بورس کماکان در مرحله اصلاح

گروه بورس- بازار روز گذشته در شرایطی آرام و نسبتا متفاوت از روزهای گذشته قرار داشت. حرکت‌های روز گذشته، به‌نوعی شبیه به یک استراحت کوتاه در میان یک روند طولانی‌تر است. این استراحت، نه به معنای رکود، بلکه بیشتر نوعی آرامش نسبی در دل تغییرات بازار است. با این حال، این وقفه در روند بازار را باید از جنبه‌ای متفاوت تحلیل کرد، چراکه در مقایسه با دوره‌های مشابه گذشته، به نظر می‌رسد هم از لحاظ زمانی، هم از لحاظ مکانی و هم از منظر قیمتی، فضا تغییر کرده است. اما در دل این آرامش، پیام‌های ویژه‌ای نهفته است که باید به آن توجه کرد. یکی از این پیام‌ها این است که هنوز هیچ تحول غیرمنتظره‌ای در بازار رخ نداده و در صورت عدم بروز اخبار منفی و غیرمنتظره، می‌توان انتظار داشت که فشار فروش در بسیاری از سهم‌ها کاهش یابد. به عبارتی، فضا آماده تغییر و تحولات مثبت است، هرچند این تغییرات ممکن است به سرعت و شدت گذشته نباشد. برای درک بهتر شرایط کنونی، لازم است به روند بازار در ماه‌های اخیر نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم. در ماه‌های شهریور و مهر، بازار در شرایطی بسیار منفی قرار داشت. در آن زمان، جو بدبینی در بازار به حدی شدید بود که بسیاری از تحلیلگران نیز در پیش‌بینی‌های خود به اشتباهات متعددی گرفتار شدند. این وضعیت، شبیه به آن است که فردی در آستانه یک تصمیم مهم زندگی قرار دارد، اما با اضطراب و استرس فراوان وارد آن می‌شود و هر قدمی که برمی‌دارد، با ترس و تردید همراه است. بسیاری از سهامداران در آن زمان تصمیم به فروش گرفتند و امیدی به بازگشت رشد و رونق نداشتند. این وضعیت به‌نوعی مشابه به روزهایی است که فرد درگیر مقدمات یک تغییر مهم در زندگی است؛ همه‌چیز پر از سوالات و نگرانی‌هاست، اما پس از مدتی، این دوره دشوار به پایان می‌رسد.
اما از آبان‌ماه، به‌دنبال انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، اوضاع به‌طور چشمگیری تغییر کرد. به‌عبارت دیگر، بازار وارد یک دوره جدید شد که مشابه دوران ماه عسل در زندگی افراد است؛ همه‌چیز به نظر خوب و دلپذیر می‌آید و امیدها برای رشد و بازدهی بالا، دوباره جان می‌گیرد. این دوره که از آبان‌ماه تا هفته گذشته ادامه داشت، برای بسیاری از فعالان بازار، بسیار خوشایند و پرثمر بود. در این مدت، بازار رشد چشمگیری را تجربه کرد و بسیاری از سهم‌ها به سطوح قیمتی بالاتر رسیدند اما باید توجه داشت که این دوران خوش، همواره محدود است و به‌طور طبیعی، یک روز باید به پایان برسد. مانند
ماه عسل که سرانجام به پایان می‌رسد و زندگی واقعی با مشکلات و چالش‌های جدید آغاز می‌شود.
بازار از دید آمار
آمار روز گذشته بازار سرمایه نشان‌دهنده کاهش در شاخص‌های اصلی و تغییرات معناداری در ارزش معاملات بود. شاخص کل بورس با کاهش 42891 واحدی معادل 54/‏1‌درصد به عدد 2734843 رسید. در همین حال، شاخص هم‌وزن نیز با کاهش 6146 واحدی معادل 72/‏0درصد به سطح 847098 واحد رسید. این کاهش‌ها بیانگر تداوم فشار فروش در برخی نمادهای بزرگ بازار بود.
ارزش معاملات در بازار سرمایه روز گذشته به 21536‌میلیارد تومان رسید که از این میزان، معاملات مربوط به سهام، حق‌تقدم و صکوک 13465‌میلیارد تومان را تشکیل داد. همچنین، ارزش معاملات صرفا مربوط به سهام و حق‌تقدم به 9546‌میلیارد تومان رسید. صندوق‌های سهامی و مختلط با معاملاتی به ارزش 4096‌میلیارد تومان، نقش فعالی در بازار داشتند، درحالی‌که صندوق‌های درآمد ثابت با ارزش معاملاتی 4196‌میلیارد تومان در جریان معاملات سهم عمده‌ای داشتند. پنجاه شرکت بزرگ بازار نیز معاملاتی به ارزش 7891‌میلیارد تومان را به ثبت رساندند. در بخش صندوق‌های اهرمی، معاملات به 1847‌میلیارد تومان رسید و در نهایت، صندوق‌های کالایی با ثبت معاملاتی به ارزش 2110‌میلیارد تومان، فعالیت خود را به پایان رساندند.
در زمینه ورود و خروج پول، آمارها نشان می‌دهد که خروج پول از کل بازار به 1124‌میلیارد تومان رسید. این خروج در بخش سهام، حق‌تقدم و صکوک به 1867‌میلیارد تومان افزایش یافت، درحالی‌که در معاملات صرفا مربوط به سهام و حق‌تقدم، خروج پول حقیقی به 1205‌میلیارد تومان رسید. از سوی دیگر، صندوق‌های سهامی و مختلط با خروج 662‌میلیارد تومان مواجه شدند. برخلاف این روند، صندوق‌های درآمد ثابت با ورود 743‌میلیارد تومان سرمایه، روز مثبتی را تجربه کردند. صندوق‌های اهرمی و کالایی نیز به ترتیب خروج‌های 282‌میلیارد تومان و 51‌میلیارد تومان را به ثبت رساندند.
این آمار نشان می‌دهد که تقابل میان بخش‌های مختلف بازار همچنان ادامه دارد. فشار فروش در برخی نمادها و جریان‌های خروج سرمایه در کنار ورود پول به صندوق‌های کم‌ریسک‌تر، بازتابی از نگرانی‌ها و احتیاط سرمایه‌گذاران نسبت‌به شرایط آتی بازار است.
آیا روند صعودی بازار
به پایان رسیده است؟
یکی از مهم‌ترین سوالاتی که این روزها ذهن سهامداران را مشغول کرده، این است که آیا روند صعودی بازار به پایان رسیده است؟ آیا زمانی که بازار به آرامش رسیده، باید منتظر کاهش قیمت‌ها باشیم؟ در پاسخ به این سوال، باید بگوییم که نمی‌توان با قطعیت اعلام کرد که روند صعودی به پایان رسیده است. به‌طور کلی، روند صعودی بازار همیشه تحت‌تاثیر عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی و جهانی قرار دارد و پیش‌بینی دقیق آن کار دشواری است.
با این حال، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در صورت عدم بروز اخبار منفی و غیرمنتظره، روند صعودی بازار همچنان ادامه خواهد داشت. البته باید این نکته را در نظر داشت که سرعت این رشد ممکن است کاهش یابد. در واقع، به نظر می‌رسد که سرعت رشد بازار در مقایسه با دو ماه گذشته، کمتر خواهد بود. این به معنای پایان رشد نیست، بلکه به این معناست که نوسانات بازار کمتر و با شدت کمتری همراه خواهد بود.
سرعت رشد بازار در آینده چگونه خواهد بود؟
سوالی دیگر که ذهن سهامداران را به خود مشغول کرده این است که آیا سرعت رشد بازار مشابه دو ماه اخیر خواهد بود؟ به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک، سرعت رشد بازار کاهش خواهد یافت. با اینکه هنوز هم فضا برای رشد وجود دارد و احتمالا بازار در یک روند مثبت باقی خواهد ماند اما دیگر نمی‌توان انتظار داشت که همان شدت و سرعت رشد گذشته ادامه یابد. این به معنای کاهش شتاب رشد است، نه توقف آن. رشد بازار در آینده به‌طور تدریجی و آرام‌تر ادامه خواهد یافت و سهامداران باید برای چنین شرایطی آماده باشند.
شاخص هم‌وزن یا شاخص کل؟ کدام‌یک بهتر است؟
یکی دیگر از سوالات رایج در این روزها این است که آیا شاخص هم‌وزن از شاخص کل جلوتر خواهد بود؟ بسیاری از سهامداران در تلاشند پیش‌بینی کنند که آیا سهام کوچک‌تر و شرکت‌های کمتر شناخته‌شده، نسبت‌به سهام بزرگ‌تر، عملکرد بهتری خواهند داشت؟ اما در اینجا باید تاکید کنیم که تمرکز صرف بر شاخص هم‌وزن یا شاخص کل، ممکن است باعث انحراف از تحلیل‌های بنیادی بازار شود. این دو شاخص تنها نمای کلی از روند بازار را نشان می‌دهند و نمی‌توان به‌طور قطعی از آنها برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده کرد.
مهم‌ترین نکته در تحلیل بازار، ارزیابی شرایط بنیادی و افق سودآوری شرکت‌هاست. بنابراین به‌جای اینکه خود را درگیر تحلیل شاخص‌های کلیدی کنیم، باید به وضعیت شرکت‌ها و صنایع مختلف توجه کنیم و براساس تحلیل بنیادی، تصمیمات بهتری اتخاذ کنیم. به‌عنوان مثال، نمادهای سبزی که روز گذشته در تابلوی بازار مشاهده می‌کنید، ممکن است پشت‌سر خود مشکلات و چالش‌های خاصی داشته باشند که در نگاه اول مشخص نیست.
چشم‌انداز آینده بازار
با توجه به شرایط کنونی، باید پذیرفت که بازار در روزهای آینده ممکن است به شکلی متفاوت از آنچه در دو ماه اخیر تجربه کردیم حرکت کند. تغییرات در سرعت رشد و نوع نوسانات بازار اجتناب‌ناپذیر است. اما باید تاکید کرد که این تغییرات به معنای بد بودن شرایط نیست بلکه می‌تواند فرصتی برای تحلیل دقیق‌تر و انتخاب سهام مناسب فراهم آورد.
با وجود این تغییرات، همچنان می‌توان به آینده بازار امیدوار بود. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که بازار در شرایط ارزنده‌ای قرار داشته و پتانسیل رشد معقول و منطقی در آن وجود دارد. با این حال، سهامداران باید به‌طور دقیق‌تری شرایط بنیادی بازار و چشم‌انداز آتی صنایع مختلف را بررسی کرده تا بتوانند تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
نتیجه‌گیری
بازار روز گذشته، با حرکت‌های استراحتی خود، نشان داد که هنوز هم ظرفیت رشد دارد و این روند ممکن است ادامه یابد. با این حال، باید آماده باشیم که سرعت رشد کاهش یابد و نوسانات بازار از شدت گذشته کاسته شود. مهم‌ترین نکته برای سهامداران این است که توجه خود را بر تحلیل‌های بنیادی و ارزیابی دقیق شرایط اقتصادی و سودآوری شرکت‌ها متمرکز و از تمرکز صرف بر شاخص‌های کلی بازار پرهیز کنند.
روند بلندمدت و کوتاه‌مدت بازار
در حال حاضر، بسیاری از فعالان بازار با پرسش‌های مختلفی در خصوص روند آینده بازار مواجه هستند. یکی از سوالات اساسی که مطرح می‌شود، این است که این جریان فعلی چقدر طول خواهد کشید؟ به نظر می‌رسد که طی دو تا سه سال آینده، مدل اقتصادی دولت به گونه‌ای خواهد بود که بازار سرمایه می‌تواند به عنوان یکی از برندگان اصلی در مقایسه با دیگر بازارها عمل کند. به عبارت دیگر، انتظار می‌رود که جریان پول از بیرون به سمت بازار سرمایه هدایت شود و به‌تبع آن، بازار سهام در این مدت می‌تواند بازدهی مناسبی را به سهامداران خود ارائه دهد. بنابراین باید این نکته را مدنظر قرار داد که وضعیت فعلی بازار، یک فضای بلندمدت و میان‌مدت مثبت را نشان می‌دهد و نباید خود را صرفا اسیر جریانات کوتاه‌مدت و نوسانی فعلی کرد. البته این فرض در صورتی معتبر است که تیم‌های اقتصادی و سیاستگذاران همچنان با عقلانیت و در چارچوب استراتژی‌های اصولی پیش بروند.
پیش‌بینی عبور از سقف‌های قبلی
سوالی که بسیاری از فعالان بازار به‌دنبال پاسخ آن هستند، این است که آیا بازار می‌تواند از سقف‌های قیمتی قبلی عبور کند؟ واقعیت این است که بازار در آینده‌ای نه چندان دور، احتمالا با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد تا بتواند از این سقف‌ها عبور کند. به‌طور قطع، این عبور به‌سادگی و با یک حرکت یک‌باره نخواهد بود. بلکه ممکن است به یک «زد و خورد» طولانی‌مدت و پر نوسان نیاز داشته باشد تا بازار بتواند به سطوح بالاتر از این سقف‌ها دست یابد. این مسیر جدیدی است که پیش‌روی بازار باز می‌شود و ممکن است در آن، فرصت‌های جدیدی برای سودآوری سهامداران فراهم آید.
اعتبار و صندوق‌های اهرمی: انتخابی با ریسک‌های خاص
سوالی که برای بسیاری از سرمایه‌گذاران مطرح است، این است که آیا باید با استفاده از اعتبار در بازار حرکت کنند یا به‌جای آن، صندوق‌های اهرمی را در پرتفو خود بگنجانند؟ باید گفت که استفاده از صندوق‌های اهرمی یا اعتبارات در بازار نیازمند یک دیدگاه مثبت و خوش‌بینانه به آینده بازار است. در فضایی که نوسانات بازار زیاد است و این روزها شاهد زد و خوردهای زیادی در آن هستیم، استفاده از اهرم و اعتبار کمی پرریسک به نظر می‌رسد. در این شرایط، حتی برای سرمایه‌گذاران باتجربه، استفاده از اعتبار یا صندوق‌های اهرمی ممکن است ریسک‌های زیادی داشته باشد. با این حال، نمی‌توان گفت که نقد بودن در بازار هم به‌طور کامل گزینه مناسبی است، زیرا فضا برای سرمایه‌گذاری در بازار به‌طور کلی جذاب است و نقد بودن در این فضا ممکن است منجربه از دست دادن فرصت‌های خوب برای بازدهی شود.
بررسی رفتار بازار و تحلیل حرکت بازیگران آن
در این شرایط پرتنش و پر از اتفاقات مختلف، باید به نکته‌ای در خصوص رفتار بازیگران بازار و متولیان آن توجه کنیم. روز گذشته، بازار با رفتار متناسب با شرایط و مطابق با حرکات منطقی خود، مسیر معقولی را طی کرد اما یکی از نکات بسیار مهمی که در تحلیل بازار باید به آن توجه داشت، مسیر حرکت قیمت‌ها در راستای چشم‌انداز درآمدی و سودآوری شرکت‌ها است. بسیاری از تحلیلگران و فعالان بازار این نکته را نادیده می‌گیرند که فضای درآمدی و شرایط سودآوری در سال جاری و سال آینده، با شرایط سال 1401 یا 1400 کاملا متفاوت است.
بیشتر تحلیلگران بر این باورند که بازار فعلی با وضعیت سال‌های گذشته قابل مقایسه نیست چراکه بسیاری از شرکت‌ها به‌ویژه در صنایع مختلف، شاهد بهبود شرایط درآمدی خود بوده‌اند. این به معنی آن است که قیمت‌ها در حال حاضر در بسیاری از نمادها برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر از سال‌های گذشته است. در نتیجه، هیچ‌گونه ترس عمده‌ای از سقوط شدید قیمت‌ها وجود ندارد. حتی در صورتی که قیمت‌ها به اندازه 10‌درصد کاهش یابند، همچنان نمادهایی که در سطوح پایین‌تری قرار دارند، برای خرید مجدد و سرمایه‌گذاری جذاب خواهند بود.
رفتار غیرمنطقی برخی حقوقی‌ها و صندوق‌ها
با این حال، نکته‌ای که به‌ویژه در میان حقوقی‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به چشم می‌آید، رفتارهایی است که به‌طور غیرمنطقی و در تناقض با تحلیل‌های حرفه‌ای رخ می‌دهد؛ رفتارهایی که بعضا در آنها شاهد تصمیمات هیجانی و بدون تحلیل درست هستیم، نوعی سردرگمی را در بازار ایجاد می‌کند. مثلا شاهد بوده‌ایم که در قیمت‌های فعلی بسیاری از نمادها، حقوقی‌ها و صندوق‌ها با هیجان زیادی به خرید بلوک‌ها و صف‌های خرید می‌پرداختند اما به محض کاهش قیمت‌ها، بلافاصله تصمیم به فروش گرفته‌اند و رفتارهای شتاب‌زده‌ای نشان داده‌اند. این نوع واکنش‌ها که بیشتر به رفتارهایی جوزده و غیرحرفه‌ای شباهت دارد، نه‌تنها به ضرر سرمایه‌گذاران عمده و حقیقی‌ها تمام می‌شود، بلکه موجب ایجاد ناامیدی در سهامداران نیز می‌گردد.
در واقع، انتظار فعالان بازار از حقوقی‌ها و صندوق‌ها این است که حداقل در تصمیمات خود منطق بیشتری داشته باشند و از تصمیم‌گیری‌های هیجانی و مطابق با جو بازار پرهیز کنند. باید در نظر داشت که مردم به صندوق‌ها و حقوقی‌ها اعتماد کرده و سرمایه‌های خود را در اختیار آنها قرار می‌دهند. بنابراین این صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری مسوولیت سنگینی بر دوش دارند و باید از رفتارهای غیرحرفه‌ای پرهیز کنند.
شفافیت بیشتر در عملکرد صندوق‌ها و حقوقی‌ها
از سوی دیگر، لازم به ذکر است که صندوق‌ها و حقوقی‌ها باید در راستای شفافیت بیشتر گام بردارند. اگر صندوقی سرمایه‌ای بیش از ‌هزار‌میلیارد تومان دارد، هیچ ایرادی ندارد که گزارش هفتگی خرید و فروش‌های خود را در اختیار سهامداران قرار دهد. شفافیت در این زمینه می‌تواند به شدت به کارایی صندوق‌ها کمک کند و باعث افزایش اعتماد عمومی نسبت‌به این نهادها شود. در غیراین صورت، تکرار چنین رفتارهای غیرحرفه‌ای و هیجانی در نهایت می‌تواند به مرگ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم منتهی شود.
این شفافیت تنها می‌تواند منجربه کارایی بیشتر صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری شود. اگر قرار است مردم به این بازار دعوت شوند، باید میزبانی صادق، شفاف، حرفه‌ای و کاربلد باشد تا در مقاطع حساس بازار، چه در شرایط منفی و چه در شرایط مثبت، رفتار حرفه‌ای و منطقی از خود نشان دهد. این‌گونه می‌توان از تکرار رفتارهای هیجانی و پرریسک جلوگیری کرد و به سرمایه‌گذاران اطمینان داد که سرمایه‌هایشان در دست افرادی با تحلیل‌های منطقی و مستند است.