شگفتانه اقتصادی کشورهای جنوب اروپا

عرفان ناظریه- طی چند دهه گذشته، آلمان همواره کشوری تعیین‌کننده در روند اقتصادی اروپا بوده است اما به نظر می‌رسد کشورهایی که پیش‌تر اهمیت کمتری داشتند، به موتورهای جدید رشد اقتصادی قاره سبز تبدیل شده‌اند.
اقتصاد اروپا طی چند سال گذشته با دو شوک مهم مواجه شد؛ ابتدا شیوع ویروس کرونا و سپس درگیری نظامی میان روسیه و اوکراین، دو عاملی که اقتصاد بسیاری از کشورهای قاره سبز را با چالش جدی روبه‌رو کرد. در این میان اتفاقی شکل گرفت که بسیاری از اقتصاددانان و تحلیلگران را متعجب کرد؛ یکی کاهش رشد اقتصادی کشورهایی مانند آلمان از یکسو و پیشرفت‌ و رشد چشمگیر کشورهایی همچون دولت‌های جنوب اروپا از سوی دیگر. این در حالی است که برلین از وضعیت و زیرساخت‌های اقتصادی به مراتب بهتری نسبت به کشورهای جنوب اروپا برخوردار است. البته در این میان از تاثیر جنگ روسیه و اوکراین نیز نباید غافل بود.
به همین جهت برای کارشناسان اقتصادی این موضوع قابل توجه و حتی جذاب بود که دریابند کشورهایی همچون ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان چه مسیری را پیموده‌اند که هم باعث رشد اقتصادی محسوس آنها شد و هم توانست کاهش رشد اقتصادی قدرت‌های برتر اقتصادی اتحادیه اروپا را پوشش دهد و جبران کند؟
دو چالش جدی اقتصاد اروپا؛ کرونا
و سپس جنگ اوکراین
در واقع در کنار مشکلاتی که از قبل اتحادیه اروپا با آن مواجه بود، همه‌گیری کرونا و جنگ روسیه و اوکراین دو موضوع اساسی بوده که اقتصاد اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن را با چالش‌های متعددی رو‌به‌رو کرده است. مسائلی از قبیل لطمه خوردن به زنجیره تامین کالا و خدمات، آسیب دیدن پایه‌ها و ارکان اقتصادی، کاهش تولید ناخالص داخلی و تامین انرژی مورد نیاز، از جمله این مشکلات بود.
در بحبوحه این دردسرها برای قاره سبز، ظاهرا برخی کشورهای جنوبی اتحادیه که زمانی کسی آنها را در جرگه رقبای اصلی قدرت‌های اقتصادی این قاره به حساب نمی‌آورد با شگفتانه‌هایی به استقبال چالش‌های مطرح شده آمدند.
مهمان ناخوانده‌ای به ‌نام کرونا
مجله Fortune طی گزارشی به نقل از Bloomberg که اوایل آوریل سال جاری میلادی منتشر کرده است، به سه عامل «انرژی سبز»، «دریا» و «خورشید» در رابطه با رشد اقتصادی کشورهای جنوب اروپا اشاره می‌کند. منظور از این عوامل، استفاده برخی از این کشورها همچون اسپانیا، پرتغال، یونان و ایتالیا از منابع طبیعی کشورهایشان در جهت توسعه صنعت گردشگری و به تبع آن افزایش درآمدهایشان و موارد دیگر است.
برای مثال، در دوران پس از همه‌گیری ویروس کرونا، برخی دولت‌های عضو اتحادیه اروپا و صنایع آنها با اثرات و چالش‌های متاثر از پاندمی رو‌به‌رو و به دنبال احیای وضعیت سابق اقتصادی خود بوده‌اند، برخی کشورهای جنوب اروپا با رشد بازدید گردشگران از کشورهای خود مواجه شده‌اند که نتایج مطلوب اقتصادی را برای آنها به همراه داشت؛ مساله‌ای که رییس بانک یونان نیز به آن اشاره کرده است.
موتورهای رشد اقتصادی اروپا
در گزارشی که اوایل ماه آگوست سال ۲۰۲۳ میلادی توسط اندیشکده شورای آتلانتیک منتشر شد، کشورهای جنوب اروپا را موتورهای جدید رشد اقتصادی این قاره معرفی کرد. این گزارش از موضوع مهمی یعنی وضعیت مطلوب صنعت گردشگری در شکل‌گیری چنین نقشی برای کشورهای آن حوزه یاد کرد همچنین تقاضای بالا نسبت به خدمات و کالاهای لوکس از دیگر عوامل رشد اقتصادی این کشورهاست که در متن مذکور از آن یاد شده بود. همانگونه که ذکر شد همه اینها در حالی است که کشورهایی همچون آلمان به واسطه همه‌گیری ویروس کرونا دچار چالش‌هایی اساسی شدند. در همین رابطه در اوایل ماه آوریل سال جاری میلادی، Financial Times در گزارش خود آورده است که برلین از زمان همه‌گیری کووید‌۱۹ رشد اقتصادی ناچیزی داشته؛ موضوعی که با جنگ مسکو و کی‌یف و چالش تامین انرژی برای تاسیسات آلمانی رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته است.
ترکش‌های جنگ بر سر بازار انرژی
در واقع همانگونه که مطرح شد، جنگ اوکراین نیز از دیگر عواملی است که در کنار ویروس کرونا، از ۴سال گذشته تا به امروز اقتصادهای اروپایی را تحت تاثیر قرار داده است.
اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا که سال‌های متمادی برای تامین انرژی خود به منابع گازی روسیه متکی بودند، ناگهان با شروع جنگ میان مسکو و کی‌یف و بر هم خوردن روابط اقتصادی فی‌ما‌بین خود با مسکو، با چالش در تامین منابع انرژی برای مصارف گوناگونی همچون در بخش مسکونی و صنعتی مواجه شدند.
در چنین شرایطی کشورهای جنوب اروپا که از موقعیت طبیعی مناسبی برای تولید انرژی‌های سبز و تجدیدپذیر برخوردار بودند، توانستند مسیر هموارتری را برای مقابله با این چالش بپردازند. این کشورها توانستند با جبران کاهش عرضه جلوی افزایش قیمت انرژی را بگیرند و با خنثی کردن تحریم‌های روسیه به کمک صنایع خود بیایند.
برای مثال، پرتغال به واسطه برخورداری از میزان بارش مطلوب و توربین‌های بادی کافی توانسته است نیاز خود به گاز را برای تامین انرژی کاهش دهد و با این روش‌ها به سمت مقابله با چالش تامین انرژی حرکت کند.
خیز رقابت اقتصادی
در پایان باید خاطرنشان کرد که کشورهای مختلف سعی می‌کنند با اتخاذ سیاست‌هایی در جهت پیشبرد منافع خود حرکت کنند. در همین راستا دولت‌های جنوب اروپا همچون ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان نیز ضمن مقابله با چالش‌های پیش‌آمده از بابت پاندمی و جنگ، تلاش می‌کنند که به سمت رشد اقتصادی بیشتر حرکت کنند و بتوانند با همسایگان شمالی خود که اغلب اوقات دست برتر اقتصادی را در برابر آنها داشته‌اند، موقعیت و جایگاه مطلوب‌تری در اتحادیه اروپا و فضای بین‌الملل به دست آورند؛ موضوعی که آمار نهادهایی همچون صندوق بین‌المللی پول خبر از آن می‌دهد.