زخم بر پیکر صنعت غذا

گروه بازرگانی – سازمان بازرسی کل کشور با دستور مستقیم رییس قوه قضاییه و با حضور فعالان صنعت غذا، نمایندگانی از وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد، جلسه‌ای برای بررسی موازی‌کاری‌ها در صنعت غذایی برگزار کرد. در این جلسه به بررسی مشکلات و چالش‌های ناشی از نظارت‌های متعدد و قوانین پیچیده در این بخش پرداخته شد.
جمشید سلام‌زاده، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به چالش‌های ناشی از موازی‌کاری‌های نظارتی پرداخت. وی اظهار کرد که این موضوع همواره یکی از دغدغه‌های اصلی بوده است.
وی بیان کرد: اگرچه تمامی نهادها مدعی اجرای قانون هستند اما مشکل اصلی در تدوین قوانین نهفته است. موازی‌کاری‌ها به نوعی نشان‌دهنده نظارتی است که همزمان توسط دو مجموعه صورت می‌گیرد و این امر منجر به ایجاد موانع برای تولید می‌شود. وی با اشاره به رهنمودهای مقام معظم رهبری درخصوص سیاست‌های سلامتی افزود: تولیت سلامت به وضوح بر عهده وزارت بهداشت قرار دارد و طبق قوانین موجود، نظارت و به‌کارگیری مدیران فنی نیز باید توسط این وزارتخانه انجام شود.
سلام‌زاده همچنین بر اهمیت تعیین‌تکلیف در موضوع حلال تاکید کرد و گفت: «در این زمینه باید وضوح بیشتری داشته باشیم. مسائل متعدد در زمینه موازی‌کاری با اداره استاندارد، نظارت‌ها، دریافت شکایات و نام تجاری حلال باید حل و فصل شود. تاکید بر رفع این موازی‌کاری‌ها و تعیین وظایف مشخص بین نهادهای مختلف، می‌تواند بهبود و روان‌سازی فرآیندهای تولیدی را به همراه داشته باشد.
انتقاد از عملکرد نهادهای نظارتی
محسن نقاشی، دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی ایران، انتقادات جدی‌ای نسبت به عملکرد نهادهای نظارتی مطرح کرد. وی از عدم هماهنگی و پیچیدگی‌های اداری که توسط این نهادها ایجاد شده‌اند، شکایت کرده و خواستار برگزاری جلسات هماهنگ‌کننده برای تعریف واضح وظایف و کاهش موازی‌کاری‌ها شد. نقاشی بر اهمیت استانداردها و نقش حیاتی آنها در تجارت بین‌المللی نیز تاکید کرد.
وی افزود: گاهی اوقات ادارات نظارتی صنعت را به چالش می‌کشانند و در خلال بازرسی‌ها، پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای ارائه نمی‌دهند. به همین دلیل تقاضا داریم تمامی مسوولان مربوطه جلسه‌ای برگزار کنند تا تکالیف مشخص شود. نقاشی همچنین با اظهار تاسف از روند فعلی بیان کرد که در بسیاری از موارد، حتی در ستاد تسهیل توافق نظری رخ می‌دهد اما در عمل رویکردهای متفاوتی اتخاذ می‌شود.
وی به انتقاد از نگرش‌های سطحی درخصوص علائم و نشانه‌های استاندارد پرداخت و گفت: به جای تمرکز بر اهمیت ذاتی مسائل در جهش تولید و سلامت، اولویت‌ها به مسائلی نظیر اندازه و رنگ لوگوی استاندارد محدود می‌شود. درخصوص اساسنامه سازمان غذا و دارو، نقاشی تاکید کرد: انتظار داریم سازمانی که مستقیما با صنعت غذا سروکار دارد، تخصصی‌تر و دقیق‌تر به مسائل غذایی بپردازد و از ایجاد پیچیدگی‌های غیرضروری خودداری کند.
کاهش تولید و موانع اقتصادی
حسن گرجی، عضو انجمن صنفی صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات، در جلسه‌ای که به بررسی موازی‌کاری‌ها در سازمان بازرسی کل کشور اختصاص داشت، به کاهش تولید در این صنعت اشاره کرد و گفت که بزرگان کشور دغدغه تولید دارند، اما در عمل با مشکلات متعددی مواجه می‌شویم، به‌ طوری ‌که از سال 1398 تاکنون 80درصد کاهش تولید و صادرات داشته‌ایم.
وی خاطرنشان کرد: نباید قدرت بخش‌ خصوصی را نادیده گرفت چراکه 98‌درصد اقتصاد کشور در اختیار این بخش است. وی تصمیمات تعجب‌برانگیزی مانند قرار گرفتن پودر کاکائو در ردیف کالاهای آسیب‌رسان را نقد کرد و این تصمیم را با کالاهایی مانند مشروبات الکلی و دخانیات که به واقع آسیب‌رسان هستند، مقایسه کرد. گرجی ابراز نگرانی کرد که وقتی اجازه واردات مواد اولیه داده نمی‌شود و محدودیت ایجاد می‌شود، چگونه می‌توان انتظار جهش تولید داشت؟
در ادامه، گرجی به اظهارات رییس قوه قضاییه اشاره کرد و گفت: حجت‌الاسلام والمسلمین اژه‌ای دستور داده‌اند که قضات نباید کارآفرینان را به دادگاه احضار کنند، اما همچنان وکلا و نمایندگان کارآفرین‌ها را نمی‌پذیرند.
تاثیر نامطلوب قوانین بر رقابت‌پذیری صنعت غذا
پرویز جهانگیری، رییس هیات‌مدیره انجمن افزودنی‌های مواد غذایی ایران، در نشست مشترک با مسوولان سازمان بازرسی کل کشور، سازمان ملی استاندارد و نمایندگان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، به مشکلاتی اشاره کرد که بر اثر قوانین مضاعف بر رقابت‌پذیری صنعت غذا تاثیر منفی گذاشته است.
وی بیان کرد که صنعت غذا به‌عنوان اولین صنعت غیروابسته به خارج در کشور و منطقه، اکنون به ‌دلیل این قوانین نه‌تنها عقب رفته، بلکه تضعیف نیز شده است. جهانگیری افزود: تناقض‌های موجود در تصمیم‌گیری ادارات و مشکلات مربوط به موازی‌کاری‌ها، از جمله در اداره دامپزشکی، استاندارد و وزارت بهداشت، باعث شده مدیران به‌ جای خلاقیت، زمان زیادی را صرف پاسخگویی به ادارات کنند، بدون اینکه از سوی آنها پاسخی دریافت کنند.
وی همچنین به عدم به‌روز بودن بخش نظارتی نسبت به بخش تولید اشاره کرد و گفت که کارشناسان نظارتی به‌روزرسانی‌های لازم را دریافت نکرده‌اند و از کارشناسان تولید عقب مانده‌اند. این انتقادات در حالی مطرح می‌شود که فعالان صنعتی خواستار بازبینی و اصلاح سیاست‌ها و مقررات نظارتی برای بهبود شرایط رقابتی و توسعه پایدار صنعت غذا هستند.
پیشنهادات برای بهبود وضعیت
یوسف قاضی‌عسگر، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات در این جلسه بر ضرورت به‌روزرسانی قوانین تاکید کرد و گفت که بخش ‌خصوصی مانند 10سال پیش مدیریت نمی‌شود و نیازمند تحول و تطابق با تحولات روز است. به ‌عنوان مثال، در سطح بین‌المللی نیازی به درج آدرس فیزیکی کارخانه روی بسته‌بندی محصولات نیست و تولیدکنندگان به ذکر آدرس اینترنتی اکتفا می‌کنند، در حالی که در ایران، الزام به درج آدرس پستی و اینترنتی، چراغ راهنما و انواع آرم‌ها پیچیدگی‌های قانونی اضافی را ایجاد کرده که منجر به خودتحریمی و خودتخریبی شده است.
قاضی‌عسگر همچنین به الگوبرداری از کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: «با نگاهی به کشورهایی مانند امارات مشاهده می‌کنیم که فرآیند تولید در کوتاه‌ترین شکل ممکن و با کمترین مراحل صورت می‌گیرد اما در کشور ما موانع متعدد و پیچیدگی‌ها روزبه‌روز تولید را دشوارتر کرده است.
انتقاد از تاثیر منفی موازی‌کاری‌ها بر صنعت غذا
جمشید کلانتر، عضو هیات‌مدیره فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی و کشاورزی، به انتقاد از موازی‌کاری‌های موجود در نظارت بر صنعت غذا پرداخت و تاکید کرد که این نظارت‌های موازی و مضاعف چالش‌های جدی برای تولیدکنندگان به همراه داشته‌اند و باید تاثیرات آنها بر تولید مورد ارزیابی قرار گیرد. کلانتر اشاره کرد که یکی از عوامل اصلی برای حفظ قدرت خرید مردم، قیمت مناسب کالاهاست، اما وجود این موانع و قوانین دست و پاگیر باعث افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش قیمت محصولات شده است. وی اظهار داشت که باید بررسی کنیم تا چه اندازه این قوانین پیچیده، خود به افزایش قیمت‌ها کمک می‌کنند. او همچنین با اشاره به عدم توانایی ایران در معرفی یک برند جهانی در صنعت غذا گفت: عوامل داخلی بیش از تحریم‌ها در این زمینه تاثیرگذار هستند. کلانتر در حضور نمایندگان سازمان استاندارد و سازمان غذا و دارو تاکید کرد که هدف، حذف نظارت‌ها نیست، بلکه موثر کردن آنهاست. وی افزود: با نگاه بلندمدت و کل‌نگر به اهدافی مانند رقابت‌پذیری، اشتغال و نظارت‌ها می‌توانیم به سلامت جامعه و جهش تولید کمک کنیم.
تاکید بر تجمیع موانع و بهبود استانداردسازی در صنعت غذایی
به گزارش فودنا، زهرا پیراوی‌ونک، مدیر کل دفتر نظارت بر اجرای استاندارد صنایع غذایی و بهداشتی اداره استاندارد، اعلام کرد که سازمان ملی استاندارد در تلاش است با رعایت قوانین، مشکلات موجود را حل و فصل کند. او اظهار داشت که این سازمان با موازی‌کاری‌ها موافق نیست و بر لزوم تجمیع و تصمیم‌گیری درباره برخی از موانع تاکید کرد. پیراوی توضیح داد: تمامی فعالیت‌ها و تصمیمات این سازمان به صورت علنی و با اجماع انجام می‌شود و استانداردسازی در فرآیندهای آن اولویت دارد. وی به مشارکت گسترده بین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف ازجمله وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان غذا و دارو، وزارت صنعت، معدن و تجارت و تشکل‌های صنایع غذایی اشاره کرد و گفت: در این مشارکت‌ها باید شرایط داخلی کشور مد نظر قرار گیرد، قبل از اینکه با کشورهای دیگر مقایسه شود. وی همچنین افزود که رویکرد سازمان ملی استاندارد، همکاری بین‌المللی و انطباق با استانداردهای جهانی است و تاکید کرد که هیچ تمایلی به موازی‌کاری ندارند. به همین منظور با رعایت مقتضیات کشور، مجموعه‌های ارزیابی انطباق را پیاده‌سازی کرده‌اند.
موازی‌کاری ارگان‌ها در سایه تداخل وظایف قانونی
سید‌ابراهیم ابراهیمی، مدیر کل دفتر تخصصی امور بین‌الملل و حلال سازمان ملی استاندارد، در نشست مشترکی بر اهمیت همکاری دستگاه‌های مختلف برای حمایت از تولید ملی تاکید کرد. او بیان داشت که تمامی دستگاه‌ها باید به منافع ملی کشور فکر کنند و به جای تقابل، در کنار یکدیگر به توافق برسند.
ابراهیمی اظهار کرد: بسیاری از ارگان‌ها طبق قوانین موجود خود را مسوول می‌دانند و این امر موجب موازی‌کاری‌های مختلف شده است. وی به دولت 6مورد از تعارضات را در سال‌1400 ارائه کرده است. به عنوان مثال، درخصوص نام تجاری حلال که در تجارت جهانی به عنوان یک برند بین‌المللی شناخته می‌شود، مجلس شورای اسلامی سازمان ملی استاندارد را به عضویت سازمان جهانی معرفی و متولی آن قرار داده اما سهم ایران در این اقتصاد جهانی نزدیک به صفر است.
او افزود: طرح صدور گواهینامه حلال جمهوری اسلامی ایران در سال جاری تصویب شده و طبق ماده‌7 قانون سازمان ملی استاندارد، این سازمان به عنوان مرجع صادرکننده گواهینامه حلال تعیین شده است. ابراهیمی خوشبختانه از عضویت ایران در موسسه استاندارد و اندازه‌‎شناسی کشورهای اسلامی (اسمیک) خبر داد و افزود که ایران در هیات‌مدیره این موسسه نیز جایگاه خاصی را کسب کرده است.
این اظهارات نشان‌دهنده تعهد سازمان ملی استاندارد به ارتقای جایگاه برند حلال در بازارهای جهانی و رفع موانع داخلی برای دستیابی به اهداف ملی است.
تاکید بر رفع موانع تولید در نشست مشترک سازمان بازرسی و صنعت غذا
سعید نوربخش، بازرس کل امور بهداشت و درمان سازمان بازرسی کل کشور در جلسه‌ای که به بررسی موازی‌کاری‌های میان استاندارد و سازمان غذا و دارو اختصاص داشت، بر حمایت از بخش‌خصوصی و رفع موانع تولید تاکید کرد. این جلسه به دستور مستقیم رییس قوه قضاییه و با هدف حمایت از فعالان بخش‌خصوصی ترتیب داده شد. نوربخش در این نشست مشترک که با حضور نمایندگان اداره استاندارد و سازمان غذا و دارو و فعالان صنعت غذا برگزار شد، عنوان کرد که 5/3درصد از بودجه کل کشور از منابع اختصاصی به بخش ‌خصوصی اختصاص دارد. وی افزود که این بودجه نباید موجب ایجاد موانع و موازی‌کاری‌های جدید برای صنعت شود. وی خاطرنشان کرد که هدف از برگزاری این جلسه، حرکت به سمت اجرای قوانین صحیح بوده و لازم است بررسی شود که آیا این قوانین به تحقق سلامت جامعه، جهش اقتصادی، اشتغال و صادرات منجر شده‌اند یا خیر. این اظهارات نشان‌دهنده تعهد به یافتن راه‌حل‌های عملی برای بهبود فضای کسب‌وکار و بهره‌وری در صنعت غذایی کشور است. ناهید جلیلیان، مدیر گروه بازرسی تحقیقات و آموزش پزشکی سازمان بازرسی کل کشور، در جمع‌بندی جلسه‌ای به بررسی موانع موجود در زمینه صنعت غذا و دارو پرداخت. جلیلیان اظهار داشت که گستردگی قوانین و همپوشانی‌های اجرایی بسیاری از مشکلات را به وجود آورده است و از نهادهای مربوطه خواست تا مشکلات را به صورت مکتوب ارائه دهند تا سازمان بازرسی بتواند بررسی دقیقی انجام دهد. جلیلیان با اشاره به اهمیت تبادلات اطلاعاتی بین سازمانی تاکید کرد که ایجاد ارتباطات موثر میان سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو می‌تواند بسیاری از این موانع و مشکلات را حل کند. او هشدار داد که در صورت عدم تبادل اطلاعات، هزینه‌ها افزایش یافته و موانع بیشتری برای تولید و اقتصاد کشور ایجاد خواهد شد. وی خاطرنشان کرد که در حال حاضر فعالیت‌های سازمانی به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود اما با تقویت ارتباطات می‌توان این چالش‌ها را کاهش داد و بهبود بخشید.