ضداطلاعات؛ سلاح محبوب پوتین

عرفان ناظریه- کشورها برای دستیابی به اهداف تعریف‌‌شده سیاست خارجی خود از ابزارهای مختلفی بهره می‌برند. جنگ، تهدید به جنگ، مذاکره و چانه‌زنی، دیپلماسی عمومی و غیره همه از روش‌های حصول چشم‌اندازهای مهم دولت‌ها در عرصه سیاست خارجی‌ است، اما با شکل‌گیری، رشد، گسترش و فراگیر شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات و به تبع آن رسانه‌های دیجیتال به شکلی قابل ملاحظه، ابزارهای جدید دیگری به این حوزه اضافه شده است.
در همین راستا می‌توانیم بگوییم استفاده از رسانه‌ و تبلیغات (پروپاگاندا) علی‌الخصوص از طریق فضای سایبر برای اثرگذاری بر اذهان عموم، یکی از ابزارهای موثر در این زمینه است. در همین رابطه استفاده از اطلاعات غلط که ضداطلاعات هم نامیده می‌شود (Disinformation) یکی از همین تاکتیک‌ها، برای کشورها به جهت رسیدن به مطلوب‌هایشان است.‌‌Disinformation‌به آن دسته از اطلاعات و اخبار نادرستی اطلاق می‌شود که به صورت عَمد و برای فریب یا تاثیرگذاری بر طرف مقابل منتشر می‌شود. هدف استفاده از این ابزار طیف‌ گوناگونی را شامل می‌شود؛ از بیان حقیقت به شکلی دلخواه گرفته تا ایجاد سوء‌ظن بین دو متحد.
هدف از این مقدمه‌‌چینی‌ها پرداختن به موضوعی است که احتمالا از عنوان گزارش نیز عیان است. روسیه چگونه، برای چه و تا چه میزان از این ابزار برای نیل به اهداف خود بهره می‌برد؟
روسیه و اعتیاد به ضد‌اطلاعات
ضداطلاعات (Disinformation) بخشی از جنگ‌شناختی و عملیات‌های نفوذ
(Influence Operation) روسیه به جهت کسب منافع و رسیدن به اهدافش است. اگر یک نگاه کلی به گزارش‌های سرویس‌های امنیتی و جامعه اطلاعاتی کشورهای غربی بیندازیم، واژه ضداطلاعات یا اطلاعات غلط را به مثابه ابزار روسیه به وفور مشاهده می‌کنیم.
به گزارش سرویس امنیتی سوئد، مسکو از توان خود در عملیات نفوذ و اطلاعات غلط برای نفوذ بر سیاستمداران استکهلم به جهت تاثیرگذاری بر فضای شناختی آنها و به تبع آن بر روند تصمیم‌گیری و سیاستگذاری‌شان استفاده می‌کند.
استفاده از این ابزار برای عوض کردن چهره روسیه درخصوص جنگ اوکراین نیز
استفاده می‌شود.
طبق گزارش بررسی تهدیدات سالانه منتشرشده توسط جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۴ میلادی، مسکو با استفاده از ظرفیت‌های عملیات‌های نفوذ (و کارزارهای ضداطلاعات) برای دهه‌ها سعی می‌کرده در فرآیند انتخابات آمریکا دخالت کند.
واشنگتن ضمن متهم کردن روسیه به اینکه انتخابات آمریکا را به چشم یک فرصت برای اهداف خود می‌بیند، مدعی است مسکو حتی برای اثرگذاری بر انتخابات پیش‌روی ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ میلادی ایالات متحده نیز ممکن است دست به اقداماتی بزند، زیرا روسیه به دنبال این است که شخصی بر اریکه قدرت در کاخ سفید سوار شود که مسکو برای تحقق اهداف و مقاصدش، مسیر آسان‌تری را بپیماید.
مسکو چگونه از این امر استفاده می‌کند؟
برپایه گزارش وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، مسکو به طرق مختلفی همچون نهاد‌های دولتی، نیروهای نیابتی (در فضای سایبر و رسانه)، کانال و مجاری خبری که رسما وابسته به این دولت نبوده، اما روسیه از آنها برای انتشار این دسته از اطلاعات استفاده می‌کند، دست به بازیگری به منظور کسب منافع و اهداف خود به وسیله اطلاعات غلط و پروپاگاندا می‌زند.
در تشریح این موضوع می‌توان گفت، ارتباطات رسمی دولت، پیام‌رسان‌های جهانی که با بودجه دولتی اداره می‌شوند، انتشار اطلاعات غلط به وسیله فضای سایبر، استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان سلاح و ترویج منابع نیابتی، از جمله روش‌های روس‌ها در حوزه اطلاعات غلط است. به تعبیر طرف آمریکایی، روسیه با مجموع این منابع و روش‌ها دست به ایجاد یک اکوسیستم در حوزه ضداطلاعات و پروپاگاندا زده است.
مرکز اسناد و پژوهش‌های تهدیدات امنیتی طی گزارشی با عنوان «روسیه و ضداطلاعات: نهادها و بازیگران» آورده است که ترکیبی از نهادهای حکومتی روسیه، در کنار بازیگران غیردولتی در این امر دخیل هستند. به استناد متن مذکور، وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح، سرویس امنیتی فدرال (FSB) (نهاد امنیت داخلی) و سرویس اطلاعات خارجی (SVR) از جمله نهادهای دولتی روس هستند که در کنار عوامل غیردولتی دست به استفاده از این سلاح پررمز و راز کرملین می‌زنند.
نکته‌ قابل توجه در این گزارش، نقش بی‌بدیل سرویس امنیت فدرال روسیه در این خصوص است. این گزارش مدعی است به واسطه وفاداری این سرویس به پوتین و اعتمادی که ریاست‌جمهوری روسیه به آن دارد، این سازمان توانسته در حوزه کاری دیگر سازمان‌های اطلاعاتی روس نیز ورود کند.
این سازمان در خصوص عملیات‌های نفوذ کرملین و کارزارهای ضداطلاعات دست به اقدامات مختلفی می‌زند. برای مثال، کمک به ایجاد کمپین‌های انکارپذیر اطلاعات غلط روسی و استفاده از وطن‌پرستانی که هم شامل الیگارش‌ها و هم مجرمان سایبری می‌شوند، از جمله آنهاست.
پوتین به دنبال چیست؟
همان‌طور که ذکر شد سردمداران کرملین اهداف متفاوتی را از استفاده این ابزار موثر دنبال می‌کنند. شاید بتوان گفت در حال حاضر، ایجاد اختلاف بین رهبران جهان غرب و حتی بین سیاستمداران غربی در کشورهای خودشان در کنار نشان دادن وقایع جنگ اوکراین، آنطور که مسکو می‌خواهد، اصلی‌ترین دلایل مورد بهره‌برداری از این تاکتیک را شکل می‌دهد.
روسیه به دنبال این است که با ایجاد فضای شناختی مه‌آلود و نامطمئن بین رجال سیاسی غربی، هماهنگی آنها را در جهت حمایت از کی‌یف کاهش دهد. در همین خصوص فایل اخیر منتشرشده از فرماندهان و افسران عالی‌رتبه آلمانی که در خصوص جنگ اوکراین صحبت می‌کردند توسط روسیه پخش شد. فایلی که روس‌ها از طریق آن درصدد این بودند که نشان دهند بین رهبری سیاسی و نظامی ژرمن‌ها عدم هماهنگی و اطلاعاتی وجود دارد.
کرملین این مساله را نیز دنبال می‌کند که بتواند به روی کارآمدن رهبرانی در غرب کمک کند که در خصوص جنگ اوکراین، قائل به حمایت از آن (اوکراین) و ادامه جنگ نیستند. موضوعی که تحلیلگران بر این باور هستند، روسیه در این راستا برای روی کارآمدن ترامپ تلاش خواهد کرد. مساله‌ای که جامعه اطلاعاتی ایالات متحده نیز در خصوص اثرگذاری روسیه بر انتخابات ریاست‌جمهوری آینده آمریکا ابراز نگرانی کرده بود.
شواهد نشان می‌دهد این سلاح هنوز هم برای پوتین محبوبیت بالایی دارد و به طور فزاینده از آن استفاده می‌کند. مساله‌ای که باید دید غرب و رجال سیاسی آن چگونه جلوی آن خواهند ایستاد. البته که از چند وقت پیش، ایالات متحده و ناتو اقداماتی را برای مقابله با آن در پیش گرفته‌اند.