سرزمینی در حسرت توسعه صنعتی

محمد‌صادق جنا‌ن‌صفت
آنهایی که از سر درد و اشتیاق ورق به ورق کتاب منتشر شده از سوی
مسعود نیلی و همکارانش درباره توسعه صنعتی را نه از سر اینکه نقدی بنویسند و جایزه‌ای بگیرند یا اینکه براساس تکلیف بخوانند، مطالعه کرده‌اند، یادشان می‌آید که تهیه‌کنندگان کتاب یک عبارت کلیدی را در شروع نوشته به خوانندگان و مخاطبان یاد‌آوری کردند.
در این کتاب تصریح شده است پدیده‌ای به نام توسعه صنعتی یک فرآیند سخت است و نیاز به اراده سیاسی در بالاترین سطح حکمرانی و نیز پذیرش همه گروه‌های سیاسی دارد. سرنوشت این سند نشان داد که نویسندگان چقدر دقیق بودند. سند منتشر شده پیش از اینکه به امضای رییس‌جمهور وقت برسد در چرخ‌‌دنده‌های اندیشه‌های دشمن مدرنیسم و نیز در لابه‌لای ترس کسانی که جور دیگری می‌اندیشیدند اما لکنت‌زبان گرفتند گیر افتاد و سر به سلامت بیرون نبرد.
حالا و پس از 20‌سال از دوره تلخ یادشده دستیابی به راهبرد توسعه صنعتی و نه خود توسعه صنعتی به یک حسرت ملی تبدیل شده است. دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی نیم‌نگاهی به این داستان انداختند ولی به ژرفای مقوله نرسیده بودند و آنچه آماده شد به کمدی- تراژدی می‌ماند.
در دولت مرحوم رییسی نیز تنها در برخی روزها شاید نامی از توسعه صنعتی برده شد. حالا رسیده‌ایم به اینجا که اتاق بازرگانی ایران با برگزاری نشست‌ها و نیز با فراخوان از کسانی که دستی در این کار دارند می‌خواهد داستان تدوین توسعه صنعتی را دنبال کند.
شهروندانی که داستان فرازهای کره‌جنوبی و نیز سه همراه آن را درباره رشد و توسعه صنعتی در دهه1970 و کمی پیش از آن خوانده و شنیده‌اند نیک می‌دانند که توسعه صنعتی بیش از اینکه یک فرآیند مکانیکی و سخت‌افزاری باشد یک فرآیند ذهنی است و باید نخست ذهن آدمی و ذهن حکمرانان به این سو برود که الزام‌های توسعه صنعتی را قبول کنند.
توسعه صنعتی در جزیره‌ای هرچند بزرگ به‌نام ایران شکل نمی‌گیرد و ماهیت نمی‌یابد و اصولا توسعه صنعتی ایرانی یا چینی نداریم و برای عبور از حسرت رسیدن به توسعه صنعتی باید چشم بر تفاوت‌های فرهنگی دوخت و ایدئولوژی را کنار گذاشت و فرهنگ همراه توسعه صنعتی را که تعظیم به علم و دانش و فروتنی در برابر نوآوران تکنولوژی است پذیرفت. صنعت بی‌وطن است و از هر جا باید آن را آموخت و نیز الزام‌های توسعه صنعتی نیازمند فداکاری مدیران است و سرسختی در این دنیا جایی ندارد.