هیولای بخاری گازی

گروه انرژی- 25‌میلیون بخاری گازی با مصرف بیش از 80‌درصد از گاز بخش خانگی هیولایی است که در خانه‌ها خفته است و باعث هدررفت گاز در کشور می‌شود؛ بخاری‌هایی که جایگزینی آنها با بخاری‌های جدید دست‌کم 3‌میلیارد دلار هزینه برای دولت به دنبال دارد.
در برنامه هفتم پیش‌بینی شده که 5میلیون بخاری فرسوده با 5میلیون بخاری هرمتیک طی مدت برنامه تعویض شود، پیش‌بینی که بنا به گفته کارشناسان نیازمند سرمایه‌گذاری 2میلیارد دلاری دولت است که باید توسط دولت و بخش‌خصوصی انجام شود. با این حال نتیجه این جایگزینی در همان سال اول به صرفه‌جویی ۳‌میلیارد دلاری در مصرف گاز منجر خواهد شد.
زمستان پیش‌رو، براساس پیش‌بینی‌ها، زمستان سختی است. هم به این دلیل که سرما قرار است بی‌سابقه باشد و هم گاز تولیدی کفاف تقاضا را ندهد. از یک ماه قبل تیغ این ناترازی بر گلوی صنایع نشسته و آنها را ناچار به توقف تولید کرده است. وضعیت گاز نیروگاه‌ها هم روشن است و قطع برق این روزها مهم‌ترین نشان کمبود گاز در کشور است.
با آن همه پروژه‌های پرهیاهوی وعده داده شده در دولت سیزدهم هم رسما باید ناامید شد زیرا مثلا قرارداد 20‌میلیارد دلاری برای فشارافزایی در میدان گازی پارس‌جنوبی که قرار بود حجم تولید گاز را دراین میدان بیشتر کند با گذشته بیش از هفت‌ماه از امضای این پروژه خبری نیست. هرچند دولت چهاردهم در فوری‌ترین اقدام تصمیم گرفته که چاه‌های جدیدی در این میدان حفر کند تا شاید برحجم تولید گاز کشور اضافه شود اما طبیعتا این چاره کار نیست و پارس‌جنوبی با مشکل افت فشار مواجه شده است.
واردات گاز از روسیه هم با همه تبلیغاتی که انجام شد و حتی در دولت چهاردهم هم وعده داده شد، فعلا به نتیجه نرسیده و به نظر می‌رسد، تنها راه‌حل باقیمانده در زمستان پرماجرای پیش‌رو در گرو صرفه‌جویی در مصرف گاز باشد؛ موضوعی که حمیدرضا بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بر آن تاکید کرده و گفته است که اگر مردم حداکثر ۱۰درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند، می‌توانیم دوره سرد امسال را به نحو مطلوبی پشت سر بگذاریم.
از صرفه‌جویی تا 35حلقه چاه جدید
ناترازی گاز قصه امروز و دیروز نیست. از زمستان1400 کشور را گرفتار کرده و هر سال بر حجم این ناترازی افزوده شده است. دولت سیزدهم برای حل این مشکل از اجرای طرح‌هایی خبر می‌داد که بیانگر حل شدن این مشکل بود، با این حال پس از سه سال از عمر آن دولت، ناترازی نه‌تنها حل نشد بلکه بر حجمش هم افزوده شد.
آخرین اقدامات دولت برای حل ناترازی گاز، در حال حاضر حفر چاه در پارس‌جنوبی است و البته پیگیری پروژه سنگین فشارافزایی.
وزارت نفت با همکاری شرکت پتروپارس در تدارک انجام حفاری 35حلقه چاه درون میدانی در میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی است. چاه‌هایی که قرار است تا سال‌1405 تکمیل شوند و با تکمیل آنها، روزانه تا 36میلیون مترمکعب گازغنی به تولید سکوهایی که با افت فشار مواجه شدند، افزوده خواهد شد.
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر ظرفیت برداشت روزانه ایران از میدان مشترک پارس‌جنوبی بیش از 700‌میلیون مترمکعب است. آن‌سوی این میدان هم قطری‌ها با تکنولوژی‌های به‌روز و سرمایه‌گذاری کلان شرکت‌های بزرگ دنیا، از این میدان روزانه ۶۲۵‌میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کنند و قرار است سرعت کار را هم بیشتر کنند. این بدان معناست که باید منتظر بود که قطری‌های یکبار دیگر در برداشت از این میدان از ایران جلو بزنند.
اگرچه حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران از افزایش ۳۰‌میلیون مترمکعبی تولید گاز ایران در آبان‌ماه خبر داده است، با این حال گزارش‌ها نشان می‌دهد که متوسط تولید گاز غنی کشور از مجموع میادین فعال درخشکی و دریا بیش از 1000میلیون مترمکعب در روز می رسد که این میزان برای تامین نیاز بخش خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و تزریق گاز به میادین نفتی نیاز به تقویت دارد به نحوی که کشور در پیک مصرف، با متوسط کسری بیش از 250‌میلیون مترمکعب در روز رو‌به‌رو
خواهد بود.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی مصرف گاز، شکاف میان توان تولید با مصارف مورد نیاز، بیش از این افزایش پیدا خواهد کرد زیرا افزون بر رشد مصارف بخش‌های مختلف به ویژه خانگی و صنایع، با افت طبیعی توان تولید میادین گازی طی سال‌های آینده روبه‌رو می‌شوند.
آنطور که حمید بورد می‌گوید با توجه به سرمای زودرس هوا در پاییز امسال، هر درجه کاهش دمای هوا، تقریبا 25‌میلیون مترمکعب به مصرف گاز اضافه می‌کند. او کماکان صرفه‌جویی را بهترین راهکار در شرایط کنونی می‌داند و می‌گوید:« اگر مردم حداکثر 10‌درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند، می‌توانیم دوره سرد امسال را به نحو مطلوبی پشت سر بگذاریم و تامین گاز مناسبی برای صنایع و نیروگاه‌ها نیز داشته باشیم.»
سرمایه‌گذاری 3‌میلیارد دلاری
وقتی صحبت از ناترازی که می‌شود، بیش از همه نوک پیمان متوجه کم کاری دولت‌هاست که چرا در گاز سرمایه‌گذاری نشده که امروز کشور با ناترازی مواجه شود. این انتقاد به واقع درست است و شکی در آن وجود ندارد اما واقعیت این است که فقط مشکل فقدان سرمایه‌گذاری و کم کاری دولت‌های پیشین نیست که ناترازی گاز را امروز به مساله اول کشور تبدیل کرده است. بخش بزرگی از گازی که تولید می‌شود هم هدر می‌رود.
وجود دست‌کم ۲۵‌میلیون بخاری غیر‌استاندارد در کشور یکی از عوامل مصرف زیاد و هدر‌رفت انرژی است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بخاری‌های فرسوده منازل ۲۵‌درصد گاز را به گرما تبدیل می‌کنند و ۷۵‌درصد آن به صورت خام می‌سوزانند. در واقع بنا به گفته کارشناسان، حدود ۸۰‌درصد انرژی تنها به‌وسیله بخاری‌های فرسوده هدر می‌رود.
هرچند قوانین بازدارنده مناسبی برای حل این مشکل وجود دارد اما تاکنون اجرایی نشده است. یکی از این قوانین ساختمان است که در تابستان1401 ابلاغ شد و براساس آن مقرر شده بود که نباید ۸۵‌درصد انرژی نباید از خانه بیرون برود با این حال این مصوبه اجرایی نشد.
برنامه هفتم توسعه هم دولت را مکلف کرده که برای جلوگیری از هدررفت انرژی در بخش خانگی با جایگزین کردن بخاری‌های هرمتیک به جای بخاری‌های فعلی جلوی هدررفت انرژی را بگیرد. درصورت اجرای این طرح ۲۰‌درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی خواهد شد.
بخاری هرمتیک نسل جدیدی از بخاری است که از یک محفظه احتراق بسته با دو لوله مجزا برای انتقال هوای ورودی و خروجی استفاده می‌کند که گازهای حاصل از احتراق را به بیرون از محیط زندگی انتقال می‌دهد. این امر باعث می‌شود که ایمنی بخاری افزایش یافته و با حفظ گرمای گاز سوخته‌شده در داخل ساختمان، مصرف انرژی کاهش یابد.
حسن مرادی، نماینده پیشین مجلس و کارشناس انرژی در این رابطه می‌گوید: طرح تعویض بخاری‌های فرسوده منازل با بخاری‌های پربازده هرمتیک البته طرحی بسیار هزینه‌بر است که قرار بود دولت سیزدهم آن را اجرا کند که انجام نشد.
مرادی بر این باور است که اجرایی شدن آن به همت دولت و بخش‌های خصوصی نیاز دارد اما در صورت جایگزینی و نوسازی بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های نسل جدید در پایان پنج‌ساله برنامه هفتم توسعه پتانسیل صرفه‌جویی ۲۰‌درصدی در کل مصرف گاز کشور در ایام پیک را دارد. با این جایگزینی سالانه ۱۰میلیارد مترمکعب مصرف گاز در اوج تقاضای گاز صرفه‌جویی می‌شود و به‌طور کامل ناترازی گاز زمستانی صنایع را برطرف می‌کند.
به گفته او، با این اقدام ۱۰میلیارد مترمکعب در اوج ناترازی مقطعی گاز ایران صرفه‌جویی خواهد شد که حدود سه‌ماه است و معادل تقریبا روزی ۱۰۰‌میلیون مترمکعب جلوگیری از هدررفت گاز خواهیم داشت که به اندازه کل نیاز سوخت و خوراک گازی صنعت کشور است.