تعطیل بودن یا نبودن پنجشنبه‌ها مساله این است!

احمد جوادی*
از مهارت‌های اساسی مدیران در جهت حکمرانی خوب، توانمندی حل مسائل آنهاست به‌گونه‌ای که بررسی و پردازش مسائل به تحمیل کمترین هزینه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی برای جامعه منجر شود. از آنجا که هرکدام از این موارد اولویتی بر دیگری ندارد، ساختار‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیری باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هزینه تصمیمات را کاهش دهد نه آنکه بحران تازه بیافریند. تشخیص شایستگی مدیران در مطلوبیت نهایی تصمیمات آنهاست زیرا که تبعات آن بر زندگی و معیشت مردم به صورت مستقیم بازتاب خواهد داشت و بر حال و آینده اثر می‌گذارد. پس تمام نقاط ضعف و قوت هر گزینه تصمیم باید بررسی و اهمیت داده شود و راهکار متناسب آن طراحی گردد تا از اجرای طرح‌هایی با نتایج منفی و تنش افزا جلوگیری شود.
قانون کاهش ساعات کاری در اکثر کشورها سال‌ها پیش اجرا شده و مزایا و معایب انواع اجرای آن مشخص شده و اینکه در کشور ما دچار وقفه و طول زمان شده آنقدر اهمیت ندارد که تبعات انتخاب روزهای تعطیلی ممکن است به وجود آورد. توالی تصمیماتی که متناسب شرایط و نیاز جامعه نباشد تنها سبب فشار بیشتر بر جامعه، تجار و مدیران بخش‌خصوصی خواهد شد به‌گونه‌ای که تصمیمات به جای چاره‌سازی و روان‌سازی مسیر تولید و بازرگانی با جهان، تنگنا‌های عمیق‌تر و پرچالش‌تری را متولد می‌کند که سال‌ها بعد با تغییر مدیران یا اتمام دوره نمایندگان قانونگذار هیچ‌کدام مسوولیت تبعات تصمیمات خود را نخواهند پذیرفت.
اکثریت کشورها با توجه به قوانین کار و موقعیت اقتصادی خود در راستای تعادل کار- خانواده، ساعات کاری را به زیر 40ساعت رسانده‌اند که این امر با افزایش دستمزد ساعتی و با هدف بهبود معیشت، توسعه رفاه و صرف ساعات بیشتر شاغلان با خانواده و کاهش آسیب‌های اجتماعی با تقویت روابط خانوادگی، کاهش آسیب‌های روحی و بدنی کارگران از فرسایش کار متوالی را رقم می‌زند.
امروزه اکثر تحقیقات سازمانی نشان داده که وزن بهره‌وری و کیفیت کار ارائه شده که ناشی از اثربخشی و کارایی توامان است بر کمیت ساعات و تعداد روز کاری بیشتر و سنگین‌تر است اما در حوزه راهکارهای ارتقای بهره‌وری چه ابزارها و روند‌های مدیریتی و کاری را به صورت بومی اجرا کرده‌ایم که نتیجه‌بخش و راهنمای مسیر بوده باشد؟
دلایلی از جمله کاهش هزینه‌های دولت با کاهش ساعات کاری کارمندان، کاهش ترافیک، افزایش مصرف در جامعه با تعطیلی بیشتر افراد و رونق اقتصاد و… مطرح است اما آنچه مغفول مانده این است که آیا ما جزیره یا سیاره‌ای هستیم که نیاز به ارتباط و تعامل در حوزه صادرات و واردات و تجارت و مبادلات ارزی با دنیای اقتصادی نداریم؟

خداوند در سوره جمعه آیات 9 و10 میفرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاةِ مِنْ یوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیعَ ذَلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۹﴾ فَإِذَا قُضِیتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکرُوا اللَّهَ کثِیر ا لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ ﴿۱۰﴾ »
که معنای آیات شریف این است: «ای کسانی که ایمان آورده‏‌اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته می‏شود به سوی ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر می‏دانستید.» «پس آنگاه که نماز پایان یافت (بعدازظهر جمعه باز در پی کسب‌وکار خود رفته)و روی زمین منتشر شوید و از فضل و کرم خدا (روزی) طلبید و یاد خدا بسیار کنید تا مگر رستگار و سعادتمند گردید.» آنچنان که در امر پروردگار نیز تاکید شده است؛ کار در روز جمعه بعد از برپایی نماز جمعه نیز حتی تعطیلی ندارد و مسلمان به دنبال روزی باید تلاش کند. همیشه نگاه اسلام به تشویق کار و معیشت برای بهبود زندگی مسلمانان بوده است.
تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در اکثر کشورها و تعطیلی جمعه و شنبه در کشورهای مسلمان وجود دارد اما تعطیلی پنجشنبه و جمعه در کشور ما سبب کاهش ارتباط جهانی ما در اقتصاد به تنها سه روز می‌شود که اثرات آن بر کاهش درآمد ارزی و نرخ ارز باید بررسی شود که پاسخگویی این ضرر را تصمیم‌گیران خواهند پذیرفت؟ آن هم در شرایط کنونی اقتصاد که کشور با بحران تحریم‌ها، برق و آب و… گرفتار شده و بازده صنایع و تولیدات دامی و کشاورزی را تحت تاثیر مستقیم قرار داده است.
در این میان یک مولفه دیگر هم وجود دارد که با اهمیت است و آن تفاوت ساعات کاری ما در روز با کشورهای اروپایی و آسیای شرقی و آفریقایی و آمریکایی نیز مطرح است که با این کاهش روزهای کاری میزان ارتباط با کشورهایی با تفاوت ساعات روزانه به محدودیت اساسی می‌رسد که سازوکاری برای آن نیز پیش‌بینی نشده است.
پیشنهاد اتاق بازرگانی مبنی‌بر تعطیلی شنبه‌ها همگام با کشورهای مسلمان خاورمیانه مانند ترکیه، عراق و افغانستان، یمن و عمان و… می‌توانست راه‌حل این مشکلات شود و سبب افزون شدن بحران‌های اداری و تعاملی در کشور نشود.
* عضو اتاق بازرگانی