گذار از دو قرن بی‌طرفی

محمدرضا ستاری- دو سال پس از حمله روسیه به اوکراین و در حالی که روس‌ها یکی از دلایل این حمله را گسترش مرزهای ناتو به سمت روسیه عنوان کرده بودند، سوئد به صورت رسمی و پس از مذاکراتی طولانی و در عین حال پشت‌سر گذاشتن موانعی نظیر مخالفت ترکیه و مجارستان به صورت رسمی به عضویت ناتو در آمد.
این بدان معناست که سوئد پس از حدود ۲ قرن بی‌طرفی حالا مجبور است در سیاست‌های امنیت ملی خود تجدید‌نظر کند و با این اقدام نشان داد که عضویتش در ناتو، تضمین امنیتی مهمی برای این کشور محسوب می‌شود.
در همین راستا، طبق گزارشی که خبرگزاری رویترز منتشر کرده، اولف کریسترسون نخست‌وزیر سوئد سفری که به آمریکا داشته با قرار دادن اسناد نهایی عضویت کشورش در ناتو آخرین گام را برای پیوستن به این ائتلاف امنیتی و نظامی برداشت. لازم به ذکر است در دیداری که نخست‌وزیر سوئد با آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در واشنگتن داشته، بلینکن گفته نظرسنجی‌هایی که نشان‌دهنده موافقت افکار عمومی سوئد برای پیوستن این کشور به ناتوست، به ما می‌گوید که پس از تهاجم روسیه به اوکراین، همه چیز در قاره اروپا تغییر کرده است.
چرا عضویت سوئد در ناتو اهمیت دارد
عضویت سوئد در ناتو در حالی انجام می‌شود که پیش از این فنلاند نیز به عضویت پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در آمده بود، بنابراین از آنجا که دو کشور حدود ۱۳۴۰ کیلومتر مرز مشترک با روسیه دارند، این اتفاق یکی از مهم‌ترین مسائل امنیتی جهان در طول دهه‌های اخیر بوده است. از سوی دیگر، این مساله ضربه دیگری به امنیت ملی روسیه محسوب می‌شود، زیرا همان‌طور که عنوان شد، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تقویت و گسترش بیشتر ناتو به سمت مرزهای کشورش انجام داده بود. در واقع از حالا سوئد به عنوان همسایه روسیه مشمول ماده ۵ ناتو می‌شود؛ ماده‌ای که ضمانت دفاع مشترک بین اعضای این سازمان بوده و براساس آن حمله به یک عضو به عنوان حمله به تمامی اعضای ناتو تلقی می‌شود.
شاید به همین دلیل باشد که نخست‌وزیر سوئد روز پنجشنبه در واشنگتن به صراحت گفته است: سوئد از امروز کشوری امن‌تر از دیروز است، زیرا ما متحدانی داریم که از حمایت آنها برخوردار خواهیم شد. از سوی دیگر، رمزگشایی از صحبت‌های جو بایدن رییس‌جمهوری آمریکا در مورد الحاق سوئد به ناتو نیز در نوع خود قابل‌تامل است. بایدن در بیانیه‌ای گفته که اضافه شدن سوئد، ناتو را متحد‌تر و پویاتر از هر زمان دیگری خواهد کرد و این کشور به همراه فنلاند دو ارتش بسیار توانا را به این سازمان ملحق می‌کند.
قدرت نظامی سوئد
به گفته کارشناسان در حالی غرب به صراحت با عضویت اوکراین به ناتو مخالفت کرده که سوئد به عنوان یک ارتش قدرتمند قابلیت عملیاتی ناتو را افزایش می‌دهد. این کشور دارای زیردریایی‌های پیشرفته و ناوگان قابل‌توجهی از جت‌های جنگنده کریپن است که ساخت داخل سوئد بوده و قادر است علاوه‌بر افزودن ناوگان‌های نظامی به ناتو یک پیوند حیاتی میان اقیانوس اطلس و دریای بالتیک ایجاد کند.
در حالی که روسیه تهدید کرده در پاسخ به این اقدام سوئد، واکنش متقابل سیاسی، نظامی و فنی اتخاذ خواهد کرد، برخی تحلیل‌گران غربی معتقدند که پیوستن سوئد به ناتو مانند گرفتن یک بیمه امنیتی از سوی این کشور در قبال روسیه است. این مساله زمانی برجسته‌تر می‌شود که بدانیم سوئد در طول ۲۰۰ سال گذشته از هرگونه اتحاد نظامی اجتناب کرده و حالا عضویتش در ناتو بیانگر یک گسست آشکار از مناسبات امنیتی گذشته این کشور است.
سی و دومین عضو ناتو
علاوه‌بر این، روزنامه فیگارو نیز گزارش داده پس از دو قرن بی‌طرفی و سپس عدم تعهد نظامی و دو سال مذاکره، روز پنجشنبه سوئد رسما سی‌ودومین عضو ناتو شد؛ امری که سبب می‌شود روز دوشنبه این هفته به صورت رسمی پرچم سوئد در مقابل مقر ناتو در بروکسل بلژیک برافراشته شود.
این مساله هر چند با واکنش شدید روسیه روبه‌رو شده، اما الحاق سوئد به ناتو پس از پیوستن فنلاند در سال گذشته به این سازمان به معنای آن است که همه کشورهای حوزه دریای بالتیک اکنون عضو ناتو هستند و به نوعی روسیه در میان آنها تنها مانده است. این موضوع از آنجا حائز اهمیت است که علی‌رغم عضویت سوئد و فنلاند در اتحادیه اروپا و نزدیکی آنها به ایالات‌متحده، هر دو کشور در طول جنگ سرد سیاستی اتخاذ کرده بودند که از درگیری میان اردوگاه شرق و غرب به دور بمانند.
پس از حمله روسیه به اوکراین، سوئد و فنلاند در سال ۲۰۲۲ درخواست عضویت در ناتو را مطرح کرده و در نهایت نیز به این پیمان امنیتی پیوستند. حتی کار به جایی رسیده که چند ماه قبل سوئدی‌ها در یک چرخش اساسی در سیاست‌های امنیتی و نظامی خود، توافقی را با ایالات‌متحده امضاء کرده‌اند که به آمریکا اجازه دسترسی به ۱۷ پایگاه نظامی در داخل خاک سوئد را می‌دهد.