استراتژی کشورها برای هوش‌مصنوعی

اسفند‌یار جهانگرد*
استراتژی‌های ملی برای پذیرش AI نقش کلیدی در اطمینان از اینکه توسعه آن انسانی‌محور باشد و منافع آن به‌‌طور گسترده و پایدار توزیع شود، دارند. به طور کلی استراتژی‌ها و برنامه‌های کشورها تلاش می‌کنند تا ادغام هوش‌مصنوعی را در سراسر جامعه به‌‌طور سازنده مدیریت کنند و فرصت‌ها و چالش‌های این فناوری را در نظر بگیرند. تجزیه و تحلیل اخیر هوش‌مصنوعی از سوی AI OECD بیش از ۵۰ ابتکار ملی استراتژیک و در سطح دولت برای هوش‌مصنوعی قابل اعتماد را شناسایی کرده است.
یک استراتژی قوی برای پذیرش AI باید شامل چشم‌انداز روشن، زیرساخت‌های قوی، مدیریت موثر داده‌ها، ابتکارات آموزشی جامع، چارچوب‌های قانونی حمایتی و تامین مالی کافی باشد. به‌‌طور خاص‌تر، یک چشم‌انداز روشن نیازمند آن است که دولت‌ها پیشگام شوند و اهداف بلندمدت برای پذیرش AI را تعریف کنند. این اهداف باید عمدتا بر اطمینان از این تمرکز داشته باشند که فناوری به توسعه اقتصادی، بهبود مراقبت‌های بهداشتی و پیشرفت‌های آموزشی کمک کند. علاوه‌بر این، استراتژی باید جزئیات طرح‌های سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها را شامل شود که اتصال اینترنت پرسرعت، رایانش ابری و فناوری‌های پیشرفته را در بر گیرد.
همانطور که می‌دانیم، تاثیر AI بر بازار کار تنها یک تغییر نیست بلکه یک تحول عمیق است. این تحول نیازمند تغییرات چشمگیر در برنامه‌های آموزشی و تربیت نیروی کار است تا نیروی کار با مهارت‌های مرتبط با AI تجهیز شود. استراتژی‌های ملی نه‌تنها باید این تغییر را پیش‌بینی کنند بلکه باید برنامه‌های آموزشی و تربیتی را به‌‌طور بنیادین تنظیم کرده تا از جابه‌جایی شغلی گسترده جلوگیری و کمک کنند کارگران بتوانند به نقش‌های جدید در یک اقتصاد مبتنی بر AI منتقل شوند.
سرعت پیشرفت AI همچنین نیازمند چارچوب‌های قانونی انعطاف‌پذیر است، به‌علاوه استراتژی‌های دولتی که بر تعادل نوآوری و استفاده اخلاقی از AI تمرکز دارند و مسائلی مانند سوگیری، حریم خصوصی و مسوولیت را مطرح می‌کنند. دولت‌ها همچنین باید منابع مالی مورد نیاز برای تحقیق و توسعه AI را مشخص کرده و کمک‌های مالی و مشوق‌های مالیاتی ارائه دهند تا سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی را تحریک کنند.
مرور کشور به کشور که در ادامه می‌آید، استراتژی‌های برخی کشورهای گروه ۲۰ و ایران را بررسی و اهداف، ابتکارات کلیدی و تاثیرات گسترده‌تر بر توسعه جهانی AI را برجسته می‌کند. هدف از این بررسی، ارائه بینش‌هایی در مورد اولویت‌هایی است که دولت‌ها در استراتژی‌های پذیرش هوش‌مصنوعی خود در نظر دارند.1- استراتژی ملی برزیل برای هوش‌مصنوعی (EBIA)
با شناسایی پتانسیل تحول‌آفرین هوش‌مصنوعی (AI)، برزیل در آوریل‌۲۰۲۱ استراتژی ملی هوش‌مصنوعی خود (EBIA) را راه‌اندازی کرد. این استراتژی یک رویکرد جامع برای توسعه داخلی AI و اطمینان از استفاده مسوولانه آن را ترسیم می‌کند.
EBIA به چندین موضوع کلیدی می‌پردازد. یکی از نگرانی‌ها ساختن یک نیروی کار قوی در حوزه AI است. این استراتژی قصد دارد تا استعدادهای داخلی AI را از طریق تامین مالی دانشگاهی، بورس‌های تحصیلی و برنامه‌های تخصصی مدرک AI پرورش دهد. علاوه‌بر این، نیاز به جذب و حفظ متخصصان بین‌المللی AI نیز به رسمیت شناخته شده است.
-تحول بازار کار و توانمندسازی نیروی کار:
EBIA به پتانسیل اختلال‌آفرین هوش‌مصنوعی در بازار کار اذعان دارد. برای کاهش این اثرات، استراتژی شامل طرح‌هایی برای تجهیز نیروی کار عمومی با مهارت‌های لازم جهت تطبیق با تغییرات در محیط کاری است. این امر از طریق برنامه‌های یادگیری مادام‌العمر و تمرکز بر توسعه مهارت‌های دیجیتال انجام می‌شود.
– ایجاد اکوسیستم قوی هوش‌مصنوعی:
استراتژی فراتر از توسعه استعدادها حرکت می‌کند و به اهمیت ایجاد یک اکوسیستم هوش‌مصنوعی قوی اشاره دارد. این شامل برنامه‌هایی برای تشویق بخش‌خصوصی به پذیرش فناوری‌های هوش‌مصنوعی، سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش‌های استراتژیک، تامین مالی استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) و ایجاد خوشه‌های هوش‌مصنوعی برای تقویت همکاری است.
-ملاحظات اخلاقی:
ملاحظات اخلاقی در EBIA جایگاه برجسته‌ای دارند. این استراتژی خواستار ایجاد نهادهای نظارتی برای تدوین چارچوب‌های اخلاقی در توسعه و استفاده از هوش‌مصنوعی است. همچنین تامین مالی تحقیقات در زمینه «هوش‌مصنوعی قابل‌توضیح» که شفافیت را ترویج می‌دهد و امکان نظارت انسانی را فراهم می‌آورد، بخشی از این رویکرد است.
2- کانادا: استراتژی هوش‌مصنوعی پان-کانادایی
طبق گزارش IBM، ۳۷درصد از متخصصان IT در شرکت‌های بزرگ کانادا اعلام کرده‌اند که هوش‌مصنوعی را در کسب‌وکار خود به‌‌طور فعال پیاده‌سازی کرده‌اند. با این حال، شکاف‌های مهارتی (۴۱درصد)، پیچیدگی داده‌ها (۲۴درصد) و هزینه‌های بالا (24درصد) از موانع اصلی پذیرش محسوب می‌شوند. از سال۲۰۱۷، این استراتژی بیش از ۲‌میلیارددلار آمریکا در حمایت از تحقیقات و نوآوری دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده است.
مرحله دوم استراتژی که در سال۲۰۲۲ معرفی شد، بیش از ۴۴۳‌میلیون دلار بودجه دریافت کرد. این مرحله شامل سرمایه‌گذاری در تحقیقات هوش‌مصنوعی، حمایت از پذیرش هوش‌مصنوعی در صنایع مختلف و تقویت نیروی کاری متنوع و جامع در این حوزه است. دولت کانادا همچنین بر توسعه اخلاقی و مسوولانه هوش‌مصنوعی تاکید دارد.
3- چین: برنامه توسعه هوش‌مصنوعی نسل جدید (AIDP)
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF)، بازار هوش‌مصنوعی چین تا سال‌۲۰۲۵ از ۶۱‌میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر تاکنون حدود۱۲۰‌میلیارد دلار در اکوسیستم هوش‌مصنوعی چین تزریق کرده‌اند. برنامه توسعه هوش‌مصنوعی نسل جدید در جولای‌۲۰۱۷ توسط شورای دولتی چین منتشر شد و به همراه سند ساخت چین ۲۰۲۵ (منتشرشده در۲۰۱۵)، زیربنای استراتژی هوش‌مصنوعی این کشور را تشکیل می‌دهند.
این برنامه بر پیشبرد تحقیقات، ترویج کاربردهای هوش‌مصنوعی در صنایع مختلف و توسعه نیروی کار ماهر برای اقتصاد مبتنی‌بر هوش‌مصنوعی تمرکز دارد. دولت چین همچنین در تلاش است استانداردهای فناوری و مقررات هوش‌مصنوعی را تقویت کند تا از توسعه ایمن و اخلاقی آن اطمینان حاصل نماید. این چارچوب تعهدی دوگانه به نوآوری و رعایت امنیت ملی، استانداردهای اخلاقی و ارزش‌های اجتماعی دارد.
ادامه دارد
*عضو هیات‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی