در بر همان پاشنه می‌چرخد

نادر کریمی‌جونی- پس از مدت‌ها اعتراض رافائل گروسی درباره سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای و پاسخگو نبودن ایران در این‌باره و پس از پایان نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، سه کشور اروپایی در ایالات‌متحده به کمک آقای دبیرکل آمدند تا نه فقط حرف‌های وی را تایید کنند، بلکه فراخوانی صادر کنند که ایران را به تقویت همکاری با آژانس، کاهش سرعت غنی‌سازی و کاستن از میزان اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد ترغیب و به عبارت دقیق‌تر مجبور کند.

البته بیانیه‌هایی که از طرف ایالات‌متحده و سه کشور اروپایی (آلمان، انگلستان و فرانسه) صادر شد، اگرچه موارد و اهداف تقریبا مشابهی دارد، اما حتما لحن بیانیه اروپایی‌ها قدری صریح و تهدیدآمیزتر است و از این بابت ممکن است سه کشور اروپایی برای انجام اقدامات جدی‌تر در ژوئن آینده برنامه‌ریزی کرده باشند.
در نشست پنجشنبه گذشته را‌فائل گروسی در جریان ارائه گزارش فعالیت‌های آژانس در زمینه نظارت بر عملکرد هسته‌ای ایران، انتقادهای گذشته را تکرار کرد. پس از این نشست، ایالات‌متحده با صدور بیانیه‌ای ابتدا فعالیت‌های هسته‌ای ایران را عمیقا نگران‌کننده خوانده و سپس از تهران خواسته است تا نه فقط همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به حد نرمال برساند، بلکه به غنی‌سازی ۶۰ درصد پایان دهد و میزان اورانیوم ذخیره‌شده خود با غنای ۶۰ درصد را به شدت کاهش دهد. در بیانیه نماینده اتحادیه اروپا هم کمابیش همین خواسته‌ها مطرح شده ضمن اینکه اروپا از ایران خواسته تا درباره منشاء آلودگی‌های هسته‌ای در تورقوزآباد و ورامین توضیح دهد. این اتحادیه همچنین تاکید می‌کند که دوربین‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را دوباره فعال کند و امکان بازگشت بازرسان ممنوع‌الورود شده آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به تاسیسات اتمی را فراهم آورد.
خواسته‌هایی که در این دو بیانیه مطرح شده، تقریبا با آنچه شورای حکام درباره برنامه هسته‌ای ایران مصوب کرده، انطباق دارد و از این بابت می‌توان گفت که اروپا و آمریکا از آنچه دبیرکل و در مرتبه بالاتر، از آنچه شورای حکام از ایران درخواست کرده است، حمایت کرده‌اند. لحن و برخی مفاد این بیانیه‌ها نیز به گونه‌ای است که تصور می‌شود اروپا و ایالات متحده از دبیرکل و شورای حکام می‌خواهند تا مسیر گزارش فعالیت‌های هسته‌ای ایران به گونه‌ای تمهید شود تا امکان برداشتن گام‌های جدی‌تر علیه ایران فراهم شود. در مقابل اگرچه چینی‌ها موضع آشکاری اتخاذ نکرده‌اند، اما روس‌ها از مواضع تهران حمایت و درخواست می‌کنند تا تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی برداشته شود.
در این‌باره اگرچه بی‌بی‌سی فارسی در مصاحبه‌ای با اولیانوف- نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد- تلاش کرده است روس‌ها را در مورد برنامه و فعالیت‌های هسته‌ای ایران نگران نشان دهد، اما در تولید مصاحبه‌ای که با اولیانوف انجام داده، سخنی در محکومیت یا نگرانی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بر زبان آورده نمی‌شود.
در این مصاحبه مقام روسی نگرانی خود را از شرایط موجود در پرونده هسته‌ای ایران ابراز می‌کند و مانند جمهوری اسلامی ایران، مسوولیت وقوع و تداوم شرایط موجود را متوجه کسانی می‌داند که با اعمال تحریم‌های مجدد و عدم اجرای توافق هسته‌ای، تهران را به تجدیدنظر در فعالیت‌‌ها و تصمیم‌گیری‌های هسته‌‌ای‌اش سوق داده‌اند. مقام روسی تصریح می‌کند که اگر طرف‌های اروپایی و ایالات‌متحده به اجرای تعهدات خود بازگردند، حتما به سرعت ایران نیز به اجرای وظایف و تعهدات خود در برجام، بازخواهد گشت.
البته طرف اصلی و مخاطب بیانیه‌های شورای حکام، ایالات متحده و اروپا- جمهوری اسلامی ایران- نیز چندان از صدور این بیانیه‌ها متعجب و نگران نشده و موضعی انفعالی اتخاذ نکرده است. در واقع جمهوری اسلامی ایران تصمیم خود را برای تداوم بخشیدن به وضعیت موجود گرفته است و اگر به طور تاکتیکی در حجم تولید یا میزان انباشت اورانیوم با غنای ۶۰ درصد، عقب‌نشینی‌هایی داشته، این عقب‌نشینی اهداف بلندپروازانه برنامه هسته‌ای ایران را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد، بلکه مقامات ایرانی، احتمالا در مشورت با روسیه و چین، تاکتیک‌هایی برای کاهش تنش انتخاب کرده‌اند تا زمان و همراهی بین‌المللی بخرند.
به این ترتیب در مقطع کنونی احتمالا ایران برنامه‌ای برای تغییر مسیر ندارد و نه فقط نمی‌خواهد دوربین‌های غیرفعال‌شده یا به آرشیو فرستاده‌شده تاسیسات هسته‌ای‌اش را دوباره و مطابق خواست آژانس فعال کند، بلکه بازرسان اخراجی را هم راه نمی‌دهد و بر جایگزینی آنها اصرار خواهد ورزید. در این صورت ممکن است مقامات جمهوری اسلامی در تهران، احتیاط بیشتری در تولید و انباشت اورانیوم غنی‌سازی‌شده با غنای ۶۰ درصد به خرج دهند، اما این احتیاط هم تاکتیکی و برای سپری شدن مقطع زمانی کنونی است و هم تغییر در راهبردهای اصلی فعالیت‌های هسته‌ای ایران به وجود نمی‌آورد.