بازی دولتی‌ها با معدنکاران

سیدرضا شهرستانی*
امسال فولاد شرایط خوبی نخواهد داشت و در این عرصه نباید خوشبین بود. در حالی که صنعتکاران ما به خوبی عمل کرده و نشان داده‌اند که با وجود تمام تحریم‌ها و مشکلات توانسته‌اند ظرفیت‌سازی‌های خوبی انجام دهند و روی بهبود کیفیت، تنوع کالاها، کاهش وابستگی به واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات کار کنند اما دولت سیزدهم با سوءمدیریت خود روند را با مشکل مواجه کرد. با توجه به این شرایط انتظار ما از دولت چهاردهم این است که …چوب لای چرخ صنعت و معدن نگذارد و اولویتش توسعه این عرصه باشد. سیاستی که در همه جای دنیا دیده می‌شود این است که برق را برای مصارف خانگی کاهش می‌دهند و در جاهایی که اشتغال‌زایی و ارزش‌افزوده ایجاد می‌شود، تزریق می‌کنند، مثل تولیداتی که می‌شود آنها را صادر کرد بنابراین انتظار می‌رود که در این حوزه کشور ما هم فعال‌تر شود و برق را برای واحدهای تولیدی فعال‌تر کند.
موضوع دیگر بحث ارز و یکی کردن نرخ آن است. چند نرخی بودن ارز فساد به وجود آورده و رانت ایجاد کرده است بنابراین انتظار می‌رود که یک نرخ ارز داشته باشیم. در این شرایط صادرکننده‌ای که توجیه دارد صادر می‌کند و کسی هم که توجیه ندارد وارد می‌کند. در ادامه امتیازاتی که گاهی به بعضی می‌رسد و به برخی نه باید جمع شوند و همه از شرایط برابر برخوردار باشند.
معضلاتی که با افزایش نرخ تورم، ‌قیمت دلار، بی‌ثباتی، سوءمدیریت دولت،‌ کاهش قیمت‌های جهانی ایجاد شده مواردی نیستند که به راحتی حل شوند ضمن اینکه به خاطر جنگ اسرائیل در منطقه و تنشی که بین ایران و این حوزه اتفاق افتاده، در کل در خاورمیانه جلوی سرمایه‌گذاری گرفته شده است. با این شرایط می‌توان گفت قیمت‌ها خیلی تغییری نخواهد داشت. از طرف دیگر در داخل ایران هم مردم خیلی تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارند و با این افزایش مالیات نیز شاهد خروج بیشتر سرمایه‌ها و رکود تورمی در سال‌جاری خواهیم بود.
با اینکه شرکت‌ها صاحب تکنولوژی شده‌اند اما در چند زمینه که به دولت مربوط است با مشکل روبه‌رو هستند؛ نخست بخش انرژی است که شاهدیم هر ساله حدود سه ماه در تابستان مشکل برق و سه ماه در زمستان مشکل گاز دارند. متاسفانه تا به امروز آنچه ملاحظه می‌شود این است که هر سال شرایط به جای اینکه بهتر شود بدتر می‌شود. در حال حاضر چیزی حدود 44‌میلیون تن ظرفیت فولاد در کشور داریم در صورتی که 32‌میلیون تن تولید می‌کنیم. از بین 10‌میلیون تن چیزی حدود 5/3‌میلیون تن به کمبود برق و حدود 3‌میلیون تن به کمبود گاز و مابقی هم به کمبود مواد اولیه برمی‌گردد. این مساله باعث شده که تولید توجیه نداشته باشد و جلوی صادرات شمش گرفته شود.
برای گرفتن انرژی‌های نوین در زمین برهوت هم قیمت‌های آنچنانی دریافت می‌کنند، حتی قیمت‌ها به صورت 60‌درصد قیمت هزینه دستگاه‌ها و تجهیزات است که اجحاف در حق فعال معدنی است. این در حالی است که اصولش این است که باید این عرصه را مجانی در اختیار صنعتکار قرار دهند و تمام صنعت را به یک دید ببینند اما متاسفانه مسوولان فکر می‌کنند که به طور مثال یک شرکت معدنی الگو است و چندین ‌هزار‌میلیارد سود دارد و فکر می‌کنند که بقیه هم همینطور هستند بنابراین همه را به یک دید می‌بینند. یکی از معضلاتی که دولت ایجاد کرده این است که مطرح می‌کنند که تولید را با ارز آزاد انجام دهید. مسوولان مطرح می‌کنند که با قیمت ارز آزاد فعالیت کنید اما اختلاف بین ارز نیما و آزاد برای تولید‌کننده توجیه‌پذیر نیست، در نتیجه چنین سیاست‌هایی تمایل به صادرات را کاهش می‌دهد. این در حالی است که قیمت برق را 5/2برابر یعنی 250‌درصد افزایش داده‌اند. این عدد نه‌تنها علی‌الحساب بلکه در فاکتور زده شده و باید گفت شرم‌آور و غیراصولی است که فاکتوری را صادر کنند که تولید‌کننده نتواند برای آن اعتراض کند.
در واقع اینها بازی با صنعتکار و معدنکار است و به هیچ‌وجه نمی‌توان اسمش را زرنگی گذاشت. ما همه در کنار هم هستیم اگر بخشی از بین برود عواقبش به چشم دیگران هم خواهد رفت. متاسفانه تصمیم خود را عطف به‌ما‌سبق و چنین قیمت‌های مضاعفی را اعمال کرده‌اند. وقتی محصول صادر نشود و از طرفی هم مازاد تولید داشته باشیم رقابت منفی شکل می‌گیرد. هرچند محصول با قیمت ارزان به دست مصرف‌کننده می‌رسد اما این حالت مسکنی است که عواقبش برای آینده این است که خیلی از شرکت‌ها ورشکست خواهند شد و بعد از آن قیمت‌ها به شدت افزایش خواهند یافت بنابراین بدترین و اشتباه‌ترین سیاستی که وجود داشته الزام فولادسازان به عرضه 100‌درصدی ارز صادراتی خود در سامانه نیماست.
با توجه به شرایط فعلی باید گفت جایگاه ایران که رتبه دهم است با چنین سیاست‌هایی متزلزل خواهد شد. اگر دولت جدید همان سیاست‌های دولت قبلی را ادامه دهد شاهد کاهش 30‌درصدی خواهیم بود و بیش از 10‌میلیون تن دیگر را از دست می‌دهیم. به این ترتیب جایگاه‌مان در فولاد بالاتر می‌رود و دیگر آن جایگاه فعلی را نخواهیم داشت. حداقل مساله این است که با چنین سیاست‌هایی جلوی صادرات گرفته می‌شود. با توجه به اینکه در داخل مصرف 18‌میلیون تن بیشتر نیست و 30‌میلیون تن تولید می‌کنیم در نتیجه ما به شدت پتانسیل صادرات را داریم بنابراین اولین جایی که متضرر می‌شود حوزه صادرات است و از این طریق ارزآوری زیادی را از دست خواهیم داد.
* عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران