تجارت آزاد تمام عیار

گروه بازرگانی- نشست بزرگ تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا طی یکی دو روز اخیر در ارمنستان برگزار شد. این نشست با حضور بیش از ۳۰۰‌شرکت ایرانی و پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان) در ایروان جمهوری ارمنستان برگزار شد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک اتحادیه اقتصادی میان‌دولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است. اعضای ناظر این اتحادیه ازبکستان، مولداوی و کوبا هستند. سنگ بنای این اتحادیه حدود ۱۰‌سال قبل یعنی در ۲۰۱۴ نهاده شد.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیشتر دی‌ماه ۱۴۰۲ با ایران قرارداد تجارت آزاد امضا کرد که اجرایی شدن آن نیازمند تصویب در مجالس کشور‌های عضو و مجلس شورای اسلامی است. پیش از این، مراحل تصویب این موافقتنامه در مجالس کشور‌های بلاروس، روسیه و قرقیزستان انجام شده است. ارمنستان و قزاقستان به عنوان دو عضو دیگر اتحادیه اوراسیا و همچنین ایران به عنوان کشور طرف قرارداد با این اتحادیه نیز برای اجرایی شدن قرارداد تجارت آزاد، باید مراحل قانونی تصویب را طی کنند. پیش از این در ملاقات روز‌های آغازین خردادماه ۱۴۰۳ کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو با ساگیتنایف، رییس اتحادیه اقتصادی اوراسیا، درخواست رسمی عضویت ناظر کشورمان در این اتحادیه تحویل مقام اتحادیه شده بود.در عین حال به گفته رییس‌کل گمرک ایران، صادرات به کشور‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در پنج ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۶‌درصد رشد داشته است. به گفته محمد رضوانی، حجم صادرات به این کشور‌ها 2/2‌میلیون تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵درصد رشد را نشان می‌دهد. وی ادامه ‌داد: ارزش صادرات به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در این مدت ۷۴۸‌میلیون دلار بوده که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۱۶‌درصد همراه بوده است. رییس کل گمرک تاکید کرد: بیشترین رشد صادرات به قرقیزستان است.
گفتنی است، رشد سه برابری تجارت ایران و ارمنستان و دستیابی به صادرات بالغ بر ۷۰۰‌میلیون دلار طی سال اخیر، رشد چند برابری اجرای پروژه‌‌های زیربنایی ایران در ارمنستان و اراده جدی دولت‌‌های دو کشور برای نیل به تجارت ۳‌میلیارد دلاری، نوید شکوفایی روابط اقتصادی ایران با همسایه شمالی طی سال‌‌های پیش‌روی را می‌دهد.
در عین حال دبیرخانه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در گزارشی از دیدار وزیر تجارت این اتحادیه با وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان در ایروان اعلام کرد با ایران درباره ارتقای سطح مناسبات به تجارت آزاد تمام‌عیار گفت‌وگو شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که طرفین پیش ‌از این قرارداد لغو تعرفه‌‌های گمرکی ۸۷‌درصد کالا‌ها را در مبادلات دوجانبه امضا کرد‌ه‌اند.
گام‌‌های ایران و اوراسیا در مسیر توسعه تجارت
در دیدار وزیر صنعت، معدن و تجارت با وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا بر تاسیس یک شرکت بیمه ذیل اتحادیه اروسیا برای ارائه ضمانتنامه‌‌های لازم درخصوص صادرات فنی و مهندسی تاکید شد. در حاشیه اجلاس اقتصادی اوراسیا در ارمنستان محمد اتابک، وزیر صمت با اندره اسلپنف، وزیرتجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا دیدار داشتند و درخصوص افزایش مبادلات تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و توافقنامه تجارت آزاد مذاکره کردند. یکی از محور‌‌های مذاکرات موضوع یکسان‌سازی استاندارد‌های کشور‌‌های عضو اتحادیه با ایران بود.
از نکات دیگر، مبحث بیمه و ضمانتنامه‌‌های بانکی برای شرکت‌‌های دو طرف بود که اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تاسیس یک شرکت بیمه در ذیل اتحادیه، وظیفه گارانتی و ارائه ضمانتنامه‌‌های لازم درخصوص بخش فنی و مهندسی را ارائه خواهد کرد.
پیش‌بینی تجارت ۱۲میلیارد دلاری
در این میان، به گفته وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با توجه به ظرفیت‌‌ها، امکان رشد گردش تجاری بین این اتحادیه و جمهوری اسلامی ایران به ۱۲میلیارد دلار در آینده نزدیک وجود دارد. آندری اسلپنف این سخنان را در نشست گفت‌وگوی تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در حاشیه مجمع اقتصادی این اتحادیه در ایروان پایتخت ارمنستان برگزار شد بیان کرد.
در این نشست که با حضور سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نسبت به رشد مبادلات تجاری این اتحادیه با کشورمان ابراز امیدواری کرد. اسلپنف در این نشست که با حضور رییس اتاق بازرگانی،‌ صنایع، معادن و کشاورزی استان تهران و مقاماتی از کشور‌های عضو از جمله وزیر اقتصاد ارمنستان، معاون وزیر توسعه اقتصادی روسیه و رییس اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان این کشور، رییس اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان قرقیزستان و اتحادیه ملی کارآفرینان قزاقستان برگزار شد، گفت:‌ برگزاری جلسات تجاری منظم، ایجاد زیرساخت‌‌های تجارت همچون خانه‌‌های تجاری از راه‌حل‌‌های عملی برای شناسایی فرصت‌‌های موجود برای گسترش همکاری‌‌ها و دستیابی به تجارت ۱۲‌میلیارد دلاری بین طرفین است.
وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: ما باید با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌‌ها برای از میان برداشتن موانع فراروی توسعه تجارت میان این اتحادیه و جمهوری اسلامی ایران تلاش کنیم. وی یادآور شد:‌ اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از دیرباز شریکان اقتصادی یکدیگر بود‌ه‌اند و بر این باور هستیم که در صورت عملیاتی شدن فرصت‌‌های امیدوارکننده برای همکاری بین طرفین، گامی در راستای منافع همه این کشور‌ها خواهد بود.
مقررات‌زدایی و رفع موانع تجاری
سیدمحمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران برای شرکت در نشست بزرگ تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به همراه محمدعلی دهقان دهنوی رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران به ارمنستان سفر کرد. در حاشیه این سفر، دیداری با فعالان اقتصادی ایران در ارمنستان، در سفارت ایران در ایروان برگزار شد و فعالان اقتصادی به بیان مسائل، مشکلات و راهکار‌های خود جهت توسعه همه‌جانبه مناسبات اقتصادی تجاری با کشور ارمنستان پرداختند.
در این نشست تخصصی، وزیر صمت با اشاره به اولویت این وزارتخانه در مقررات‌زدایی و رفع موانع تجاری توسط سازمان توسعه تجارت، بر عزم جدی وزارت صمت بر توسعه موافقتنامه‌‌های تجاری و تسهیل تجارت برای تجار و بازرگانان کشورمان تاکید کرد.ظوی رفع مشکل صدور ضمانتنامه بانکی صادر‌کنندگان خدمات فنی مهندسی و رفع مشکل رفع تعهد ارزی صادرکنندگان را از برنامه‌‌ها و اولویت‌‌های وزارت صمت برشمرد و ابراز امیدواری کرد با تعامل مناسب داخلی این موانع به زودی برطرف شوند. همچنین در این دیدار دهقان دهنوی، رییس سازمان توسعه تجارت ایران بر موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ظرفیت‌‌های پیش‌روی تجار مطالبی ارائه کرد.
معاون وزیر صمت امضای موافقتنامه‌‌های تجاری آزاد و ترجیحی را اقدامی مثبت در روند تسهیل فرآیند‌های تجاری دانست. در ادامه سفیر ایران در ارمنستان و فعالان اقتصادی حاضر در جلسه، ضمن ارائه آماری از میزان تجارت ایران و ارمنستان و ظرفیت‌‌های گسترده حضور ایران در حوزه‌‌های فنی مهندسی، پروژه‌‌های زیربنایی و سایر بخش‌‌های اقتصادی کشور ارمنستان را تشریح کرده و به بیان مطالبات و خواسته‌‌های خود برای توسعه مناسبات پرداختند.
فرصت‌‌های طلایی برای تجار ایران در ارمنستان
در حال حاضر بخشی از بازار ارمنستان در دستان تجار ایران است اما نگرانی از نبود تراز تجاری متعادل بین تهران و ایروان از نگاه برخی تحلیلگران فرصت‌‌های طلایی تجار ایرانی در ارمنستان را می‌تواند به چالش بکشد و به تبع موضوع افزایش ۳میلیارد دلاری مبادلات تجاری دو کشور را دچار ابهام کند.مطالعات جدید اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد، فرصت‌‌های طلایی برای تجار ایران در ارمنستان وجود دارد. برای مرور این فرصت‌‌ها بهتر است به تعداد کالا‌های وارداتی ارمنستان از جهان نگاه کرد. ارمنستان در مجموع 5هزار و 728‌ردیف تعرفه کالا از جهان وارد می‌کند. این تنوع وسیع کالا‌ها نشان می‌دهد که ارمنستان به طیف گسترد‌ه‌ای از کالا‌ها نیاز دارد و ایران می‌تواند با توجه به این نیاز‌ها، سهم بیشتری از بازار وارداتی ارمنستان را به خود اختصاص دهد.
نکته دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد تعداد کالا‌هایی است که 60‌درصد ارزش واردات ارمنستان را تشکیل می‌دهند. از میان این تعداد ردیف تعرفه، تنها 136 کالا 60‌درصد از ارزش کل واردات ارمنستان را تشکیل می‌دهند. این تمرکز نشان می‌دهد که ارمنستان به شدت به واردات برخی کالا‌های استراتژیک و خاص وابسته است. ایران می‌تواند با تمرکز بر این کالا‌ها، نقش بیشتری در تامین این نیاز‌ها ایفا کند.
ایران در ارمنستان با 1376 ردیف تعرفه
از نگاه تحلیلگران اتاق تهران، نقش ایران در تامین نیاز وارداتی ارمنستان نکته قابل توجهی است که باید هر از چندی مرور شود. هزار و 376 ردیف تعرفه به کالا‌هایی تعلق دارد که ایران به ارمنستان در سال‌های 2014 تا 2022 صادر کرده است. این رقم نشان‌دهنده ظرفیت بالای ایران در تامین نیاز‌های ارمنستان است و براین نکته تاکید دارد که ایران می‌تواند با توسعه تولید و صادرات خود، بخش بیشتری از این بازار را در اختیار بگیرد.
در این میان آنچه قابل تامل است اینکه بیش از 60درصد نیاز وارداتی ارمنستان از ایران تامین می‌شود. در واقع ایران با 85‌ردیف تعرفه بیش از 60درصد نیاز وارداتی ارمنستان را تامین می‌کند. این نشان‌دهنده آن است که ایران در برخی کالا‌ها به عنوان تامین‌کننده اصلی و شاید انحصاری برای ارمنستان عمل می‌کند. این موضوع می‌تواند به ایران امکان دهد که با تقویت جایگاه خود در این کالا‌ها، نقش استراتژیک‌تری در تجارت با ارمنستان ایفا کند.
جای خالی ایران در بازار‌های ارمنستان
کارشناسان معاونت بررسی‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران معتقدند برخی کالا‌های صادراتی ایران در بازار ارمنستان هیچ نقشی ندارند. به تعبیر بهتر ایران 2‌هزار و 174 ردیف تعرفه کالا دارد که می‌تواند صادر کند اما آنها جایی در ارمنستان باز نکردند چون اصلا صادر نشدند. به تعبیر دیگر 2‌هزار و 174ردیف تعرفه کالا و جود دارد که فرصت طلایی برای ایران است تا بتواند بیش از پیش در بازار ارمنستان جا باز کند و سهم بیشتری به دست بیاورد.گذشته از اینکه کالا‌هایی هستند که مزیت نسبی آشکارتری برای صادرات ایران دارند. در میان اقلام گوناگون، 40ردیف تعرفه وجود دارد که ایران در آنها مزیت نسبی آشکار شده دارد و می‌تواند با تقویت تولید و صاردات خود، این کالا‌ها را به ارمنستان صادر کند.
تامین 60‌درصد نیاز وارداتی ارمنستان
داده‌‌های موجود نشان می‌دهد، در 25 ردیف تعرفه، ایران این توانایی را دارد که حداقل 60‌درصد نیاز وارداتی ارمنستان را تامین کند. این نشان‌دهنده ظرفیت بالای ایران برای تبدیل شدن به یک تامین‌کننده اصلی و استراتژیک در این بخش‌‌هاست.
رشد اقتصاد مرهون تلاش‌‌های بخش‌خصوصی
محمود نجفی عرب، رییس اتاق بازرگانی تهران که در صدر یک هیات از نمایندگان بخش‌خصوصی و مجلس شورای اسلامی برای شرکت در مجمع اقتصادی سالانه اتحادیه اوراسیا به ارمنستان سفر کرده است در سخنرانی خود در پنل گفت‌وگوی تجاری این رویداد از آمادگی اتاق تهران برای تقویت تعاملات تجاری اعضای خود و فعالان بخش‌خصوصی ایران با کشور‌های عضو اوراسیا سخن گفت. او رشد اقتصادی ایران در عین تحریم را مرهون تلاش‌‌های بخش‌خصوصی دانست.
محمود نجفی‌عرب در ادامه گفت: اتاق بازرگانی تهران به عنوان قدیمی‌ترین نهاد مدنی تجاری ایران با قریب به 40‌هزار عضو و سهمی در حدود 40درصد تولید ناخالص ملی، خود را مشتاق و ملزم به تلاش مضاعف در پیگیری اهداف بخش‌خصوصی اقتصاد ایران در همکاری با مجمع اقتصادی اوراسیا و اعضای محترم می‌داند. امروز با ورود جهان به نظم نوین، تکنولوژی‌‌های موثر و رسانه‌‌های جدید، بخش مهمی از کنشگری‌‌ها از جمله در فرآیند‌های اقتصادی و تجاری، بیش از گذشته از انحصار دولت‌‌ها خارج شده و سازمان‌‌های چندملیتی، موسسات فروملی و فراملی، بخش‌خصوصی و افراد به صورت مستقیم و بی‌واسطه در معادلات خرد و کلان حاکم بر محیط جهانی موثرند.
رییس اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: به‌وجود آمدن نهاد‌هایی مانند مجمع اقتصادی اوراسیا، اولا نشان از اولویت پیدا کردن اقتصاد و بازرگانی در معادلات کلان جهانی نسبت به محور‌های پشتیبانی‌کننده نظیر موضوعات سیاسی و امنیتی است و ثانیا به این معناست که باوجود تمایل اولیه و توهمات پیگیرانه، دهه 1990 جهان، پس از خروج از نظم دوقطبی و جنگ سردی در قالب یک هژمونی تک‌قطبی و یک‌سویه قرار نگرفته است. هرچه بیشتر پیش می‌رویم، سهم کنشگری‌‌های متکثر و موثر در معادلات و تعاملات را بیشتر از گذشته شاهدیم.او افزود: فعالان بخش‌خصوصی ایران که بخش بزرگی از آنها عضو اتاق بازرگانی تهران هستند، از قابلیت‌‌ها و امکانات واقعی و غیرقابل انکاری برخوردار بوده و آماده و مشتاق توسعه روابط خارجی خود هستند. اتاق بازرگانی تهران به‌عنوان تشکل این فعالان بخش‌خصوصی، تسهیل‌گری در توسعه این روابط را از مهم‌ترین کارهای خود قلمداد می‌کند؛ امری که ضمنا در شمار زمینه‌‌های تشکیل نهاد‌هایی همچون مجمع اقتصادی اوراسیا نیز قرار دارد.نجفی‌عرب ادامه داد: مجمع اقتصادی اوراسیا به عنوان یکی از نهاد‌های عمده بین‌المللی، فلسفه وجودی ضدانحصار دارد بنابراین همکاری اعضا در وجود و ابعاد مختلف دیپلماسی اقتصادی، تسهیل‌گری بازرگانی و اقتصادی، دیپلماسی عمومی و ارتباطات فرودولتی و فرادولتی به سود تمامی اعضای دولتی و غیردولتی آن است.
او گفت: اتاق بازرگانی تهران آمادگی دارد در راستای تقویت روابط خارجی اعضای خود، تسهیل مذاکرات و ارتباطات بین‌بنگاهی (B2B)، از ظرفیت‌‌های گوناگون خود بهره ببرد. این ظرفیت‌‌ها از جمله تبادل هیات‌‌های تجاری، مشارکت در رویداد‌های اقتصادی، همتایابی تجاری و ارائه مشاوره‌‌های مختلف بازرگانی به فعالان اقتصادی خواهد بود.

عارف در نشست عمومی سومین مجمع اقتصادی اوراسیا
حکمرانی دیجیتال دو دهه است در دستور کار ایران قرار دارد

معاون اول رییس‌جمهور در نشست روسای دولت‌های عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران تمایل دارد مشارکت خود با کشور‌های عضو را در سطح دو جانبه و چند جانبه به شکلی نظام‌مند گسترش بخشد.
عارف با اشاره به دستور کار نشست عمومی سومین مجمع اقتصادی اوراسیا با عنوان «دیجیتالی شدن در زمان معاصر دستور کار تضمین چهار آزادی‌‌ها» و فراهم آوردن بازار مشترک در چهار حوزه کالا، خدمات، سرمایه و کار به عنوان یکی از اهداف غایی اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاکید کرد: از آنجا که اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تصویب نقشه راه دیجیتال‌سازی حمل ریلی بار در تعاملات خود این مساله را مورد توجه قرارداده است و با توجه به اینکه راهگذر بین‌المللی شمال- جنوب یکی از مزیت‌های جمهوری اسلامی ایران برای اتحادیه اوراسیاست، امیدواریم که این الگو درخصوص همکاری چندجانبه ریلی میان ایران و اعضا اتحادیه در این راهگذر بین‌المللی عملیاتی شود.وی در بخشی از سخنرانی خود متذکر شد: فراهم آوردن بازار مشترک در چهار حوزه کالا، خدمات، سرمایه و کار به عنوان یکی از اهداف غایی اتحادیه اقتصادی اوراسیا مطرح شده است که از آنها به اختصار با عنوان «چهار آزادی» یاد می‌شود. اینها اهدافی است که در راهبرد 2025 اتحادیه گنجانده شده و در بیانیه سال گذشته نیز توسط کشور‌های عضو مورد تاکید مجدد قرار گرفته باید اذعان داشت که این چشم‌انداز فارغ از منافع اقتصادی و مادی که به ذهن متبادر می‌کند، از منظر فرهنگی و انسانی نیز بسیار دلپذیر و نویدبخش است. تجربه نشان داده است که فناوری به شکل قابل‌توجهی می‌تواند موجب بهبود عملکرد شده و جبران‌کننده برخی کاستی‌های ساختاری باشد. مایه خوشحالی است که اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز به نقش و اهمیت فناوری واقف بده و بر همین اساس، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال را در زمره اهداف اصلی خود گنجانده است.همانطور که به درستی در عنوان نشست حاضر مشاهده می‌شود، دیجیتالی شدن را باید تضمینی برای تحقق چهار آزادی مورد بحث دانست. از آنجا که راهگذر بین‌المللی شمال- جنوب را یکی از مزیت‌های محوری ایران برای اتحادیه اوراسیا می‌دانم، مایلم از ضرورت دیجیتالی شدن توسعه حمل‌ونقل و لجستیک به عنوان یکی از الزامات اساسی تحقق چهار آزادی مورد بحث مثال بزنم. همانطور که می‌دانید در تعاملات ترانزیتی، با فرض برداشته شدن همه موانع موجود اعم از تعرفه و گمرک و کنترل‌های مرزی، ‌کماکان اگر روند‌های لجستیکی به شکلی سریع،‌ چابک و بهینه انجام نپذیرد تبادل میان کشور‌های عضو یا دارای تاخیر خواهد بود یا به صرفه تمام نخواهد شد.تقویت زیرساخت‌های موجود در کنار تکمیل و توسعه زیرساخت‌های جدید حتما واجد اهمیت است و باید در دستور کار کشور‌ها قرار داشته باشد اما اگر گسترده‌ترین شبکه زیرساختی نیز در این حوزه پدیدار شود، مدیریت صحیحی این شبکه نقشی تعیین‌کننده در برون داد عملیاتی آن خواهد داشت. بهره‌برداری صحیح از فناوری‌های جدید در عرصه مدیریت این شبکه‌ها، مهم و ضروری به شمار می‌رود.
در یک چنین چارچوبی است که باید از ضرورت دیجیتال سازی کریدور‌های حمل‌ونقل به مثابه رکنی اساسی در تحقق چهار آزادی مورد بحث صحبت کرد. جای خوشحالی است که اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تصویب نقشه راه دیجیتال‌سازی حمل ریلی بار در تعاملات خود با چین و ازبکستان این مساله را مورد توجه قرار داده و اقدامات خوبی در این راستا در دست انجام است. ما امیدواریم که این الگو درخصوص همکاری‌های چندجانبه ریلی میان جمهوری اسلامی ایران و اعضای اتحادیه در راهگذر بین‌المللی شمال- جنوب نیز به وقوع پیوسته و عملیاتی شود. لازم است اعلام کنم که ما آماده هرگونه همکاری در این خصوص هستیم.