قاچاق حیات‌وحش، تجارتی چند‌ میلیارد دلاری

خبرآنلاین- اخیرا خبری منتشر شد مبنی بر اینکه یکی از بازیکنان انگلیسی مدنظر باشگاه پرسپولیس- که در خانه ویلایی خود از تمساح نگهداری می‌کند- اعلام کرده در صورتی که در ایران هم بتواند از تمساح خود نگهداری کند، حاضر به پیوستن و بازی در این تیم خواهد بود. علاقه به حفظ و نگهداری از حیوانات عجیب و غریب به‌ عنوان حیوان خانگی، در تمام دنیا، به‌ویژه در میان سلبریتی‌ها و افراد مشهور مطرح است. کمااینکه در ایران نیز چند تن از افراد سرشناس تجربه نگهداری از حیوانات خانگی نامتعارف را داشته‌اند. از جمله آنها می‌توان به امیر علی‌اکبری، قهرمان کشتی فرنگی جهان و مبارز MMAاشاره کرد که چندی پیش در فضای مجازی ویدئویی از خود منتشر کرد که در خانه‌اش در حال بازی با یک توله‌شیر بود. البته این موضوع با هشدار رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره نگهداشتن حیات‌وحش در خانه همراه شد یا مهران مدیری که در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود بیش از ۱۰سال است یک مار پیتون دارد که از شش‌ماهگی آن را پیش خود بزرگ کرده و حالا بیشتر از دو متر طول دارد. این همان ماری است که مدیری سکانس‌هایی از فیلم «همیشه پای یک زن در میان است» را با آن بازی کرده بود.
منظور از حیوان خانگی خاص یا نامتعارف چیست؟
تعاریف مختلفی برای حیوانات خانگی خاص وجود دارد اما معمولا عنوان «Exotic pets» یا حیوان خانگی نامتعارف به هر حیوان وحشی و غیراهلی اطلاق می‌شود که تحت نگهداری خانگی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال ببر، مار پیتون، شیر، روباه و… همگی در دسته حیوانات خانگی خاص در نظر گرفته می‌شوند. در واقع بیشتر حیواناتی که گربه، سگ یا حیوانات مزرعه نیستند، نامتعارف شناخته می‌شوند.
شاید نگهداری یک میمون کوچک در برزیل به عنوان پِت بسیار معمول باشد اما در ایران این موجود جزو موارد خاص یا غیرمتعارف محسوب می‌شود. عقرب و عنکبوت برای بسیاری نامتعارف محسوب می‌شوند در حالی که در بسیاری از فرهنگ‌ها این موجودات در دسته‌بندی پت‌های متعارف و معمول قرار می‌گیرند.
در تعریف دیگر، هر حیوانی که ذاتا ماهیت وحشی دارد ولی امروزه در خانه نگهداری می‌شود، حیوان خانگی خاص (Exotic Pet) محسوب می‌شود اما اگر از ابتدا و بدو تولد در خانه انسان نگهداری شود، صرفا حیوان خانگی (Pet) خواهد بود. معمولا گونه‌های در معرض انقراض مورد توجه افرادی هستند که به اگزاتیک‌پت‌ها علاقه‌مندند. برای مثال در کشورهای عربی، این روزها پلنگ، یوزپلنگ، شیر سفید و… به عنوان پت نگهداری می‌شوند.
داشتن حیوانات خانگی خاص قانونی است؟
کشورهای مختلف، قوانین متفاوتی در مورد داشتن حیوانات خانگی خاص دارند. مثلا نگهداری برخی حیوانات خانگی خاص در مناطق مسکونی، غیرقانونی است اما در زمین‌های بزرگ و فضای باز با دریافت مجوز، این امر می‌تواند مجاز و قانونی باشد. گاهی اوقات هم به نوع حیوان مورد نظر- غیر از سگ و گربه- بستگی دارد. در برخی کشورها داشتن یک حیوان خانگی غیرمعمول مجاز است اما این بدان معنا نیست که افراد یک شیر یا یوزپلنگ را به خانه بیاورند. در اکثر کشورهای اتحادیه اروپا متاسفانه نگهداری از انواع حیوانات نامتعارف به عنوان حیوان خانگی، از جمله میمون و شامپانزه کاملا قانونی است. در واقع اتحادیه اروپا یکی از بزرگ‌ترین بازارهای اگزاتیک پت‌ها در جهان است.
در ایالات متحده آمریکا قوانین متفاوت است؛ مثلا در ایالت ورمونت، برای داشتن یک آناکوندا یا نگهداری از تمساح خانگی به مجوز نیاز دارید. ایالت آیداهو نیز برای نگهداری خانگی از ببر، داشتن مجوز را شرط کرده است. این محدودیت‌ها ممکن است برای حفاظت از گونه‌های بومی در هر ایالت یا منطقه وجود داشته باشد. در استرالیا حیوانات خانگی خاصی که نگهداری از آنها مجاز است، شامل: خزندگان، دوزیستان، پرندگان، روباه فِنِک، ایگوانا، گلایدر قندی و پستانداران می‌شود. مقررات و قوانین نگهداری براساس ایالت متفاوت است. با این حال حتی اگر داشتن یک حیوان نامتعارف قانونی باشد، باید توجه داشت که بسیاری از آن حیوانات از طریق تجارت غیرقانونی وارد خانه می‌شوند. قاچاق حیات‌وحش یک تجارت چند میلیارد دلاری است. هر ساله ده‌ها‌ میلیون حیوان وحشی به دلایل مختلف اسیر و به خریداران در سراسر جهان فروخته می‌شوند.
البته همه آنها پِت (حیوان خانگی) نمی‌شوند، بعضی از آنها خورده می‌شوند، برخی هم تاکسیدرمی شده یا به نمایش گذاشته می‌شوند، در مواردی هم برای تولید لباس و پوشاک از آنها استفاده می‌شود. بنابراین مهم نیست که کشورها چه قوانینی در این حوزه وضع کنند چراکه خرید و فروش هر گونه از این حیوانات به رونق این تجارت غیرقانونی و بالا نگه‌ داشتن تقاضا در این زمینه دامن می‌زند.
نگهداری از حیوانات خانگی خاص چه خطراتی برای انسان دارد؟
بسیاری از حیوانات وحشی حامل ویروس‌ها و باکتری‌هایی هستند که در صورت تعامل بیش از حد، می‌توانند به انسان سرایت کنند. دانشمندان تخمین می‌زنند که از هر چهار بیماری عفونی جدید، سه مورد آن ناشی از تماس انسان با حیوانات وحشی است. این بیماری‌ها که بیماری‌های مشترک بین انسان و دام نامیده می‌شوند، شامل برخی از کشنده‌ترین و وحشتناک‌ترین بیماری‌ها مانند اچ‌آی‌وی، ابولا و سارس هستند. برخی میکروب‌ها اغلب خود حیوانات را بیمار نمی‌کنند، بدان معنا که حتی اگر یک حیوان خانگی سالم به نظر برسد، می‌تواند حامل بیماری‌هایی باشد که انسان را بیمار می‌کند، مانند سالمونلا، بیماری لایم یا کرونا.
اگزاتیک پِت‌ها به دلایل دیگری نیز می‌توانند خطرناک باشند. این حیوانات هر چقدر هم کوچک و خردسال باشند اما غرایز وحشی خود را دارند که ممکن است به طور غیرمنتظره ظاهر شوند. به طور نمونه، یک توله ببر یا بچه شامپانزه می‌تواند به سرعت وحشی شود و با بزرگ‌تر و قوی‌تر شدن آنها، دیگر به راحتی نمی‌توان مهارشان کرد و هر لحظه ممکن است به صاحب خود یا حیوانات و انسان‌های اطراف آسیب برسانند.