کشف کتیبه ساسانی بر فراز کوهستان نقش رستم

گروه فرهنگ و گردشگری- «کوهستان نقش رستم» از جمله کوهستان‌هایی‌ است که «بار میراث معنوی» دشت مرودشت را در بیشتر ادوار تاریخی و چند سده پس از ورود اسلام به دوش کشیده است.
چندین سنگ‌نگاره مذهبی «انشانی» همزمان با دوره عیلام، ایجاد آرامگاه‌های شاهان هخامنشی در دل صخره‌های نقش رستم و قربانی‌هایی(Lan) که تا اواخر دوره هخامنشی در کنار آرامگاه‌ها انجام می‌گرفته و همچنین نگاره ساختمان موسوم به کعبه زرتشت نقش شده روی سکه‌های شاهان مستقل فارس، شاهد گویایی از تقدس این محل بوده است.
فراوانی تدفین‌های زرتشتی تا چندین سده پس از اسلام در کوهستان نقش رستم به عنوان کوهستانی مقدس، عنوان «بن خانک» در کتیبه کرتیر (بر دیواره کعبه زرتشت) و همچنین «دژ نپشت» در کتاب پنجم دینکرد و ایجاد سنگ‌نگاره‌های شاهان ساسانی در این مکان نشان می‌دهد که با تاسیس سلسله ساسانی بر تقدس کوهستان نقش رستم افزوده شده است.
دکتر ابوالحسن اتابکی، باستان‌شناس دوره ساسانی در این خصوص اذعان داشت که همین بار معنوی از مفاهیم سنگ‌نوشته‌ها نیز حاصل می‌شود: داریوش بزرگ، اردشیر و شاهپور اول ساسانی، اعلامیه‌های سیاسی- مذهبی و در عین حال تبلیغاتی خود را بر دیواره صخره‌های نقش رستم و کعبه زرتشت برای آیندگان به نگارش در آورده‌اند و نجیب‌زادگان و پارسایان قلعه نقش رستم و شهر استخر نیز با نگرش به همین«تقدس کوهستان» به کمک کاتبان محلی، اندیشه‌های خود را در جملاتی کوتاه روی تخته‌سنگ‌ها هموار نگاشته‌اند.
وی گفت: بخشی از این کتیبه‌های به نگارش در آمده شامل پند و اندرزهایی می‌شود که مفاهیم متفاوت اخلاقی را در بر می‌گیرند. برخی از آنها اشاره به ساخت و سازهای فراز کوهستان دارد و بخشی دیگر نیز جملات دعایی بوده که به آمال و آرزوهای فردی پرداخته است.
اتابکی افزود: سنگ‌نوشته نویافته نیز که کشف و مورد بررسی و خوانش قرار گرفته، در برگیرنده اندرزی کوتاه به «خط پهلویِ کتابی» بوده که در یک سطر به شکل افقی بر سنگ‌هایی هموار بر فراز کوهستان نقش بسته است. موضوع این اندرز، تقابل و هماوردی میان دو نیروی «هوشیاری» و «دانایی» است که از دیدگاه نویسنده یا کاتب آن، تنها راه هماوردی با انسان هشیار و بیدارتَن، کسی است که دارای قدرت دانایی باشد.
متن سنگ‌نوشته نشان می‌دهد که مفاهیمی چون دانایی و خردورزی، پیشگام اندیشه‌های اخلاقی در دوره ساسانی بوده، چنانچه با توسل به همین دانایی و خردورزی است که مردمان می‌توانند در آزمون‌های دشوار راه درست را انتخاب کنند. دانایی و خرد به معنای درک و فهم، عامل سنجش میان نیکی و بدی‌ها در ایران باستان به شمار می‌رفته و گاه نیز فراتر آن در جامعه ایرانی نمو پیدا کرده و ستایش شده است.
ستایش دانایی و خرد در متونی چون «مینوی خرد»، «اندرز بزرگمهر»، «کارنامه اردشیربابکان»، «اندرز بهزاد پیروز فرخ»، «بهمن نامه» و «اندرز آذرفرنبغ» نشان از اهمیت این مفاهیم اخلاقی در جامعه آن روزگار دارد.
اتابکی اظهار کرد: دلیل این همه تاکید بر وجود دانایی و خردورزی ریشه در «فرهنگ اوستایی» دارد که اهورمزدا خود سرچشمه دانایی و خردمندی است. این تفکر تا چندین سده پس از اسلام در شعر شاعران ایرانی به‌ویژه در شاهنامه فردوسی به شکل فزاینده‌ای بازتاب یافته است.