درس‌هایی از موفقیت صندوق ثروت ملی چین

نگین حیدری‌زاده*
صندوق‌های ثروت ملی (SWFs) ابزارهایی راهبردی برای مدیریت دارایی‌های ملی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی کشورها هستند. این صندوق‌ها با هدف حفظ و افزایش ارزش ذخایر ارزی، ایجاد ثبات اقتصادی و حمایت از توسعه پایدار فعالیت می‌کنند. یکی از موفق‌ترین نمونه‌های جهانی در این زمینه، صندوق سرمایه‌گذاری چین (CIC) است که توانسته در کمتر از دو دهه، به یک بازیگر کلیدی در اقتصاد جهانی تبدیل شود. بررسی عوامل موفقیت این صندوق می‌تواند برای صندوق توسعه ملی ایران آموزه‌های ارزشمندی به همراه داشته باشد به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌هایی نظیر محدودیت‌های بین‌المللی، نوسانات ارزی و کمبود سرمایه‌گذاری خارجی روبه‌رو است. صندوق سرمایه‌گذاری چین (CIC) در سال۲۰۰۷ با هدف مدیریت ذخایر ارزی مازاد چین تاسیس شد. این صندوق از ابتدا راهبردی دقیق و علمی برای سرمایه‌گذاری اتخاذ کرد و توانست با تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها، مدیریت حرفه‌ای و مستقل، شفافیت مالی و تمرکز بر نوآوری، به یکی از موفق‌ترین صندوق‌های ثروت ملی در جهان تبدیل شود. یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیتCIC، تنوع در سرمایه‌گذاری بود. این صندوق به‌جای تمرکز بر یک بخش خاص، دارایی‌های خود را در طیف وسیعی از بازارها توزیع کرد. سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار و سهام شرکت‌های بین‌المللی و پروژه‌های زیرساختی مانند انرژی و حمل‌ونقل، بخش فناوری و اقتصاد دیجیتال و املاک و مستغلات به CIC کمک کرد تا ریسک‌های ناشی از نوسانات یک بازار را کاهش داده و بازدهی پایدار کسب کند. این استراتژی به‌ویژه در دوران رکود اقتصادی یا بحران‌های منطقه‌ای، نقش مهمی در تثبیت عملکرد مالی این صندوق داشت.
مدیریت حرفه‌ای و استقلال عملیاتی، عامل کلیدی دیگری بود که CIC را به موفقیت رساند. این صندوق با جذب مدیران مالی مجرب و تیم‌های اقتصادی مستقل، تصمیم‌گیری‌های خود را مبتنی‌بر تحلیل‌های علمی و داده‌های واقعی بازار انجام داد. برخلاف بسیاری از صندوق‌های ثروت ملی که تحت تاثیر تصمیمات سیاسی قرار می‌گیرند، CIC تلاش کرد تا از مداخلات دولتی فاصله بگیرد و بر منطق اقتصادی تمرکز کند. این استقلال نسبی باعث شد سرمایه‌گذاری‌های این صندوق بر پایه اصول بازار و نه الزامات سیاسی صورت بگیرد. از طرفی شفافیت و حاکمیت شرکتی قوی نیز یکی دیگر از رموز موفقیت CIC است. این صندوق به‌طور منظم گزارش‌های سالانه از عملکرد خود منتشر می‌کند که شامل جزئیاتی درباره ترکیب دارایی‌ها، میزان بازدهی و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری است. این سطح از شفافیت نه‌تنها اعتماد داخلی و بین‌المللی را جلب کرده بلکه زمینه را برای مشارکت با نهادهای مالی جهانی نیز فراهم کرده است.

در واقع CIC با ایجاد فضایی شفاف و پاسخگو توانسته است از سرمایه‌گذاران خارجی برای همکاری‌های مشترک دعوت کند و فرصت‌های جدیدی برای توسعه دارایی‌های خود بیافریند. رویکرد نوآورانه در سرمایه‌گذاری یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته CIC به شمار می‌رود. این صندوق با درک تحولات سریع اقتصاد جهانی، بخش قابل‌توجهی از دارایی‌های خود را به فناوری‌های نوین، اقتصاد دیجیتال و استارتاپ‌ها اختصاص داده است. سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی همچون هوش‌مصنوعی، بلاکچین و انرژی‌های تجدیدپذیر باعث شده تا CIC از روندهای آینده عقب نماند و علاوه‌بر افزایش بازدهی، ریسک‌های ناشی از وابستگی به بخش‌های سنتی اقتصاد را کاهش دهد. CIC همچنین با تقویت همکاری‌های بین‌المللی توانسته است به فرصت‌های سرمایه‌گذاری گسترده‌تری دست پیدا کند. این صندوق از طریق مشارکت با سایر صندوق‌های ثروت ملی و نهادهای مالی بین‌المللی نه‌تنها دامنه فعالیت‌های خود را گسترش داده بلکه از طریق تبادل دانش و تجربه، ظرفیت‌های مدیریتی خود را نیز ارتقا بخشیده است. حال اگر این اصول موفقیت‌آمیز را به صندوق توسعه ملی ایران (NDFI) تعمیم دهیم، می‌توان به مجموعه‌ای از راهکارهای عملی برای بهبود عملکرد این نهاد دست یافت. صندوق توسعه ملی ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی ایران، نقش اساسی در مدیریت منابع ارزی و حمایت از پروژه‌های توسعه ملی دارد. بااین‌حال،این صندوق تاکنون بیشتر بر تامین مالی داخلی و پروژه‌های زیرساختی ملی متمرکز بوده و کمتر در حوزه سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و متنوع‌سازی دارایی‌ها ورود کرده است.
بر این اساس پیشنهاد می‌شود NDFI با الگوبرداری از تجربه CIC، این اقدامات را در دستور کار قرار دهد؛ نخست، تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها باید در اولویت قرار گیرد. صندوق توسعه ملی ایران می‌تواند به‌جای اتکا صرف به تامین مالی پروژه‌های داخلی، بخشی از دارایی‌های خود را به بازارهای بین‌المللی و نوظهور اختصاص دهد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند شامل مشارکت در صندوق‌های سرمایه‌گذاری منطقه‌ای، خرید اوراق بهادار خارجی و ورود به پروژه‌های زیرساختی بین‌المللی باشد. این رویکرد، ریسک ناشی از نوسانات اقتصادی داخلی را کاهش داده و به افزایش بازدهی دارایی‌ها کمک خواهد کرد. دوم، توسعه همکاری‌های بین‌المللی یک گام اساسی برای تقویت NDFI است. باوجود محدودیت‌های بین‌المللی، این صندوق می‌تواند از طریق ایجاد مشارکت با صندوق‌های ثروت ملی کشورهای همسایه و پیمان‌های پولی دوجانبه، به فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید دست پیدا کند. ارتباط با نهادهای مالی منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت پیمان‌های چندجانبه نیز می‌تواند راهی برای دور زدن موانع خارجی و ورود به بازارهای جهانی باشد. سوم، ارتقای شفافیت و حاکمیت شرکتی باید به‌عنوان یک اصل غیرقابل‌انکار در NDFI نهادینه شود. ارائه گزارش‌های عمومی و شفاف درباره عملکرد مالی، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و بازدهی پروژه‌ها، علاوه بر افزایش اعتماد عمومی، می‌تواند مسیر را برای جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی هموار کند. چهارم، صندوق توسعه ملی ایران باید سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و انرژی‌های تجدیدپذیر را در اولویت قرار دهد. ایران با داشتن پتانسیل بالای انرژی‌های خورشیدی و بادی می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها نه‌تنها بازدهی قابل‌توجهی کسب کند بلکه به‌عنوان یکی از بازیگران مهم در منطقه ظاهر شود. اختصاص بخشی از دارایی‌های صندوق به استارتاپ‌ها و اقتصاد دیجیتال نیز به رشد پایدار اقتصادی کشور کمک خواهد کرد.
در نهایت، تقویت مدیریت حرفه‌ای و استقلال صندوق باید به‌طور جدی دنبال شود. جذب متخصصان مالی باتجربه، همکاری با مشاوران اقتصادی مستقل و کاهش مداخلات سیاسی می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های علمی‌تر و افزایش بازدهی دارایی‌ها منجر شود. تجربه صندوق سرمایه‌گذاری چین (CIC) نشان می‌دهد که موفقیت یک صندوق ثروت ملی، وابسته به تنوع در سرمایه‌گذاری، استقلال عملیاتی، شفافیت و تعامل بین‌المللی است. صندوق توسعه ملی ایران با اتخاذ این رویکردها می‌تواند نه‌تنها به تامین مالی پروژه‌های داخلی ادامه دهد بلکه به بازیگری فعال در اقتصاد منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود. حرکت به سمت سرمایه‌گذاری‌های پایدار و سودآور، گامی مهم در راستای توسعه اقتصادی ایران خواهد بود.
* مدیر همکاری‌های بین‌الملل صندوق توسعه ملی ایران