بحران ترانزیت

«جهان‌صنعت»-محدودیت‌های تجاری ناشی از افزایش شیوع ویروس کرونا در کشور همه حوزه‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. افزایش نجومی نرخ حمل‌ونقل کالاها از جمله موارد مهمی است که پس از ورود این ویروس ناخوانده به کشور و بسته شدن مرز بسیاری از کشورها به روی ایران، تجار و فعالان اقتصادی را با چالش مواجه کرده است. در شرایط فعلی با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده از سوی برخی کشورها همچون عراق و ترکیه، واردات کالاهای ضروری به کشور از جمله دارو و تجهیزات پزشکی با موانع زیادی روبه‌رو شده است. در واقع ایران در حوزه دارو و اقلام بشردوستانه نه تنها با شدیدترین تحریم‌ها روبه‌رو است بلکه حتی برای واردات کالا از طریق کشورهای دوست و همسایه نیز به دلیل محدودیت‌های ناشی از کرونا با مشکل مواجه است؛ موضوعی که به گفته فعالان بازار دارو، می‌تواند بحران عجیب و غریبی را در این حوزه ایجاد کند.
در حال حاضر از آنجا که ایران نیز همانند دیگر کشورها با بحران اپیدمی ویروس کرونا روبه‌رو است و با آن دست و پنجه نرم می‌کند، دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی مورد نیاز برای نجات جان مردم و مقابله با این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. این در حالی است که نگرانی عمومی در مورد کرونا باعث شده که مراجعه شهروندان به داروخانه‌ها بیشتر شود و حتی کمبود و افزایش قیمت قابل توجهی در خصوص برخی از انواع دارو ایجاد شود.
بر این اساس طی روزهای اخیر شاهد کمبود برخی داروها به دلیل اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران و همچنین اعمال محدودیت‌های مبادله کالا در مرزهای زمینی از طریق برخی کشورها بودیم. البته در این خصوص آمریکا معتقد است که کالاهای بشردوستانه به ویژه دارو و تجهیزات پزشکی را از تحریم‌های خود استثنا کرده اما با توجه به ترس بانک‌های خارجی از تحریم و جریمه از سوی ایالات متحده، تامین داروی ایران همچنان با مشکل مواجه است و حتی کانال اینستکس نیز نتوانسته در این زمینه کمک خاصی کند.
با وجود اینکه آمریکا سعی دارد در مورد کمبود دارو در شرایط بحرانی کرونا در ایران خود را بی‌تقصیر جلوه دهد اما واقعیت این است که بخش عمده‌ای از کمبود دارو و همچنین چالش‌های ایجاد شده برای تجار در رابطه با تامین دارو از جمله پرداخت هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل به تحریم‌های آمریکا برمی‌گردد. کارشناسان بر این عقیده هستند که ارسال کمک‌ها پزشکی و دارویی برای ایران در شرایط بحرانی و هشدار قرمز سازمان بهداشت جهانی در مورد همه گیری کرونا دال بر نبود تحریم نیست چراکه در این راستا هیچ گونه تبادل مالی صورت نگرفته که آمریکایی‌ها امکان ممانعت در مورد آن را داشته باشند. در غیر این صورت قطعا جلوی رسیدن همین تجهیزات را نیز به ایران می‌گرفتند. از این رو قصد دارند این کمک‌های بشر دوستانه را به پای همکاری خود در کاهش تحریم‌ها بگذارند که واقعیت ندارد.
پرداخت هزینه گزاف بابت حمل‌ونقل
براساس آنچه فعالان بازار می‌گویند، نه تنها تحریم‌های آمریکا واردات اقلام ضروری از جمله دارو و تجهیزات پزشکی را برای کشور با محدودیت و همچنین افزایش هزینه روبه‌رو کرده بلکه حتی عدم همکاری کشورهای همسایه همچون ترکیه نیز به این مشکلات دامن زده است. به گفته یکی از فعالان بازار دارو، بعد از شیوع ویروس کرونا در کشور و بسته شدن مرزها از سوی ترکیه و همچنین اعمال محدودیت از سوی این کشور، تعداد کامیون‌های ایرانی در ترکیه کاهش یافته است. این موضوع منجر به افزایش قابل توجه هزینه حمل‌ونقل و همچنین معطلی بارها در آن سوی مرزها شده است.
به گفته این واردکننده دارو، در حال حاضر حمل بار با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است و برخی کشورها همچون قطر برای حمل هوایی سه تن دارو و ارسال آن به ایران مبلغ گزاف ۲۷ هزار یورو را طلب می‌کنند در حالی که پیش از این یعنی در زمانی که مرز ترکیه باز بود، یک تریلی یخچال دار برای حمل ۲۰ تن دارو از آلمان به ترکیه و بعد ایران، تنها شش هزار یورو هزینه حمل درخواست می‌کرد . این موضوع در زمانی که کشور ما با محدودیت‌های ارزی مواجه است، بسیار جای تامل دارد و می‌تواند در نهایت منجر به ایجاد بحران دارو در کشور شود. از این رو نیاز به رایزنی سطح بالا از سوی وزارت امور خارجه دارد تا برخی کشورها مثل ترکیه برای نقل و انتقال بار دستورات لازم را صادر کنند. در این راستا می‌توان راننده‌های ایرانی را به مدت ۱۴ روز در مرز قرنطینه کرد و بعد اجازه ورود به آنها داد. به این ترتیب مشکل کمبود دارو و تجهیزات پزشکی که می‌تواند در هفته‌های آینده مشکل ساز شود، حل خواهد شد.
دشواری انتقال پول
در همین خصوص رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران در مورد وضعیت بازار دارو در شرایط فعلی به «جهان‌صنعت» گفت: در حال حاضر کمبود دارو برای مقابله با کرونا وجود ندارد و تمام بخش‌ها تلاش می‌کنند داروهای مورد نیاز جامعه به طور کامل تامین شود اما نمی‌توان در این خصوص تحریم‌های آمریکا را
نادیده گرفت.
محمود نجفی‌عرب با بیان اینکه طی هفته‌های اخیر محموله‌های مختلف دارو با چالش‌های زیادی به کشور وارد شده تا محدودیتی به وجود نیاید، افزود: با اینکه آمریکایی‌ها معتقدند دارو در فهرست تحریم قرار ندارد اما دشواری انتقال پول و عدم همکاری بانک‌ها با ایران، مشکلات بسیار زیادی را در حوزه خرید دارو از شرکت‌های خارجی و واردات آن به ایران ایجاد
کرده است.
به گفته وی، با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا واردات دارو به ایران را با محدودیت و افزایش هزینه روبه‌رو کرده است اما به طور کلی تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند مانع تامین نیازهای دارویی کشور شود.
رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اظهار کرد: از ابتدای انقلاب تاکنون هر گاه با فشارهای بین‌المللی مواجه شدیم، اتحاد ملی به شدت تقویت شده است. در این دوره هم تلاش‌های لازم برای از بین بردن محدودیت‌های مرزی و همچنین تسهیل ورود دارو به کشور انجام خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی کمبودی وجود ندارد، بیان کرد: بیمارستان‌های کشور به تمام داروهای مورد نیاز دسترسی دارند و با برنامه‌ریزی صورت گرفته، مابقی نیازها در این زمینه تامین خواهد شد. در این خصوص برای کاهش محدودیت‌های تجاری و مبادلات کالا نیز رایزنی‌هایی در حال انجام است.
براساس آنچه گفته شد، در حال حاضر علاوه بر اینکه دولت آمریکا با تحریم بانکی ایران و جلوگیری از دسترسی ایران به منابع مالی و پول‌های خود و اعمال محدودیت در دسترسی ایران به سوئیفت و شبکه بانکی و دلار عملا مانع از انجام هر گونه مبادله و خرید کالا توسط کشور شده است، محدودیت‌های اعمال شده از سوی کشورهای همسایه و همچنین کارایی پایین کانال مالی اینستکس در خصوص تامین غذا و دارو برای ایران باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده و هزینه‌های تجارت را به شدت افزایش داده است.
عملیاتی شدن اینستکس بعدها سودی ندارد
در این خصوص عضو اتاق بازرگانی تهران گفت: در شرایطی که ایران از یک سو درگیر کرونا و از سوی دیگر دچار مشکلات دارو و غذا ناشی از تحریم‌هاست، اگر اینستکس عملیاتی نشود و به چرخه نیفتد بعدا دیگر سودی نخواهد داشت.
علی شریعتی در مورد انجام اولین معامله در چارچوب سازوکار اینستکس اظهار کرد: اگر به تاریخچه این کانال مالی نگاه کنیم، همانند ارتشی است که برای روزهای سختی و نیاز سازماندهی شده است. بنابراین در شرایطی که ایران از یک سو درگیر کرونا و از سوی دیگر دچار مشکلات دارو و غذا ناشی از تحریم‌هاست، اگر این سازوکار عملیاتی نشود و به چرخه نیفتد بعدا دیگر سودی ندارد.
وی ادامه داد: اینستکس با شعار پوشش فرآیندهای صلح‌آمیز مانند تامین غذا و دارو ایجاد شده است اما با توجه به نیازهای کشورمان هنوز زیر بار عملیاتی نرفته است، هرچند نشانه‌هایی از حیات آن وجود دارد اما کافی نیست.
این عضو اتاق بازرگانی متذکر شد: برای اینکه معاملات اینستکس ادامه‌دار باشد و به چرخه تجارت کشور به ویژه در زمینه دارو و غذا کمک کند، بحث مهم منابع مالی ایران در اینستکس است که یا از محل پول‌های ورودی ما و یا از طریق خط اعتباری اروپا خریدها صورت می‌گیرد.
شریعتی با بیان اینکه این سازوکار با دو تهدید روبه‌رو است، افزود: نخست آنکه هنوز اینستکس عملیاتی نشده و معاملات پرگردشی در چارچوب آن صورت نگرفته و ضرباهنگ منظمی ندارد،اینستکس شاید برای دوره طولانی نشانه‌های زنده ماندن را داشته باشد. تهدید دوم نیز مربوط به تشکیک در منابع ورودی است.
شریعتی افزود: کسانی که به دنبال کمک به ایران هستند و حسن نیت در این موضوع دارند، امروز بهترین زمان برای اثبات آن است چون همه می‌دانند که جنس نیازهای ایران در حال حاضر از نوع بشردوستانه است.