مرگ ۳۳ نفر فقط در یک هفته!

گروه جامعه- هشت روز از اعلام اجرای پویش «نه به تصادف» می‌گذرد. این پویش پیشنهادی بود که 10روز بعد از واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان کرمانی در محور فهرج و جان‌باختن شش نفر از سرنشینان این اتوبوس غیر‌ایمن و غیر‌استاندارد، توسط وزیر بهداشت در جلسه هیات دولت ارائه شد. محمدرضا ظفرقندی، 29بهمن در صفحه شبکه اجتماعی خود نوشت: «دیروز پیشنهاد پویش نه به تصادف را با هدف حفظ سلامتی هموطنان عزیزمان، تقدیم هیات ‌دولت کردم که با استقبال رییس‌جمهور محترم، وزرا و همکاران ارجمند دولت همراه شد. امیدوارم با همراهی همه مسوولان و هم‌میهنان عزیز، امسال سفرهای نوروزی امن‌تر و بانشاطی را تجربه کنیم.» همان روزی که ظفرقندی این پیشنهاد را در جمع اعضای کابینه چهاردهم مطرح کرد، رییس‌جمهور هم ضمن استقبال از این پیشنهاد، از وزرای خود خواست که با توجه به نزدیکی تعطیلات نوروز، تدابیر و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تصادفات جاده‌ای آغاز کنند و گفت: «یکی از اقدامات برای کاهش تصادفات، اصلاح هندسی جاده‌ها و نصب دوربین‌های کنترل سرعت و ثبت تخلفات در جاده‌هاست که با توجه به نزدیکی ایام نوروز و افزایش سفرها لازم است توسط دستگاه‌ها مورد توجه ویژه قرار گیرد. بهبود کیفیت و ارتقای ‌ایمنی خودروهای تولیدی داخل و بهبود سیستم‌های ایربگ و ترمز خودروها یک ضرورت است و وزارت صمت باید در این باره اقدامات لازم را انجام دهد تا استحکام خودروها و سیستم‌های ترمز و ایربگ آنها به خوبی ارتقا یابد تا در این زمینه با کمترین نقص خودروها مواجه باشیم.» در حالی که زمان آغاز و پایان این پویش اول اسفند1403 تا 20فروردین 1404 است، وزیر بهداشت چند روز قبل با یادآوری اهمیت پیوستن به این پویش گفت: «در دوران جنگ سالانه ۲۳‌هزار شهید داشتیم، امروز در تصادفات جاده‌ای هر سال بیش از ۲۰‌هزار جوان از دست می‌دهیم. بیشترین مرگ‌ومیر در کشور ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است اما بیشترین سال‌های عمر از دست رفته به دلیل تصادفات جاده‌ای رخ می‌دهد. بیش از ۵۰درصد از عوامل تصادفات، خطای انسانی است و مشکلات جاده‌ای و خودرو نیز هرکدام ۱۵درصد تاثیر دارند.»
۲۰‌ کشته در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت
طی روزهای اخیر، سایر مسوولان وزارت بهداشت هم در توضیح ضرورت ایجاد این پویش صحبت کرده‌اند، چنانکه حسین کرمانپور، رییس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت در نشست‌های تخصصی که با مسوولان و کارشناسان حوزه سلامت داشته، گفته است: «تصادفات جاده‌ای علت اصلی مرگ‌و‌میر در گروه‌های سنی پنج تا ۲۹‌سال است. ۶۶درصد از تلفات جاده‌ای در ۱۲‌استان کشور به ثبت رسیده در حالی که میانگین تلفات جاده‌ای در کشوری مانند مصر با زیرساخت‌های مشابه جاده‌ای و فرهنگی با ایران، 4/‏9کشته در هر ۱۰۰‌هزار نفر جمعیت بوده ولی در ایران ۲۰‌کشته در هر ۱۰۰‌هزار نفر جمعیت است. در تمامی جلساتی که تاکنون از سطوح عالی دولت گرفته تا نشست‌های تخصصی حضور داشته‌ام، همواره یک پرسش را مطرح کرده‌ام که پاسخی تامل‌برانگیز به همراه داشته است؛ اینکه چه تعداد از حاضران در جلسه، خود یا عزیزان‌شان قربانی تصادفات بوده‌اند و همواره دست‌های بسیاری بالا رفته است. به جرات می‌توان گفت نزدیک به ۷۰ تا ۸۰درصد افراد، به ‌نوعی درگیر تبعات حوادث رانندگی شده‌اند. یکی از غم‌‌انگیزترین نمونه‌ها، حادثه سال‌۱۳۷۶ است که در آن، از میان ۳۲‌نخبه دانشگاه صنعتی شریف، تنها چهار نفر زنده ماندند و یکی از آنها مریم میرزاخانی بود که بعدها با دستاوردهایش، دنیای ریاضیات را متحول کرد. تصور کنید اگر دیگر نخبگان نیز زنده می‌ماندند، چه تاثیری می‌توانستند بر آینده علم و کشور بگذارند. چند روز پیش در کرمان شاهد حادثه تلخی بودیم؛ اتوبوسی که حامل نخبگان علمی ایران بود، در سانحه‌ای غمبار چهار جان باارزش را از دست داد. چه‌‌بسا یکی از آنها می‌توانست مریم میرزاخانی دیگری برای جهان باشد. در سال ۱۴۰۲، بیش از ۲۰‌هزار نفر در تصادفات جان خود را از دست داده‌اند، یعنی هر روز بیش از ۵۵‌نفر و هر ماه هزار و ۶۰۰‌نفر. این اعداد نشان می‌دهد که جاده‌ها همچنان جان می‌گیرند. براساس گزارش اورژانس کشور، امسال بیش از ۸۰۳‌هزار نفر در سوانح رانندگی مجروح شده‌اند، یعنی نزدیک به یک میلیون نفر! این آمارها فاجعه‌ای خاموش را روایت می‌کنند که نیازمند اقدامی فوری و ملی است. براساس مطالعات مجلس شورای اسلامی، تصادفات به اشکال مختلف تا ۷‌درصد از تولید ناخالص داخلی(GDP) کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهند
در حالی که سهم حوزه سلامت از GDP، کمتر از 4درصد است. به‌ عبارت ‌دیگر، ما نه‌تنها سرمایه‌های انسانی خود را در جاده‌ها از دست می‌دهیم، بلکه هزینه‌های هنگفتی نیز بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.»
آمارهای تصادفات
با وجود این پویش ولی به نظر می‌رسد مسائل بسیار مهم‌تر از رانندگی اصولی و صحیح ذهن شهروندان را مشغول کرده است. نگاهی به اخبار تصادفات جاده‌ای طی هفت روز بعد از اعلام ایجاد این پویش و در فاصله روزهای 29بهمن تا 6اسفند نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، وقوع تصادفات جاده‌ای و درون‌شهری، 33‌کشته و 170‌زخمی به ‌جا گذاشته است. گزارش‌های سازمان پزشکی قانونی هم البته اخبار بهتری ندارد. آمار جانباختگان در طول 45‌ماه (از ابتدای فروردین 1400 تا پایان آذر 1403) در مجموع 70558‌نفر از هموطنان در تصادفات رانندگی جاده‌ای و درون‌شهری کشته شده و یک میلیون و 375‌هزار و 718‌نفر مصدوم شده‌اند، آن‌ هم در حالی که چندی قبل رییس پلیس راهور نیروی انتظامی اعلام کرد: «ایران 3/‏1‌درصد جمعیت دنیا را دارد و عدد منطقی جان‌باختگان تصادفات نسبت به جمعیت باید ۱۴هزار نفر باشد ولی برابر گزارش‌های اولیه، با وجود آنکه آمار جانباختگان حوادث رانندگی در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل کاهش ۱۹درصدی داشته، متاسفانه با افزایش 56درصدی شمار تصادفات جرحی مواجهیم و کیفیت پایین برخی جاده‌ها، نبود علائم هشداردهنده کافی و نبود امکانات رفاهی مناسب در جاده‌ها، از عوامل تشدیدکننده تصادفات برون‌شهری است.» با این تاکید رییس پلیس راهور، مشخص است که از قصور بقیه دستگاه‌ها در کم‌توجهی به ضرورت ایمن‌سازی رانندگی با هدف کاهش مرگ و مجروحیت مسافران نمی‌توان غافل شد.
ترمزی که برید
در فاجعه واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان مدرسه فرزانگان کرمان که به کشته شدن شش نفر ازجمله چهار‌ دانش‌آموز نخبه این دبیرستان دخترانه منجر شد، مدیر مدرسه اتوبوسی را برای جابه‌جایی دانش‌آموزانش به کار گرفت که طبق اعلام پلیس راهور، به‌کارگیری این اتوبوس در مسیرهای جاده‌ای طولانی ممنوع بود و طبق اعلام مقامات قضایی استان، اتوبوس از همان ابتدای حرکت نقص فنی داشته و فاقد ترمز چرخ‌های عقب بوده است. به فاصله 18‌روز بعد از این فاجعه که سهم قصور وزارت آموزش و پرورش را پررنگ کرد، اخیرا خبر دیگری منتشر شد مبنی بر اینکه پلیس راهور در جاده بم، یک اتوبوس شهری با بیش از 80‌دانش‌آموز در مسیر بازگشت از ارگ بم به سمت شهر بم را متوقف کرده است. عوامل انتظامی در این خبر گفته بودند که این اتوبوس به این دلیل متوقف شده که نه‌تنها تردد اتوبوس‌های شهری در این مسیر خاص ممنوع بوده بلکه اتوبوس‌های شهری مجاز به حمل این تعداد مسافر در محورهای جاده‌ای نیستند که البته تا عصر دیروز وزارت آموزش و پرورش هیچ توضیحی درباره این قصور جدید ارائه نداد.
تردد ۲ میلیونی در جاده‌های کشور
در حالی که طبق آخرین اعلام رییس پلیس راهور نیروی انتظامی کشور، در هر شبانه‌روز بیش از ۲‌میلیون تردد در جاده‌های کشور داریم، سردار سیدتیمور حسینی طی ماه‌های اخیر با انتقاد از ناامنی خودروها، تعداد بالای نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای و بی‌تاثیر بودن ارقام فعلی جریمه‌های رانندگی به عنوان سه عامل موثر در کاهش تصادفات جاده‌ای، ضمن آنکه آمار سالانه جانباختگان تصادفات ایران را یک بحران ملی دانسته، اعلام کرده است: «در همه دنیا موضوع خطای انسانی به عنوان یک واقعیت پذیرفته شده و گفته شده که نمی‌توانیم خطای انسان را به صفر برسانیم اما آن چیزی که می‌تواند این خطا را جبران کند، امکاناتی است که در ساخت راه و وسایل نقلیه باید در نظر گرفته شود. سالانه ۲۰هزار نفر در تصادفات کشور کشته می‌شوند. بنابراین این مساله یک بحران ملی است و برای کاهش این آمار باید همه دستگاه‌ها با هم همکاری کنند. پیشتر هشدار داده بودم و مجددا اعلام می‌کنم که وضعیت ایمنی خودروها در کشور مناسب نیست و برای حل این مشکل باید دستگاه‌های مختلف با یکدیگر همکاری کرده و برنامه‌ریزی دقیقی در این باره انجام شود. ضعف در ایمنی خودروها باعث می‌شود با ساده‌ترین تصادفات نیز خودروها کاملا تخریب شوند و جان افراد نیز در خطر بیفتد. از وزارت صمت و سازمان استاندارد انتظار داریم به منظور کاهش تلفات، اقدامات جدی در راستای ارتقای ایمنی خودروها انجام دهند. دومین عامل، رفتارهای رانندگان است، این اتفاق نیز باعث بیشتر تصادفات است که با انجام کارهای فرهنگی می‌توان رفتارهای صحیح در رانندگی را آموزش داد و نهادینه کرد. بهبود کیفیت زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل، به ویژه در مناطق پرحادثه، عامل سوم است که بهسازی و ارتقای کیفیت جاده‌ها، به ویژه در مناطق کوهستانی و پرتردد، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد اما این امر نیازمند تخصیص بودجه‌های مناسب و هماهنگی با وزارت راه و شهرسازی است. متاسفانه حتی با افزایش مبالغ جرایم نیز شاهد کاهش تصادفات نبودیم که این مساله نشان می‌دهد تنها این اقدام نمی‌تواند موثر باشد. یک خودرو باید دارای سامانه‌های ایمنی فعال و غیرفعال و قابلیت‌هایی ازجمله ترمز، سنسورهای تشخیص خطر و… و همچنین کمربند ایمنی، کیسه هوا، استحکام بند، شاسی و ستون‌ها، جنس و تعبیه شیشه‌ها و… برای حفظ جان سرنشینان خودرو بعد از وقوع سانحه باشد، در حالی که خودروهای ما فاقد سامانه‌های ایمنی فعال و غیرفعال هستند.
به دلیل محدودیت‌هایی که برای واردات خودرو قائل شدند امروز شاهد این هستیم که خودروهای باکیفیت و مناسب وارد نمی‌شوند. باید قید و بندهای اضافی واردات را‌ برداریم تا خودروهای خوب و باکیفیت وارد شوند. پیگیری برای برطرف کردن 4000‌نقطه حادثه‌خیز در سطح جاده‌های ایران هم از مطالبات جدی ما است و اگر کارشناسان تصادف تشخیص دهند ایراد در راه، در آن سانحه اثر گذاشته، سهم تقصیر برای آن دستگاه در نظر گرفته می‌شود.