گازوییل چطور رکورد مصرف می‌زند؟

آمار‌های وزارت نفت نشان می‌دهد مصرف بالای خودرو‌های دیزلی فقط ناشی از فرسوده بودن آنها نیست، بلکه عوامل دیگری مساله‌ساز است که از جمله آنها می‌توان صدور بارنامه و صورت وضعیت‌های مسافری صوری اشاره کرد.
خبرگزاری صدا‌و‌سیما در گزارشی می‌نویسد: خودرو‌های دیزلی در جایگاه‌های سوخت درون‌شهری و برون‌شهری برای دریافت گازوییل مجبور به ایستادن طولانی‌مدت در صف هستند.
برخی از رانندگان که دیگر تاب ایستادن در صف را ندارند، آن را دور می‌زنند و می‌گویند: ساعات عرضه گازوییل در جایگاه‌ها آنقدر محدود شده که مجبورند با افرادی که قوانین را هم دور می‌زنند، معامله کنند؛ برای خرید گازوییل حتی تا ۲۰ برابر قیمت مصوب!
منظور آنها رانندگانی است که سهمیه سوخت بیش از نیاز واقعی آنهاست یا حتی خودروهایشان غیرفعال است و نیازی به سوخت ندارند؛ این رانندگان کارت‌های سوخت خود را اجاره می‌دهند تا بتوانند گازوییل را گران‌تر بفروشند.
به گفته برخی از رانندگان، برخی از کارگران جایگاه‌های سوخت نیز با اجاره‌دهندگان کارت سوخت برای عرضه گازوییل خارج از شبکه رسمی همکاری می‌کنند.
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز پیشتر اعلام کرده بود شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی محدودیت‌هایی را در عرضه گازوییل به وجود آورده، چون نظارت‌ها در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای، خیلی دقیق نیست. به‌طوری که مثلا حدود ۶۵ درصد گازوییل مصرفی کشور در طول روز، در بخش حمل‌ونقل استفاده می‌شود، اما شاهد بارنامه‌ها و صورت وضعیت‌های مسافری صوری در این بخش هستیم و اطلاعاتی که از این طریق به دست می‌آید، تخصیص سوخت را غیرمنطقی می‌کند.
این در حالی است که به گفته جلیل سالاری معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، روزانه ۶۲ تا ۶۳ میلیون لیتر گازوییل فقط به حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار خودروی پایه دیزلی تخصیص داده می‌شود؛ حال آنکه کل مصرف روزانه بنزین که حدود ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است را حدود ۳۰ میلیون وسیله نقلیه بنزینی اعم از خودرو و موتورسیکلت مصرف می‌کنند.
به گفته وی، این مساله نشان می‌دهد مصرف بالای ناوگان دیزلی علاوه بر فرسودگی خودروها، ناشی از اجرا نشدن قانون تخصیص سوخت براساس پیمایش و بارنامه‌های صوری برای خودرو‌هایی است که ترددی ندارند، اما گازوییل دریافت می‌کنند.
قانون تخصیص گازوییل براساس مسافت پیمودهشده در بستر سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان یا سپهتن، از ۱۰ سال پیش قرار بود برای رفع این مشکل اجرا شود، اما سازمان راهداری اعلام کرده: امسال فعالیت این سامانه به‌طور محدود آغاز شده است.
آن‌طور که شهرکی معاون حمل‌ونقل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده ای می‌گوید، این سامانه امسال برای همه ناوگان اتوبوسی برونشهری اجرا می‌شود، اما اعلام نتایج آن به سال ۱۴۰۳ موکول می‌شود و برای ناوگان باری هم، سرمایه زیادی لازم است که در حال اجرای مراحل تعیین عامل سرمایه‌گذار هستیم.
بعد از حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت، مشکلات رانندگان بیشتر هم شد. رانندگان می‌گویند با آفلاین شدن توزیع سوخت نمی‌توانند تشخیص دهند چقدر سهمیه پایه یا عملکردی برای آنها واریز می‌شود و گاهی که کارت سوخت خود را در کارتخوان‌های سامانه هوشمند سوخت وارد می‌کنند، با این پیام مواجه می‌شوند: «در حال ارتباط با نفت؛ مجاز به سوختگیری نمی‌باشد.»
سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت کشور در واکنش به این مشکل می‌گوید: با اتصال بستر سامانه سپهتن به بستر شبکه پرداخت بهای سوختی که سازمان پدافند غیرعامل، نفوذ از طریق آن را عامل حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت معرفی کرده، چنین مشکلی در اجرای طرح پیمایش به وجود آمده، زیرا هم‌اکنون ارتباط این شبکه پرداخت با سامانه هوشمند سوخت قطع شده است.
از سویی بررسی‌ها نشان می‌دهد کارتخوان‌های ثابت بانکی در جایگاه‌های سوخت غیرفعال هستند و کارگران جایگاه‌ها بعد از حمله سایبری و جایگاه‌داران فقط از کارتخوان‌های سیار استفاده می‌کنند؛ این مساله نشان می‌دهد، پرداخت بهای سوخت بدون استفاده از آن شبکه پرداخت هم ممکن است.
هرچند، معاون وزیر نفت در پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گفته مراحل اولیه همکاری با بانک ملی در حال انجام است و اگر مجوز‌های پدافند و امنیتی را دریافت کند، این بانک هم می‌تواند در جایگاه‌های سوخت حضور داشته باشد، اما او در عین حال گفته در حال حاضر نمی‌توان زمان قطعی را برای فعالیت شرکت‌های پرداخت الکترونیک مربوط به بانک‌های مختلف در جایگاه‌های سوخت مشخص کرد.