صنعت فولاد در حصار تحریم‌ها

منیر حضوری- مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز یکی از هفت طرح فولادی به شمار می‌رود که هیات دولت در سال 1385 با هدف تمرکز‌زدایی از تولید فولاد به تصویب رساند. این مجموعه در سال 1386 با سرمایه‌گذاری کامل دولتی و پس از مطالعات اولیه و انتخاب مکان در کیلومتر 50 جاده نی‌ریز به سیرجان آغاز به کار کرد. در سال 1393 و با مشارکت 65‌درصدی شرکت سرمایه‌گذاری غدیر، مسیر احداث با سرعت بالاتری طی شد.
کارخانه احیای مستقیم مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز با ظرفیت تولید سالانه بیش از 800‌هزار تن آهن اسفنجی و 93 MD یکی از با‌کیفیت‌ترین آهن اسفنجی‌های کشور را تولید می‌کند، همچنین باید گفت که آهن اسفنجی فولاد غدیر نی‌ریز یکی از محصولات پرفروش بورس کالاست که هر هفته تقاضا از حجم عرضه به طرز قابل ‌توجهی پیشی می‌گیرد. گفته می‌شود که ظرفیت تولید این کارخانه در آینده بالغ بر یک میلیون و 200 هزار تن در سال خواهد بود.
مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز در درجه اول بر فولاد‌سازی متمرکز است. کارخانه فولادسازی از سال‌1403 وارد مدار شده و با تولید سالانه یک میلیون تن فولاد‌، ایران را به دهمین تولید‌کننده بزرگ فولاد در جهان تبدیل خواهد کرد. احداث کارخانه گندله‌سازی به ظرفیت 2‌میلیون و 500‌ هزار تن نیز یکی از پروژه‌های توسعه‌ای مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز بوده؛ پروژه‌ای که در حال ساخت است و به زودی وارد مدار خواهد شد.
تعهد مجدانه فولاد غدیر نی‌ریز به عرضه محصولات خود در بورس، رویکرد مجتمع به مقوله مدیریت آب، با هدف جلوگیری از آسیب‌دیدگی کشاورزی در منطقه، به اشتراک‌گذاری زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی سازمان با جامعه میزبان، کمک‌های مالی مستقیم برای حل مسائل اجتماعی در جامعه میزبان و‌… همه و همه بیانگر این واقعیت است که مدیران و پرسنل مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز، مقوله اقتصاد دفاعی را فراتر از یک رویکرد راهبردی‌، یک زیرساخت فرهنگی می‌دانند. روزنامه «جهان‌صنعت» در زمینه چالش‌های غدیر نی‌ریز در سالی که گذشت و توانمندی‌ها و برنامه‌های این مجموعه در سال آینده با محسن مصطفی‌پور، مدیرعامل مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز گفت‌و‌گو کرده که در ادامه می‌خوانید.
غدیر نی‌ریز در سال 1403 توانست رکورد تولید را بشکند و به افزایش بهره‌وری و تضمین تولید پایدار برسد، این مهم به چه مسائلی برمی‌گردد و بفرمایید عملکرد این مجموعه فولادی در سال جاری به چه صورت بوده است.
تمرکز ما در سال جاری بر حوزه افزایش تولید باکیفیت‌، استمرار در فروش محصولات تولیدی برای تامین نیاز خریداران در بازارهای داخلی و بین‌المللی بوده که همگی این اهداف با یک رویکرد شفاف در حوزه مالی‌، تامین‌، تدارکات و عقلانیت در چگونگی طرح‌های توسعه‌ای توام شده است‌. با وجود تمامی فراز و فرودها و مشکلاتی که بر هیچ‌کس پوشیده نیست و بسیاری از مجموعه‌ها با مشکلات ناترازی در بخش‌های مختلف
دست و پنجه نرم می‌کنند، توانستیم به همت همکاران بیش از ظرفیت اسمی کارخانه تولید داشته باشیم. در نتیجه محصول تولیدی کارخانه را به صورت 100‌درصدی در بستر بورس کالا عرضه کردیم و به این سمت پیش رفتیم که خریداران متوجه شوند در فضای رقابتی می‌توانند نیاز خود را از ما تامین کنند. در تمام هفته‌ها با وجود مشکلات به گونه‌ای شرایط را فراهم کردیم که خریداران بدانند مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز در فروش یک برنامه دقیق دارد. در این روند اصالت در فروش را نگه داشته و هرگز حاضر نشدیم برای شرایط خاص یا منافع بیشتر عرضه را کاهش بدهیم یا برای معامله فضای خارج از بورس را انتخاب کنیم.
در نتیجه این اطمینان را به بازار داده و خوشبختانه مشتری‌ها نیز وفادار مانده‌اند و به لطف خدا با توجه به محصول با‌کیفیتی که ارائه می‌دهیم، همواره قیمت محصول ما در بازار به عنوان Bench mark حساب شده است. در سال 1403 بزرگ‌ترین دستاورد ما اتمام پروژه فولادسازی، بهره‌برداری از کارخانه فولادسازی، تولید شمش باکیفیت و تحویل به خریداران در بستر بورس بوده است. خوشبختانه شمش فولاد غدیر نی‌ریز در کارخانجات نورد تبدیل به محصولی شده که طبق گزارشات از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. در ادامه اقدامات زیرساختی می‌توان به اتصال به آب پایدار اشاره کرد. همه می‌دانند کارخانه‌های دیگری هم هستند که به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند و مشکل تامین آب دارند اما ما با دقت و برنامه‌ریزی صحیح و حمایتی که سهامداران از ما داشتند، پروژه انتقال آب از خط اصلی خلیج فارس را در یک بازه زمانی بسیار کوتاه به سرانجام مثبت رساندیم و خوشبختانه با اتصال آب دغدغه‌ها را رفع کردیم. از جمله موارد دیگر می‌توان به تسریع در اتمام پروژه‌های جانبی اشاره کرد که اینها هم کم نبوده است. در سال 1403 مجموعه تسویه پساب صنعتی و بازچرخانی آب و کارخانه تولید اکسیژن را به بهره‌برداری رساندیم که همه در رده پروژه‌های بزرگ کشور محسوب می‌شوند. اقدامات فزاینده در مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز به گونه‌ای بوده که پروژه‌ها را در مقوله‌بندی جانبی می‌بینیم. لازم به ذکر است که تمامی اینها متناسب با بودجه‌بندی، برنامه‌ریزی دقیق و‌… بوده و باعث شده که بتوانیم پروژه‌ها را در سال جاری به بهره‌برداری برسانیم.
طرح‌های پیش‌روی غدیر نی‌ریز
در سال 1404 چیست؟
بی‌تردید تسریع در اتمام پروژه گندله‌سازی اولویت اصلی ماست. در برنامه‌ای که تعریف کرده بودیم کارخانه احیای مستقیم تولید آهن اسفنجی و فولادسازی اولویت و برنامه دقیقی را به خود اختصاص داده بود. البته باید گفت که هرچند اتمام کارخانه گندله‌سازی پیش‌بینی شده بود اما موانع متعددی داشت، اعم از اینکه تامین مالی برای آن صورت نگرفته بود. در این بین ما به سمت تکمیل زنجیره پیش رفتیم. به هر حال امسال اصلی‌ترین پروژه غدیر نی‌ریز در طرح توسعه به اتمام پروژه گندله‌سازی اختصاص دارد، هرچند که این مساله موانع و چالش‌های فراوانی داشته است. در این روند به دلیل شرایط بین‌المللی و اعمال تحریم‌های ناجوانمردانه با چالش مواجه بودیم. در ادامه به دلیل تامین تجهیزات فضا گشایش یافته و به پروژه سرعت خواهیم داد. امیدواریم سال جدید بر این مهم بیشتر تمرکز کنیم. به طور حتم با تکمیل این پروژه به فکر افتادیم که نسبت به موضوع تکمیل زنجیره ارزش هم اقدام کنیم. با مشارکت ایمیدرو اقدامات خوبی در چندین پهنه و محدوده معدنی انجام شد و به گواهی کشف هم رسید اما ذخایر و عیاری که گزارش شده، آنچنان قابل اتکا برای مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز نبوده است. البته غدیر نی‌ریز اینها را رها نکرده و حتما در آینده برای آنها برنامه‌های خوبی دارد. در ادامه با پیگیری‌هایی که انجام داده و مشارکتی که با سازمان انرژی اتمی صورت گرفت پهنه معدنی خشومی را تملک کردیم. گزارشات رسیده نشان از این دارد که این پهنه ذخایر خوبی دارد و در سال جدید حتما مرحله باطله‌برداری را آغاز خواهیم کرد. به محض اینکه مشاوران ما اطلاعات یقینی از میزان ذخیره و عیار سنگ‌آهن موجود در این محدوده معدنی به ما بدهند، حتما احداث کارخانه کنسانتره‌سازی را هم با سرعت شروع کرده و به سمت تکمیل زنجیره ارزش خواهیم رفت. البته در کنار همه اینها در سال گذشته نیروگاه 10‌مگاواتی خورشیدی را وارد مدار کردیم. برنامه ما برای این مهم در حال توسعه است. امیدواریم با حمایت سهامداران و برنامه‌ریزی صحیح توسط مجموعه بتوانیم در راستای تحقق اهداف سهامداران در مجموعه غدیر و ایمیدرو قدم برداریم و مجتمع غدیر را در سال 1404 از آنچه که هست رفیع‌تر کرده و در جایگاه اصلی خود بنگریم.
بسیاری از شرکت‌ها امسال در بحث تامین انرژی مشکل داشتند، شما با این چالش چه کردید؟ البته شما به عنوان مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز دی‌ماه در دیداری که با رییس‌جمهور داشتید به راهکارهایی اشاره کردید، لطفا در این رابطه هم سخن بگویید.
موضوع ناترازی امروز یک گزاره عمومی است که به طور دائم در کشور مطرح می‌شود. امروز کمبودها صراحت در بیان چالش‌ها را نیز بیشتر کرده است. در این رابطه امیدوارم کسانی که عرق بیشتری به کشور دارند و به برون‌رفت از بن‌بست‌ها علاقه‌مند هستند، حقایق را در مواردی که لازم است صریح‌تر اعلام کنند. موضوع چالش انرژی گاز و برق نکته انکار‌ناپذیری است و امسال در صنعت و بخش خانگی چالش‌ها بیشتر نیز شد. فکر نمی‌کردیم در زمستان با بحران برق مواجه شویم چراکه همواره در تابستان مشکل برق و در زمستان مشکل گاز داشتیم اما این اولین سالی بود که مشکلات همزمان شد! در پاییز محدودیت‌های گازی شروع و در زمستان محدودیت‌های برقی به شدت افزایشی شد. در این رابطه مطرح شده که فولادسازان باید فکری کنند. اما مساله این است که فولادسازان قرار بوده فولاد بسازند! سند چشم‌اندازی در کشور داشتیم و برنامه بر این بود که در افق 1404 فولادسازان 55‌میلیون تن فولاد در کشور تولید کنند. در ادامه اعلام شده که چقدر ریل، نیروگاه‌، جاده و‌… باید ایجاد شود. حالا جالب اینکه بقیه مسوولیت خود را انجام نداده‌اند و ما امروز با این مشکل مواجه شده‌ایم که در زمینه برق، گاز‌، بنادر و حمل‌و‌نقل برای پوشش دادن تولید 55‌میلیون تن فولاد دچار مشکلات جدی شده‌ایم بنابراین با این رویه فولادسازان مجبور شده‌اند در حوزه‌های دیگر نیز ورود کنند و دست به ساخت نیروگاه بزنند و از طرف دیگر آب را هم منتقل کنند! برای این مهم‌، غدیر نی‌ریز در بخش‌های مختلفی که امکان‌پذیر بوده ورود کرده است. مطابق با ماده 16 که صنایع باید 5درصد دیماند خود را تبدیل به انرژی تجدید‌پذیر کنند، به سمت تامین 30‌مگاوات برق پیش رفتیم. تا به امروز توانسته‌ایم 10‌مگاوات را وارد مدار بهره‌برداری کنیم. تا پایان 1403 استعداد این مهم را به 20‌مگاوات می‌رسانیم و در کمتر از سه ماه آینده با اتمام یکی از پروژه‌های نیروگاهی که در تملک ما است، آن را به 50مگاوات می‌رسانیم اما باید بدانیم که این مساله کفایت نمی‌کند.
دی ماه در دیداری که با رییس‌جمهور داشتم نکاتی را به صورت صریح عرض کردم که اگر نقشه راه می‌دهیم‌، آدرس غلط نباشد! در حالی که متاسفانه در کشور ما گاهی نقشه راه داده می‌شود اما آدرس اشتباه است! به هر حال با تمام این تفاسیر خود را مکلف کردیم که 200مگاوات انرژی خورشیدی را مضاعف بر برنامه احداث کنیم. 100‌مگاوات را در ابتدای 1404 در شش ماه اول وارد مدار خواهیم کرد و 100مگاوات باقی مانده را نیز برنامه‌ریزی می‌کنیم که تا پایان سال جدید وارد مدار کنیم. در مورد آب نیز باید گفت که مجموعه‌مان را به آب خلیج فارس متصل کرده‌ایم. در رابطه با گاز اما باید گفت کاری از دست ما برنمی‌آید و یک موضوع حاکمیتی است. این مهم به واسطه اعمال برنامه‌ریزی دقیق در وزارت نفت و شرکت ملی گاز باید اتفاق افتد. در این زمینه موضوع صرفه‌جویی و استحصال صحیح‌تر و استفاده از تکنولوژی نوین در استخراج نفت و استحصال گاز یکی از راهکارهاست.
باور دارم در کشور بیشتر ناترازی‌ها بر اراده و توجه به واقعیت‌هاست. اگر همه نسبت به آنچه اتفاق می‌افتد با نگاهی حساس‌تر و توجهی کارشناسانه‌تر برخورد کنیم، جلوی بسیاری از موضوعات گرفته می‌شود. امروز قرار است در کشور 55‌میلیون تن فولاد تولید شود اما در آینده نزدیک با یک آینده وحشتناک روبه‌رو هستیم! سوال این است که این حجم از صدور مجوز در زنجیره صنایع معدنی برای چیست؟ اگر طرح جامع فولاد کشور منبع بوده است‌، این همه صدور مجوز و گزارشات حاکی از بیش از 80‌میلیون تن مازاد بر پروژه‌های تعریف شده، برای چیست؟ در شرایطی که آب، برق و گاز صنایع را نمی‌توان پرداخت کرد چطور مسوولان جرات می‌کنند نسبت به صدور مجوز جدید پیش ‌روند؟! امروز برای تامین 55‌میلیون تن فولاد با مشکل خوراک روبه‌رو هستیم، چطور ریسک می‌کنند و مجوز جدید می‌دهند؟ مساله این است که اصلا نمی‌دانند بازار کجاست؟ با توجه به اینکه امروز تولید از مصرف بیشتر بوده، سوال این است که در آینده قرار است تولیدات را چه کنیم؟ مگر چقدر فرصت صادراتی داریم؟! این مسائل در آینده ما را دچار چند ناترازی دیگر هم خواهند کرد که ازجمله می‌توان به نظام پولی بانکی اشاره کرد. در آینده بازگشت منابع مالی به نظام پولی بانکی کشور دچار مشکل می‌شود و تولیدات برای عرضه در بازارهای بین‌المللی دچار تراکم خواهند شد.
در شرایط اقتصادی حاضر بسیاری از شرکت‌ها در تامین مالی پروژه‌ها دچار مشکل هستند اما غدیر نی‌ریز نه‌تنها این مشکل را نداشته بلکه شفاف‌ترین سیستم مالی را بین شرکت‌های فولادی دارد، چطور به این مهم دست یافته‌اید‌؟
شفافیت نشان از یک اراده است، در واقع اراده ما در شرکت بر این اساس بوده که بر مبنای شفافیت گام برداریم و خود را ناظر بر خود بدانیم. در این روند سیستم‌های حسابرسی داخلی و مستقل را ناظر می‌دانیم. در ادامه از مجموعه‌های مشاوره‌ای هم کمک گرفته‌ایم که همین باعث شده رتبه A را در شفافیت به دست آوریم. تمامی استانداردهای مالی را نیز متناسب با رعایت حاکمیت شرکتی و فضای بورسی اعمال کرده‌ایم. از آنجایی که مترصد حضور در بازار سرمایه نیز بوده‌ایم‌، به این فرصت به صورت ویژه توجه کرده‌ایم که همه استانداردها رعایت شود و برای رسیدن به این مهم از تمامی همکاران تشکر می‌کنم.
البته درخصوص تامین مالی اینطور نبوده که مشکلی نداشته باشیم بلکه ابزارهای مختلف را برای این مهم در نظر گرفته‌ایم و صرفا به بازار پول و سرمایه بسنده نکرده‌ایم. با توجه به شفافیت، استمرار در تولید و عرضه هفتگی که در بازار بورس کالا داشته‌ایم‌، اعتماد برای تمامی صاحبان منابع مالی به وجود آمده که می‌توانند فولاد غدیر نی‌ریز را به عنوان بخشی که سرمایه‌پذیر قابل اعتمادی است، بپذیرند. در ادامه حد اعتباری خود را در بازار پول افزایش قابل ‌توجهی داده‌ایم و در بازار سرمایه با انتشار اوراق مرابحه تامین منابع کرده‌ایم. امیدوارم هر چه سریع‌تر با ورود به بازار سرمایه به گونه جدیدی تامین منابع کنیم. البته یک مشکل این است که در کشور ما پول گران به تولید‌کننده می‌رسد! تامین منابع در جای خود اما بازپرداخت هم مشکل مضاعفی است که امیدوارم حل شود. انتظار می‌رود در آینده نزدیک بتوانیم با صاحبان اندیشه و تصمیم‌گیران به نقطه گفتمانی برابری برسیم.
یکی از چالش‌های فولادی‌ها تحریم‌هاست، این مهم چقدر شرکت‌هایی مثل غدیر نی‌ریز را محدود کرده است؟
بر کسی پوشیده نیست که تحریم‌های ناجوانمردانه روز به روز برای کشور سخت‌تر و پرفشارتر بوده و اثرات منفی خود را بر جای گذاشته است. البته از تحریم‌ها توانسته‌ایم فرصت بسازیم، به این صورت که مهندسین داخلی فرصت ظهور داشته‌اند و در حوزه بومی‌سازی بخشی از تجهیزات واقعا موفق عمل کرده‌ایم اما این حقیقت وجود دارد که اقتصاد بر مبنای مزیت‌ها تعریف می‌شود. الزاما در همه حوزه‌ها نمی‌توانیم تولید‌کننده و مصرف‌کننده باشیم! مبانی اقتصاد بر مبنای مزیت‌ها تعریف می‌شود و این مزایا باید مورد توجه قرار گیرد که در کجا اثربخشی بیشتری را همراه با بهره‌وری مناسب داریم. نمی‌توانیم منکر این مساله شویم که تحریم‌ها واقعا به کشور آسیب زده است. فرصت حضور ما در بازارهای بین‌المللی به عنوان یک عرضه‌کننده محصولات خوب فولادی روز به روز با تنگنا روبه‌رو شده است. متاسفانه کشورهای مختلف که ادعای استقلال دارند به تبعیت از رفتارهای آمریکا خود را تابعی از این کشور دانسته‌اند و بعضا فرصت‌هایی که می‌توانسته با تعاملات خوب پیش برود را متوقف کرده‌اند. طبیعتا فرصت‌ها برای کشور ما از دست رفته است. عدم دسترسی به شبکه‌های پولی بین‌المللی باعث شده بخش عمده‌ای از مراودات ما در حوزه فروش محصولات و خرید تجهیزات دچار محدودیت شود. ناگفته نماند که توسعه حتما باید با دانش و علم و تجهیزات مدرن صورت ‌گیرد. باید تجهیزات وارداتی با انتقال دانش فنی صورت گیرد که در برهه‌های اینچنینی شرکت‌ها و مجموعه‌های تامین‌کننده نتوانند خود را از بازار ایران فارغ کنند. در ادامه امیدواریم با تدابیری که در مجموعه حاکمیت و دولت دیده شده‌، درخصوص حل مشکل تحریم‌ها به یک رویکرد عزتمندانه همانطور که همواره ایران در بزنگاه‌های خاص توانسته با همدلی و حمایت مردمی از پیچ‌های تاریخی عبور کند، دست یابیم.
حوزه فولاد با چه چالش‌های دیگری روبه‌رو است؟
از چالش‌های دیگری که در حوزه صنعت فولاد وجود دارد این است که باید نگاه‌مان در رویکرد رو به آینده مشخص باشد. چطور باید پیش‌بینی کنیم که در عرض یک سال سه بار قیمت گاز عوض می‌شود! مساله‌ای که برای یک مجتمع احیایی به عنوان خوراک محسوب می‌شود و قوه پیشران نبوده بلکه اثر مستقیم در قیمت تمام شده دارد. در این شرایط چطور باید قیمت تمام‌شده را پیش‌بینی کنیم؟ چطور باید سودی که به سهامداران وعده دادیم را محقق کنیم؟ لذا تصور می‌کنم که لازم است همه بنشینیم و چاره‌اندیشی کنیم، نه اینکه دکمه از ابتدا را بزنیم بلکه موارد موجود را مرور‌، اصلاح و گاهی متوقف کنیم‌. استمرار بر گفته‌ای که ممکن است درست هم نباشد آسیب‌هایی را وارد می‌کند که جبران‌ناپذیر است. مدل‌های آن را در ارز نیمایی‌، دستور‌العمل‌های صادراتی و‌… داشته‌ایم و سپس بعد از دوره‌ای به این نتیجه رسیده‌ایم که اینها اصلاح شدنی هستند و به سمت بهتر شدن باید بروند. مهم است بدانیم که مدل‌ها وحی منزل نیستند و می‌توانند تغییر کنند. امیدوارم صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع برتر کشور در تولید ثروت عمومی‌، ایجاد اشتغال و صادرات اثر‌گذار در صادرات غیرنفتی به گونه‌ای باشد که حتما در آینده‌ای نزدیک بتواند گام‌های بلندی بردارد، در غیر این صورت با تصمیمات ناصحیح در سال پیش‌رو به سرنوشت صنایعی دچار می‌شود که حال خوبی ندارند.