بررسی منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها در لایحه بودجه ۱۴۰۴

جهان‌صنعت‌نیور- منابع مورد نیاز برای تامین یارانه نقدی، کالابرگ، و یارانه نان و دارو در لایحه1404 حدود 1000‌میلیارد تومان برآورد شده است. مرکز پژوهش‌ها می‌گوید، برآوردهای دولت در این زمینه دقیق نیستند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به تحلیل منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها در لایحه بودجه سال۱۴۰۴پرداخت. بنابر این گزارش منابع هدفمندی یارانه‌ها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ بالغ‌بر ۱۰۰۰‌میلیارد تومان برآورد شده است. این منابع شامل درآمدهای حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، صادرات فرآورده‌های نفتی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی‌ها می‌شود. کمک زیان از بودجه عمومی به میزان ۲۰۰‌هزار‌میلیارد تومان برای پوشش کسری بودجه هدفمندی در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر، مصارف هدفمندی شامل یارانه نقدی و کالابرگ، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، یارانه نان و دارو و هزینه‌های مرتبط با واردات فرآورده‌های نفتی است.
احتمال کسری ۲۲۰‌هزار‌ میلیارد تومانی
فارغ از اعداد و ارقام مطرح‌شده در لایحه بودجه، پیش‌بینی کارشناسان این است که برنامه هدفمندی یارانه‌ها در سال آینده با کسری ۲۲۰‌هزار ‌میلیارد تومانی مواجه شود. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، درآمدهای حاصل از وصول مطالبات شرکت ملی گاز و مطالبات سنواتی از پالایشگاه در لایحه بودجه با ابهاماتی جدی همراه است و همچنین در بخش مصارف هزینه‌های واردات فرآورده‌های نفتی و هزینه‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های تابعه وزارت نفت کمتر از میزان واقعی برآورد شده است.
یارانه نقدی، کالابرگ و یارانه نان و دارو در معرض آسیب
بودجه هدفمندی یارانه‌ها از یک‌سو در سمت منابع به سیاست‌های دولت در حوزه انرژی گره خورده و از سوی دیگر، در بخش مصارف به سیاست‌های حمایتی مهمی مانند، خرید تضمینی گندم (یارانه نان)، یارانه نقدی و کالابرگ و یارانه دارو ارتباط دارد. اولین پیامد عدم برقراری تعادل میان منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها، آسیب‌رسانی به حوزه‌های مذکور است؛ کما اینکه در سال‌های اخیر، تامین منابع هدفمندی یارانه‌ها در طول سال به یک چالش جدی تبدیل شده و به انضباط مالی دولت، بهینه‌سازی انرژی و سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز آسیب‌های قابل‌توجهی وارد کرده است.
کم‌برآوردی، مشکل لایحه بودجه
به گزارش مرکز پژوهش‌ها، هرچند دولت تلاش کرده در لایحه بودجه برآورد منطقی از منابع و هزینه‌ها بدهد، با این وجود ابهاماتی در امکان وصول آنها وجود دارد. برای مثال، با لحاظ مجموع اعتبارات در نظر گرفته شده در بودجه عمومی و هدفمندی یارانه‌ها بابت واردات فرآورده‌های نفتی، همچنان ۱۴۹‌هزار میلیارد تومان اعتبار جهت واردات فرآورده‌های نفتی مورد نیاز است و لایحه۱۴۰۴ در این زمینه دچار کم‌برآوردی شده است.
کم‌برآوردی سرمایه‌گذاری در طرح‌های تولید، انتقال و توزیع نفت و گاز در دوران اوج ناترازی انرژی
مبالغ در نظر گرفته‌شده تحت عنوان هزینه سرمایه‌گذاری و کمک به شرکت‌های تابعه وزارت نفت با کم‌برآوردی قابل‌توجهی همراه است، به‌طوری‌که در مقطع فعلی که کشور با ناترازی‌های رو به گسترش انرژی مواجه است و مطابق قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری در طرح‌های تولید، انتقال و توزیع نفت و گاز بیش از پیش احساس می‌شود در لایحه بودجه سال۱۴۰۴سهم شرکت ملی نفت از فروش داخلی نفت‌خام و شرکت ملی گاز از فروش داخلی گاز طبیعی تحت عنوان هزینه سرمایه‌گذاری و کمک به شرکت ملی نفت و گاز به ترتیب معادل ۵ و ۸ همت منظور شده است. این در حالی است که در سنوات گذشته باوجود عدم تخصیص، ارقام بسیار بالاتری در بودجه نظر گرفته شده بود. به نحوی که در سال‌های۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ارقام 5/72 و ۸۷ همت در قالب هزینه‌های انتقال، تولید و فروش گاز طبیعی، سهم 5/‏‏14‌درصد شرکت ملی نفت از نفت خام و میعانات گازی تحویلی به پالایشگاه‌ها و حمایت از تولید در بخش انرژی به تصویب رسیده بود.
راه‌حل کاهش هزینه‌ها و تقویت منابع هدفمندی یارانه‌ها
پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها به دولت برای کاهش و مدیریت هزینه‌های فزاینده مانند هزینه واردات فرآورده‌های نفتی و تقویت منابع هدفمندی یارانه‌ها اقدام به وصول مطالبات معوق ناشی از فروش سوخت و جلوگیری از انباشت مطالبات با استفاده از اختیارات قانونی مانند الزام به اخذ ال.سی یا برات الکترونیک جهت تسویه‌حساب‌های فیمابین شرکت‌های تابعه وزارت نفت و پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، اصلاحات قیمتی، بهینه‌سازی انرژی و انتقال مصارف اجرای تکالیف برنامه هفتم به بودجه عمومی است.