رقابت روسیه و چین در آسیای مرکزی

آسیای مرکزی به لحاظ ظرفیت‌های فراوان برای سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته به زمین رقابتی برای روسیه و چین تبدیل شده است و دو قدرت برای افزایش حضور در کشورهای این منطقه تلاش‌ می‌کنند.
همکاری چین و روسیه ذیل آنچه مقام‌های این دو کشور از آن به‌عنوان شراکت راهبردی یاد می‌کنند، به تدریج در حال توسعه است در حالی که مجموعه غرب به ویژه آمریکا نگرانی‌های بسیاری را در مورد روابط فزاینده آنها دارد. سفرهای سال گذشته میلادی سران پکن و مسکو به پایتخت‌های یکدیگر، عزم آنها را برای گسترش هرچه بیشتر تعاملات در شرایطی که روسیه با جنگ اوکراین دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و چین درگیر تنش‌ها در آب‌های مورد مناقشه در دریای جنوبی است، نشان می‌دهد.
به گزارش ایرنا، علاوه بر رویکردهای ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ روسای جمهور روسیه و چین برای ارتقای شراکت راهبردی، آسیای مرکزی به عنوان یک زمین بازی برای رقابت دو طرف نقش ایفا کرده است. برخی شیوه بازی پوتین و شی در آسیای مرکزی برای تنظیم روابط دو کشور را با عناوینی از جمله «تقسیم کار» یا «رقابت شراکتی» توصیف می‌کنند اما برخی دیگر نیز آن را «رقابت راهبردی» می‌دانند اما با توجه به اینکه روسیه بیش از دو سال است هنوز درگیر جنگ در اوکراین است و بیشتر نیروی خود را متمرکز دستیابی موفقیت در خطوط مقدم نبرد با کی‌یف کرده، سطح نقش‌آفرینی مسکو در مناطق دیگر کاهش یافته است. به نظر می‌رسد که کرملین در تجارت در آسیای مرکزی بازی را در مقابل چین واگذار کرده، چراکه سطح سرمایه‌گذاری‌های پکن در این منطقه قابل توجه بوده است.
در نمایشگاه تجاری اواخر آوریل که در تاشکند پایتخت ازبکستان برگزار شد، ایگور کامینین، نماینده تجاری روسیه، حداقل در مورد ازبکستان، گفت که مسکو و پکن از نظر سران این کشور آسیای مرکزی «شرکای برابر با سهم مساوی در گردش تجاری» هستند.
این مقام روسیه چشم‌اندازی را تصور کرد که در آن ازبکستان امیدوار است گردش مالی سالانه تجارت با مسکو و پکن را به ۲۰‌میلیارد دلار افزایش دهد اما این در حالی است که چین در رقابت با روسیه در آسیای مرکزی پیشتاز است. طبق گزارش تارنمای «اوراسیانت» ارقام تجاری رسمی ازبکستان برای سال ۲۰۲۳ نشان‌دهنده شکاف گسترده مبادلات تجاری بین روسیه و چین است. گردش مالی تجاری ازبکستان و روسیه در سال گذشته به ۸/۹‌میلیارد دلار رسید که تقریبا ۳۰‌درصد کمتر از مجموع ۷/۱۳میلیارد دلاری ازبکستان و چین است. به گفته منابع رسمی ازبکستان، چین تاکنون در سال جاری پیشتازی خود را حفظ کرده است. حجم مبادلات تجاری دوجانبه تاشکند با پکن در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ بالغ بر ۰۱/۳‌میلیارد دلار بوده است، در حالی که روسیه سهم ۵/۲‌میلیارد دلاری داشته است. اگر الگوی موجود تا پایان سال ادامه داشته باشد، روسیه در رقابت با چین عقب می‌افتد.
ازبکستان یک مورد خاص در میان کشورهای منطقه به لحاظ رقابت تجاری بین روسیه و چین نیست. آمارهای رسمی برای سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که چین از نظر حجم معاملات تجاری با هر پنج کشور منطقه آسیایی از روسیه پیشی گرفته است.