وزیری برای بحران‌ها

گروه انرژی- با وجود حرف و حدیث‌ها و حاشیه‌های بسیاری که برای محسن پاک‌نژاد، وزیر پیشنهادی نفت دولت چهاردهم مطرح شده و موفق نشدن او در کسب آرای کمیسیون انرژی مجلس، همچنان گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت رای اعتماد مجلس به او ادامه دارد. خیلی‌ها می‌گویند که پاک‌نژاد به دلیل آنکه دفاع ضعیفی در کمیسیون انرژی داشته، نمی‌تواند رای نمایندگان را از صحن علنی مجلس شورای اسلامی بگیرد.
محسن پاک‌نژاد سومین نام در لیست وزرای پیشنهادی نفت کارگروه‌های تخصصی انتخاب وزرا قرار داشت که با نظر مسعود پزشکیان به عنوان وزیر نفت دولت چهاردهم معرفی شد. او 58ساله و فارغ‌التحصیل مهندسی برق از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد مهندسی صنایع از دانشگاه پلی‌تکنیک است و خیلی زود هم وارد مشاغل دولتی شده. پاک‌نژاد از سال 1370 و زمانی که تنها 25سال داشت وارد وزارت نیرو شد. 6سال بعد به عنوان مشاور وزیر نفت، رییس ستاد نظارت بر سوخت‌رسانی شد و از سال 1377 تا 79 هم مدیر طرح توسعه میادین گازی کشور بود .
از سال 1379 به مدت 7سال عضو اصلی هیات‌مدیره شرکت نفت مناطق مرکزی ایران بود که دوسال پایانی مسوولیتش همزمان با مدیریت برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران بود. پس از آن مدتی هم در دولت اول روحانی مدیرعامل شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) بود تا اینکه جایش را به مجید هدایت‌زاده داد.
از دیگر سوابق او می‌توان به مدیرکل نظارت بر صادرات مواد نفتی و بازرسی فنی در سال ۷۹، عضو اصلی هیات‌مدیره شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از سال ۷۹ تا ۸۶، مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از سال ۸۴ تا ۸۶، معاون مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران از سال ۸۶ تا ۹۳، سرپرست اداره کل نظارت بر صادرات و مبادلات مواد نفتی از سال ۹۲ تا ۹۳، عضو اصلی کمیسیون مناقصات شرکت ملی نفت ایران از سال ۹۰ تا ۹۳، نماینده مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در هیات ترک تشریفات شرکت نفت و گاز پارس از سال ۹۰ تا ۹۳ و عضو اصلی هیات‌مدیره شرکت نفت فلات قاره ایران از سال ۹۱ تا ۹۳ اشاره کرد.
تمرکز بر افزایش ظرفیت
محسن پاک‌نژاد اگر بتواند رای اعتماد مجلس را بگیرد، بعد از جواد اوجی، یازدهمین وزیر نفت جمهوری اسلامی است. او در شرایطی سکان وزارت نفت را به دست خواهد گرفت که با دو ناترازی بزرگ در حوزه کاری خود روبه‌رو است؛ ناترازی گاز و بنزین. علاوه‌بر آن مشکلات بسیار بزرگی در توسعه میادین مشترک، حفاظت و صیانت از چاه‌های نفت و گاز، جلوگیری از مهاجرت نیروهای متخصص، مدیریت نفت زیرفشار تحریم‌ها و شاید صدها مشکل ریز و درشت دیگر از وظایفی است که به عهده او محول خواهد شد.
ایسنا در گزارشی می‌نویسد: افزایش ظرفیت تولید نفت جزو یکی از برنامه‌های کلیدی محسن پاک‌نژاد، وزیر پیشنهادی وزارت نفت تعریف شده است. هر ۱۰۰‌هزار بشکه نفت در روز، سالانه ۲‌میلیارد و ۸۰۰‌میلیون دلار درآمدزایی برای کشور به همراه دارد، از این رو هر اندازه که تولید نفت و ظرفیت پالایشی کشور افزایش یابد، به تبع آن توان اقتصادی و منابع ارزی دولت هم بیشتر می‌شود. ذخایر هیدروکربنی مایع بیش از ۱۵۳‌میلیارد بشکه است و هرچه بتوانیم تولید نفت و ظرفیت پالایشگاهی را افزایش دهیم، درآمدهای ارزی قابل‌توجهی به دولت می‌رسد که توان اقتصادی دولت و منابع ارزی کشور را افزایش خواهد داد.
هرچند افزایش ظرفیت تولید نفت‌خام در دولت سیزدهم در دستور کار بوده، اما با توجه به اهمیت این مساله باید در دولت چهاردهم نیز با دقت مورد پیگیری قرار بگیرد و در این زمینه، بررسی برنامه وزیر پیشنهادی نفت نشان می‌دهد که میدان به میدان و پروژه به پروژه، روی این ظرفیت کار شده است. در برنامه محسن پاک‌نژاد، وزیر پیشنهادی نفت آمده است: «تولید نفت‌خام ایران پس از برجام و پیش از برگشت مجدد تحریم‌های بین‌المللی در سال ۱۳۹۷ به‌طور متوسط برابر با ۳۸۲۶ هزار بشکه در روز بوده است.»
در حال حاضر با وجود اینکه موانع صادرات نفت به‌طور تدریجی برداشته شده و امکان تولید حداکثری از میادین نفتی وجود دارد، به حدود ۳۴۰۰‌هزار بشکه در روز کاهش یافته است. به نظر می‌رسد علت این موضوع، تاخیر در اجرای طرح‌های توسعه میادین نفتی و نیز اجرای ناکافی برنامه‌های نگهداشت توان تولید است و در صورت تداوم این روند طی ۴سال آینده با کاهش تولید روزانه ۶۰۰‌هزار بشکه‌ای، تولید کشور به ۲۷۵۰‌هزار بشکه در روز می‌رسد.
این در حالی است که با توجه به روند افزایشی مصرف فرآورده در کشور، بخش اصلی این میزان تولید در سال ۱۴۰۷ صرفا پاسخگوی بخش پالایشگاهی و مصرف داخلی بوده و صرفا حدود ۹۵۰‌هزار بشکه در روز برای صادرات باقی خواهد ماند که کشور را با چالش‌های جدی تامین درآمد مواجه خواهد کرد. براین اساس لازم است با رفع چالش‌ها و تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نسبت به افزایش تولید نفت‌خام کشور طی ۴سال آینده با اولویت‌دهی به میادین مشترک و افزایش ضریب بازیافت اقدام کرد.
از یاران تا بی‌بی‌حکیمه
اهم برنامه‌های مربوط به اقدامات کوتاه‌مدت (یک‌ساله) شامل بازگردانی توان تولید میادین موجود از طریق اجرای طرح‌های نگهداشت توان تولید و تسریع در افزایش تولید ناشی از اجرای قراردادهای موجود واگذارشده برای توسعه و نگهداشت توان تولید می‌شود، با اجرای اقدامات مربوط به تعمیر چاه‌های موجود و اسیدکاری، مشبک‌کاری و تزریق حلال به چاه‌های دارای افت تولید و تسریع در پروژه‌های تعریف‌شده نگهداشت توان تولید با حفاری چاه‌های جدید در میادین توسعه‌یافته که برآورد می‌شود نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۳‌میلیارد‌دلار داشته باشد، توان تولید میادین نفتی موجود از حدود ۳۴۰۰‌هزار بشکه در روز فعلی به حدود ۳۸۵۰‌هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
تسریع در افزایش تولید ناشی از اجرای قراردادهای موجود واگذارشده برای توسعه و نگهداشت توان تولید نیز شامل قراردادهای مربوط به توسعه میادین نفتی مشترک آزادگان جنوبی (۲۵‌هزار بشکه در روز)، یادآوران (۱۰‌هزار بشکه در روز)، یاران (۹ هزار بشکه در روز) و سهراب (۲‌هزار بشکه در روز) و میادین سپهر و جفیر (۱۰‌هزار بشکه در روز) با هدف افزایش تولید ۵۶‌هزار بشکه در روز است.
اهم برنامه‌های مربوط به اقدامات بلندمدت (چهارساله) نیز شامل دستیابی به افزایش تولید بیش‌از ۴۰۰‌هزار بشکه در روز نسبت به افت تولید طبیعی میادین با تکمیل فعالیت‌های اجرایی قراردادهای IPC در دست اجرای ۱۲میدان نفتی و طرح نگهداشت افزایش تولید شامل افزایش تولید از قراردادهای مربوط به توسعه میادین نفتی مشترک یاران (۱۵‌هزار بشکه در روز)، سهراب (15هزار بشکه در روز) و لایه نفتی پارس‌جنوبی (۱۷‌هزار بشکه در روز) و آبان و پایدار غرب (۵‌هزار بشکه در روز) و میادین سپهر و جفیر (۷۰‌هزار بشکه در روز)، شادگان (۵۵‌هزار بشکه در روز)، کوپال (۳۰‌هزار بشکه در روز)، چشمه خوش، دالپری و پایدار شرق (۵۰‌هزار بشکه در روز) با هدف افزایش توان تولید نهایی به حدود ۲۵۷‌هزار بشکه در روز و افزایش تولید حدود ۱۵۰هزار بشکه در روز از محل اجرای کامل طرح‌های نگهداشت و افزایش توان تولید نفت می‌شود.
دستیابی به افزایش تولید بیش از ۲۵۰‌هزار بشکه در روز نسبت به تولید اولیه با تنفیذ قراردادهای توسعه و بهره‌برداری ۸میدان نفتی شامل افزایش تولید با تنفیذ قراردادها و انجام عملیات اجرایی قراردادهای مربوط به میادین نفتی مشترک آزادگان (۱۷۵هزار بشکه در روز)، چنگوله (۳۰‌هزار بشکه در روز) و آذر (۲۱هزار بشکه در روز) و میادین بندکرخه (۵هزار بشکه در روز)، سومار، سامان و دلاوران (۹هزار بشکه در روز) و مسجدسلیمان (۹‌هزار بشکه در روز) با هدف دستیابی به افزایش تولید نهایی حدود ۷۰۰هزار بشکه در روز با سرمایه‌گذاری ۱۵‌میلیارد ‌دلار مورد توجه قرار گرفته است.
دستیابی به افزایش تولید بیش از ۶۰۰‌هزار بشکه در روز نسبت به تولید اولیه با انعقاد قراردادهای جدید برای توسعه و بهره‌برداری ۱۴مخزن نفتی شامل افزایش تولید از میادین نفتی مشترک یادآوران (۵۰‌هزار بشکه در روز)، دهلران و دانان (۱۱‌هزار بشکه در روز) و اسفندیار (۴‌هزار بشکه در روز) و میادین مخازن بنگستان آبتیور، منصوری و اهواز (۲۱۰‌هزار بشکه در روز)، مارون آسماری و بنگستان (۱۵۰‌هزار بشکه در روز)، گچساران (۸۰‌هزار بشکه در روز)، بی‌بی‌حکیمه (۳۰‌هزار بشکه در روز)، سوسنگرد (۳۵‌هزار بشکه در روز)، دارخوین (۲۰‌هزار بشکه در روز) و ابوذر (۱۵‌هزار بشکه در روز) و با هدف افزایش توان تولید نهایی به حدود ۸۷۰‌هزار بشکه در روز با سرمایه‌گذاری حدود ۲۵‌میلیارد دلار. «از این رو، با اجرای برنامه‌های فوق، در طول یک‌سال ظرفیت تولید نفت‌خام کشور از ۳‌میلیون و ۴۰۰‌هزار بشکه در روز به حدود ۳۸۵۰‌هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. همچنین در پایان دولت چهاردهم، دستیابی به ظرفیت تولید حدود ۵‌میلیون بشکه در روز هدف‌گذاری شده است.»
رشد اقتصادی گروه نفت و گاز در سال ۱۴۰۱ عدد ۱۰‌درصد و در سال ۱۴۰۲ عدد ۲۰‌درصد بوده است، تولید نفت تا امروز به رقم روزانه ۳‌میلیون و ۶۰۰‌هزار بشکه رسیده. طبق برآوردهای صورت‌گرفته تا پایان امسال تولید نفت به ۴‌میلیون بشکه در روز خواهد رسید؛ بدان معنا که روزانه ۴۰۰‌هزار بشکه باید به تولید نفت اضافه شود، با توجه به برنامه وزیر پیشنهادی در صورت اجرا تحقق این رقم دور از ذهن نخواهد بود.