انقلاب صنعتی پنجم فرصتی طلایی برای ایران

«جهان‌صنعت»- در شرایطی که به گفته برخی از اقتصاددانان و پژوهشگران توسعه صنعتی، حکمرانی صنعتی در ایران با شکست مواجه شده است، دو عضو هیات‌علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی تحلیلی، «انقلاب صنعتی پنجم» را فرصتی استثنایی برای کشورها و ازجمله ایران خواندند. به باور این پژوهشگران، ایران با بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرفته و تطبیق آن با شرایط داخلی خود، می‌تواند در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد. سیاستگذاری صنعتی هوشمندانه که شامل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، توانمندسازی نیروی کار و تقویت همکاری‌های بین بخشی باشد، می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران کلیدی در این انقلاب صنعتی تبدیل کند.
به گزارش «جهان‌صنعت»‌ مسعود نیلی، اقتصاددان و همکارانش در روزهای پایانی آذرماه سال جاری در همایش «چالش‌های صنعتی ‌شدن در ایران» در یک دوره ۲۰‌ساله یعنی از دهه ۸۰ تا پایان دهه‌۹۰ صنعت ایران نه‌تنها با صنعت روز جهان از ابعاد گوناگون به‌ویژه از نظر سطح تکنولوژی به کار برده شده همراه نبوده است بلکه به دلیل کاهش واردات ماشین‌آلات صنعتی، تکنولوژی‌ای که همراه این واردات انجام می‌شد را نیز از دست داده است. نیلی در بخشی از سخنانش تاکید کرد: کمتر کشوری در دنیا هست که در یک دهه شاهد چهاربار جهش ارزی باشد. جهش‌های ارزی با خود تورم به همراه می‌آورد و تورم که افزایش می‌یابد دولت کسری بودجه می‌آورد و دولت در این وضعیت برای تامین کسری بودجه به بانک‌ها روی می‌آورد و بانک‌ها نیز از منابع بانک مرکزی برداشت می‌کنند و به این ترتیب منابع لازم برای تسهیلات بخش صنعت کاهش می‌یابد.
به باور نیلی، دولت‌های ایران با دادن انرژی ارزان به صنعت راه را برای آنها باز می‌کنند تا بتوانند به رشد اقتصادی کمک کنند اما این اتفاق به جای اینکه به رشد اقتصادی با صیانت از منابع طبیعی باشد به بدتر شدن وضعیت محیط‌زیست منجر می‌شود و پایداری رشد را از کشور می‌گیرد. از سوی دیگر دولت می‌خواهد به گروه‌های کم‌درآمد کمک کند و در این راهبرد به بنگاه‌های صنعتی فشار می‌آورد که باید قیمت‌های دستوری را اجرا کند. به این ترتیب است که بخش صنعت انگیزه رشد سالم را از دست می‌دهد.
همزیستی انسان و ماشین
به گزارش ایرنا، به نقل از میثم بشیری و محمد رضایی‌پور،‌ اعضای هیات‌علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، انقلاب صنعتی پنجم که برخلاف انقلاب‌های قبلی بر همزیستی انسان و ماشین تمرکز دارد، به‌‏عنوان مرحله‌ای جدید از پیشرفت‌های فناوری و صنعتی شناخته می‌شود. در این انقلاب، تمرکز بیشتر بر استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، روباتیک، اینترنت اشیا (IOT) و فناوری‌های نانو و زیستی است.
انقلاب صنعتی پنجم همزیستی بیشتر بین نیروی انسانی و ماشین‌ها را فراهم می‌سازد. این مرحله نوین از صنعتی‌سازی نه‌تنها بهره‌وری و کارآیی را بهبود می‌بخشد، بلکه به نیازهای اجتماعی و محیطی نیز توجه می‌کند. بنابراین، سیاستگذاری صنعتی در این زمینه نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و شناخت دقیق از تجربه‌های جهانی است. انقلاب صنعتی پنجم، دوره‌ای است که پس از انقلاب صنعتی چهارم مطرح شده و تاکید بیشتری بر همکاری انسان و ماشین دارد. در این انقلاب، نه‌تنها فناوری‌های دیجیتال و اتوماسیون به اوج خود رسیده‌اند، بلکه از فناوری‌ها برای بهبود زندگی انسانی و مسائل اجتماعی و محیطی استفاده می‌شود. سیاستگذاری صنعتی در این زمینه، برنامه‌ریزی‌هایی است که برای استفاده بهینه از این فناوری‌ها در جهت توسعه صنعتی پایدار و فراگیر صورت می‌گیرد.
دو عضو هیات‌علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در بخشی از گزارش تحلیلی خود، «تجارب جهانی» (آمریکا، آلمان و چین) در زمینه سیاستگذاری صنعتی در عصر انقلاب صنعتی پنجم را بررسی کرده‌اند.
آمریکا
در آمریکا، سیاست‌های صنعتی در زمینه انقلاب صنعتی پنجم بر نوآوری و تحقیق و توسعه متمرکز است. دولت ایالات‌متحده و شرکت‌های بزرگ فناوری همچون تسلا و گوگل، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را در زمینه هوش مصنوعی، روباتیک و شبکه‌های دیجیتالی انجام داده‌اند.
مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها نقش کلیدی در رشد این بخش ایفا کرده‌اند و سیاست‌های مالی و مالیاتی دولت به‏منظور حمایت از استارتاپ‌های فناوری‌محور نیز موثر بوده است. به‌عنوان مثال، پروژه‌های همکاری بین دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناوری در راستای توسعه هوش مصنوعی از موارد موفق در سیاستگذاری‌های آمریکاست.
آلمان
آلمان با برنامه «صنعت 0/‏4» به‌عنوان یکی از پیشگامان انقلاب صنعتی چهارم شناخته می‌شود. سیاستگذاری‌های صنعتی آلمان در انقلاب صنعتی پنجم نیز بر ادغام فناوری‌های دیجیتال با تولید سنتی متمرکز شده است. همکاری نزدیک بین دولت، شرکت‌های بزرگ صنعتی و دانشگاه‌ها به ارتقای هوش مصنوعی و روباتیک پیشرفته کمک کرده است.
برنامه‌های آموزشی و بازآموزی نیروی کار نیز به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی سیاستگذاری آلمان در این زمینه بوده است تا نیروی انسانی با مهارت‌های لازم برای کار با فناوری‌های جدید آشنا شوند.
چین
چین با برنامه «ساخت چین ۲۰۲۵» به دنبال پیشرفت در حوزه فناوری‌های پیشرفته و انقلاب صنعتی پنجم است. دولت چین سرمایه‌گذاری عظیمی را در بخش‌هایی مانند روباتیک، هوش مصنوعی و تولید هوشمند انجام داده است. این کشور همچنین با تشویق شرکت‌های بزرگ فناوری مانند علی‌بابا و هوآوی توسعه فناوری‌های نوین خود را به‏عنوان یکی از بازیگران اصلی انقلاب صنعتی پنجم معرفی کرده است. یکی از سیاست‌های موفق چین، ایجاد شهرهای هوشمند است که در آن فناوری‌های دیجیتال به ‏طور کامل با زندگی شهری و تولید صنعتی ادغام شده‌اند.
درس‌آموخته‌ها برای ایران
تجارب کشورهای پیشرفته در انقلاب صنعتی پنجم نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، همکاری بین بخش‌های دولتی و خصوصی‌ و توانمندسازی نیروی کار از عوامل کلیدی در موفقیت این کشورها بوده است. برای ایران، چند درس مهم از این تجارب قابل استخراج است:
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته: برای بهره‌برداری از فرصت‌های انقلاب صنعتی پنجم، ایران باید سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند هوش‌مصنوعی، اینترنت اشیا و روباتیک را افزایش دهد.
همکاری بین بخش‌های صنعتی و دانشگاهی: همانند آلمان، ایجاد ارتباطات نزدیک بین صنعت و دانشگاه‌ها برای توسعه فناوری‌های نوین و تربیت نیروی انسانی متخصص ضروری است.
بازآموزی و توانمندسازی نیروی کار: مانند آلمان و آمریکا، بازآموزی نیروی انسانی برای هماهنگی با فناوری‌های جدید از اولویت‌های مهم است. برنامه‌های آموزشی و تخصصی باید برای به‌روز‌رسانی مهارت‌های نیروی کار اجرا شود.
ایجاد شهرها و صنایع هوشمند: تجربه چین در توسعه شهرهای هوشمند نشان می‌دهد که ایران نیز می‌تواند با توجه به نیازهای خود، سیاست‌های مشابهی را در زمینه هوشمندسازی صنایع و زیرساخت‌ها اجرا کند.
انقلاب صنعتی پنجم فرصتی استثنایی برای کشورها فراهم می‌کند تا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی را محقق کنند. ایران با بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرفته و تطبیق آن با شرایط داخلی خود، می‌تواند در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد. سیاستگذاری صنعتی هوشمندانه که شامل سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، توانمندسازی نیروی کار و تقویت همکاری‌های بین بخشی است می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران کلیدی در این انقلاب صنعتی تبدیل کند.