آغاز یک بازی پرتخلف با «امیرچخماق!»

ایسنا- یک کنشگر میراث فرهنگی با طرح این پرسش که به استناد کدام شاهد، برای خودرو در تکیه امیرچخماق جایگاه ویژه قائل می‌شوند، گفت: در دسترس قرار دادن میدان یا محیط پیرامونی امیرچخماق برای خودروها، نه‌تنها هیچ توجیه قانونی ندارد، بلکه برخلاف مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی است و باعث‌‌و‌بانی تمامی تخلف‌ها و فعالیت‌های غیرقانونی بعدی خواهد شد.
تصمیم شهرداری یزد برای باز شدن مسیر دسترسی خودروها از راست‌گرد به میدان تاریخی امیرچخماق، در شرایطی گرفته شد که این مجموعه به همراه بافت تاریخی یزد در یونسکو ثبت جهانی شده است و هر نوع اقدامی در آن ممکن است موقعیت این میراث جهانی را در یونسکو به خطر اندازد. از سوی دیگر، فرآیند تخریب بنای تاریخی امیرچخماق، بر اثر بارش‌ها و سیل تابستان ۱۴۰۱ تشدید شده و کارشناسان بارها بر مرمت و حفاظت اضطراری این مجموعه تاکید کرده‌اند، اما تاکنون نه‌تنها برای حفاظت و مرمت این سازه اقدامی نشده است که تصمیم اخیر شهرداری یزد، نگرانی‌ها را برای تخریب زودهنگام‌تر مجموعه امیرچخماق بیشتر کرده است. هرچند اکنون دسترسی به میدان امیرچخماق با دستور دادستان یزد به یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی این استان، مسدود شده است، اما هشدارهای فعالان و کنشگران میراث فرهنگی با ابراز این نگرانی که احتمالا این دستور موقتی بوده، همچنان پابرجاست.
سیّدهادی رضوی، کنشگر میراث فرهنگی در شهر تاریخی یزد، در گفت‌وگو با ایسنا درباره آسیب‌ها و مخاطرات باز شدن مسیر دسترسی خودروها از راست‌گرد به میدان «امیرچخماق» و مخدوش شدن پیاده‌راه که اعتراض‌های گسترده‌ای را نیز به همراه داشته و اکنون منجر به «توقف موقت» این دستور شده است، اظهار کرد: مساله سلامت کالبدی مجموعه امیرچخماق (چقماق) موضوع بسیار مهمی است؛ وقتی سلامت کالبدی آن دچار مخاطره می‌شود، در آینده احتمالا به سمت حذف یا تخریب آن نیز خواهیم رفت، مثل هزاران اثر تاریخی دیگر که اکنون فقط تصاویری از آنها به جا مانده است و اکنون وجود خارجی ندارند.
او ادامه داد: مساله محدود به مخاطرات سلامت کالبدی این اثر تاریخی بالطبع تصمیم برای دسترسی خودروها نیست و اثراتی فراتر دارد. هنگامی که در شهر تاریخی بم زلزله آمد و ارگ تاریخی آن آسیب‌های جدی متحمل شد، هرچند بسیاری ناراحت و متاثر شدند، اما سرخوردگی یا شکست اعتماد ملی را به دنبال نداشت. درباره امیرچقماق نیز همان‌طور که اطلاع دارید در گذشته یک‌بار بخش‌هایی از آن تخریب شده و دوباره مرمت و بازسازی شده است، اما این‌بار موضوع متفاوت است و این تصمیم ویرانگر، آگاهانه و از عمد گرفته شده و ما با دست خودمان موجودیت این بنای تاریخی را به خطر می‌اندازیم و هویت‌ محلّی و ملّی‌مان را مخدوش خواهیم کرد؛ هویتی که این روزها انعکاسی جهانی دارد و به‌واسطه ثبت جهانی بودن شهر یزد در فهرست آثار سازمان یونسکو، امیرچخماق را بدل به یکی از دریچه‌های شناخت ایران و ایرانی برای گردشگران خارجی کرده است.
رضوی اضافه کرد: حتی اگر با عملی شدن این تصمیم تا ۲۰ سال آینده امیرچخماق تخریب نشود، امّا به هر حال مقدمات آن را فراهم کرده‌ایم و با بی‌اعتبار کردن قانون رسمی کشور و بی‌ارزش کردن دغدغه جمعی مردم نسبت به حفاظت از میراث ملّی، امید را از همه آنهایی که در شهرهای دیگر می‌خواستند بافت تاریخی شهرشان روزی مثل یزد، ثبت جهانی شده و آثار و ابنیه آن حفاظت و مرمت شود و سوای ایجاد فرصت‌های ملی و محلی، امانتداران خوبی برای انتقال آن به آیندگان همچون گذشتگان به ما باشند، گرفته‌ایم.
این مرمتگر بافت‌ها و بناهای تاریخی تاکید کرد: در دسترس قرار دادن میدان یا محیط پیرامونی امیرچخماق برای خودروها، نه‌تنها هیچ توجیه قانونی ندارد، بلکه برخلاف مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی است که در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی ورود هر نوع وسیله نقلیه را به این محدوده منع کرده و تا امروز از اعتبار قانونی برخوردار بوده و لازم‌الاجراست.
رضوی گفت: از نظر کالبدی مشخصا هر نوع حرکت ویبره‌دار ماشین در محدوده امیرچخماق آسیب‌زاست و تاکنون متخصصان بسیاری درباره نتایج خطرآفرین این تصمیم اظهارنظر کرده‌اند.
او سپس اظهار کرد: در زمینه اجتماعی، شهر تاریخی یزد در حدود یک‌سال‌ونیم گذشته با سیلی سهمگین مواجه شد که به دنبال آن مسوولان حوزه شهری دستور تخلیه بافت تاریخی یزد را صادر کردند، اما مردم، کنشگران و فعالان و مسوولان حوزه میراث فرهنگی در بافت ایستادگی کرده، دوشادوش هم آب خانه‌ها را تخلیه کردند و زندگی مردم ساکن در منطقه تاریخی شهر را نجات دادند. در آن دوران تنها در ۳۶ ساعت حدود ۷۰۰ هکتار بافت تاریخی یزد پایش و ۶۰۰ آسیب در ۳۶ هزار بنای تاریخی یزد، شناسایی شد که گزارش‌ها، حاکی از آسیب یک درصدی به بافت تاریخی بر اثر سیلاب بود و مساله شایان توجه، سهم ۸۰ درصدی شهرداری یزد و اقدامات غیراصولی در آن یک‌درصد تخریب‌های انجام‌شده بود.