباتات، اجازه واردات چوب با پوست به این کارخانه را نمی‌دهد. از این رو این واحد صنعتی با مشکل تامین مواد اولیه برای تولید نهایی مواجه است و به همین دلیل نیز تاکنون موفق به تولید نهایی و ورود به بازار نشده‌ایم و کارگران نیز به میزانی که در گواهی بهره‌برداری وجود داشت، جذب نشدند.
توقف تولید، تنها به این کارخانه خلاصه نمی‌شود و به طور کلی استان‌های مازندران و گیلان به عنوان قطب تولید صنایع کاغذ و سلولزی در کشور، با کمبود مواد اولیه و چوب روبه‌رو هستند و اشتغالزایی بالایی که این صنایع به همراه دارند نیز در خطر قرار دارد. این در حالی است که دولت باید با حل موانع و چالش‌های این بخش از جمله تامین مواد اولیه و چوب، شرایط توسعه تولیدات و حضور در بازارهای بین‌المللی و خارجی را برای صنایع سلولزی فراهم کند. در غیر‌این صورت، در سالی که با عنوان مهار تورم و جهش تولید نامگذاری شده است، با دومینوی تعطیلی و توقف تولید در واحدهای صنعتی سلولزی در کشور روبه‌رو خواهیم شد.